Od Jarocina do Rokosowa

Wielkopolska

wrzesień 2024

 

     Kolejną wizytę w Wielkopolsce spowodowała wrześniowa Konferencja Naukowa w Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Po drodze odwiedziłam zabytkowe budowle: zamki, pałace i dwory, dziś pełniące przeróżne funkcje. Były wśród nich muzea, szkoły, hotele, pensjonaty, domy opieki, siedziby firm. Nie rzadko obiekty łączyły po dwie formy działalności. CD.

PAŁACE

Rokosowo

    Pałac w Rokosowie – dawna rezydencja rodziny Mycielskich zlokalizowana w gminie Poniec. Obiekt w stylu neogotyku romantycznego, zbudowany dla Józefa Mycielskiego, zaprojektowany przez F. A. Stülera w latach 1849-1854. W roku 1868 trafił pod władanie księcia Adama Konstantego Czartoryskiego, następnie jego syna i wnuka. W roku 1939 Czartoryskim wydano nakaz opuszczenia majątku. Po wojnie dawne dobra rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Pałac odrestaurowany w latach 1984-86. Charakterystyczne dla obiektu są narożnikowe, masywne wieże, krenelaż i częściowo sucha fosa wokół. Na szczycie środkowego ryzalitu umieszczony jest herb rodzinny – Dołęga. Z tyłu pałacu znajduje się ogród zimowy. Całość otacza zadbany park. Obiekt konferencyjno-szkoleniowy nosi nazwę Zamek Wielkopolski w Rokosowie.

 

Jarocin

    Główna siedziba rodowa wielkopolskiej rodziny Radolińskich herbu Leszczyc wzniesiona w latach 1848–1865, w stylu angielskiego neogotyku. Rezydencja miała trzy kondygnacje. Jej główne wejście stanowił ryzalit zwieńczony krenelażem. Frontową część pałacu zwrócono do parku. Pałac otacza rozległe, krajobrazowe założenie parkowe. Po wojnie w pałacowych pomieszczeniach lokowano przeróżne instytucje: Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy, Szkołę Podstawową, Państwową Szkołę Muzyczną, koła Polskiego Towarzystwa Historycznego czy Bibliotekę Publiczną, a w 2022 r. otwarto Muzeum Regionalne.   

     Ratusz -  podcieniowy barokowy budynek wybudowany w latach 1799–1804, na środku miejskiego Rynku, na planie kwadratu. Obecną formę nadano mu podczas przebudów w latach 1854 i 1907. Wtedy zbarokizowano elewacje zdobione pilastrami i szerokim gzymsem, a wszystkie cztery ściany zwieńczono neobarokowymi wystawkami. 

 

Smolice

    Pałac przebudowała rodzina Woller w latach 1910-14 dostawiając skrzydło i dwie narożne baszty. Budowla neobarokowo-klasycystyczna wzniesiona na planie odwróconej litery "L", dach dwuspadowy, zakończony dwiema wieżyczkami. Po bokach tej części znajdują się trójkątne wystawki. Pośrodku korpusu nieznaczny ryzalit poprzedzony kolumnowym gankiem dźwigającym balkon. W szczycie ryzalitu fronton z herbem właścicieli. Pałac jest siedzibą firmy Hodowla Roślin Smolice.

 

 

Klęka

    Pałac z końca XIX w. wybudowany dla H. Kennemanna, twórcy Niemieckiego Związku Marchii Wschodniej (tzw. Hakaty), której celem była germanizacja ziem polskich znajdujących się pod zaborem Cesarstwa Niemieckiego.
    Pałac neorenesansowy, piętrowy, na niskiej kamienno-ceglanej podmurówce, wzniesiony na planie trzech przylegających do siebie prostokątów: korpusu oraz dostawionego od zachodu łącznika i skrzydła. Budowla urozmaicona ryzalitami, wykuszami i trójarkadową, piętrową loggią. Arkadę na wys. piętra podtrzymują smukłe kolumienki, zaś parteru - boniowane filary. W ośmioosiowej fasadzie niewielki ryzalit z wejściem głównym, a na skrajnej osi wschodniej wydatny, czworoboczny wykusz. Współcześnie oprócz mieszkań w pałacu znajduje się świetlica wiejska.

 

DWORY

Grabonóg

    Wśród właścicieli dóbr w Grabonogu należy wymienić Wilkońskich, Bojanowskich i Lossów. Ci pierwsi wznieśli drewniany dwór o konstrukcji szkieletowej, parterowy, nakryty dachem czterospadowym krytym gontem. W fasadzie dominuje piętrowy ryzalit zwieńczony trójkątnie, zdobiony pilastrami w doryckim porządku. Obecnie mieści Muzeum im. Edmunda Bojanowskiego (błogosławionego urodzonego we dworze). W zespole parkowym urządzono Skansen maszyn i narzędzi rolniczych.

 

     Nowszy klasycystyczny dwór powstał na zlecenie rodziny Lossów po 1868 r. Piętrowy budynek nakryto dachem naczółkowym, z ryzalitem na osi zwieńczonym stopniowanym szczytem. Na parterze filarowy ganek, zaś nad nim balkon z kamienną balustradą. W początkach XX wieku dobudowano parterowe skrzydło podwyższone później o dodatkową kondygnację. Dziś w zespole pałacowo-parkowym funkcjonuje Zespół Szkół Rolniczych im. gen. Józefa Wybickiego wraz z internatem. 

 

Gogolewo

    Dwór zbudowano około 1820 r. dla rodziny Czarneckich i dwukrotnie przebudowywano. Parterowy budynek usadowiony jest na pięknych kolebkowo sklepionych piwnicach, przykryty wysokim naczółkowym dachem z użytkową częścią poddasza, z czterokolumnowym portykiem zwieńczonym trójkątnym tympanonem. Obecnie mieści kompleks hotelowo-wypoczynkowy ze strefą relaksu.
    W pobliżu dworu, w 1779 roku, zbudowano drewniany kościół – barokowy. Kościół powstał na niewielkim wzniesieniu przy zakolu rzeki Warty, w miejscu, gdzie jak głosi legenda, zatrzymał się krzyż płynący pod prąd rzeki. 

 

 

Brodowo

    Brodowo w XIX wieku należało do Szołdrskich, później do Wizów, w których rękach pozostawało aż do 1939 roku. Dwór eklektyczny z XIX wieku, wzniesiony na planie prostokąta, z szerszą częścią parterową, do której dobudowano w okresie powojennym piętro. Budynek nakryty płaskim, dwuspadowym dachem. We wnętrzu układ pomieszczeń dwutraktowy. Hotel z restauracją o stylowym wnętrzu ze sztukateriami o neobarokowym charakterze i zadbanym parkiem przyjemnie zaskakuje gości. 

 

Stary Sielec

    Dwór zbudowano na początku XIX wieku dla Czartoryskich, nakryty jest wysokim czterospadowym dachem. Ozdobą fasady jest kolumnowa, przeszklona weranda, nad którą znajduje się taras i dwuokienna mansarda o trójkątnym szczycie  z półokrągłym okienkiem. Do parterowej części przylega skrzydło, które posiada arkadową galerię i nakryte jest mansardowym dachem z lukarnami. Obecnie siedziba Zakładu Doświadczalnego Instytutu Włókien Naturalnych.

 

Wziąchowo Wielkie

    Rodzina von Wechmar posiadała dwór we Wziąchowie Wielkim do 1945 roku. Dwór neoklasycystyczny z ok. 1830 w typie szlacheckiego dworu polskiego, zbudowany dla Joachima Pieszyca de Leszno Koszutskiego. Budynek murowany z cegły, otynkowany, z drewnianą przybudówką, wzniesiony na rzucie prostokąta, parterowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem mansardowym z podwójnym rzędem okien powiekowych. Mieści ośrodek konferencyjno-hotelowy. 

 Gulczewko

    Dwór późnoklasycystyczny, parterowy, nakryty mansardowym dachem z mieszkalnym poddaszem. Wejście główne umieszczone w piętrowym ryzalicie, zwieńczonym trójkątnym frontonem. W dachu dookoła całego budynku znajdują się liczne lukarny.

    Wielkopolska wędrówka po zabytkowych budowlach zawiodła mnie do: Dobrzycy, Jarocina, Rokosowa, Koźmina Wielkopolskiego, Orli, Milicza, Pakosława, Dąbrówki, Trzebosz, Osieka, Bodzewa, Mojej Woli, Smolic, Klęki, Grabonoga, Gogolewa, Brodowa, Starego Sielca, Wziąchowa Wielkiego, Gulczewka... Ale to nie koniec moich peregrynacji po Polonii Maior...

* zdjęcia własne CANON EOS 1300D

Od Pałacu w Orli do Mojej Woli

 

Wielkopolska

wrzesień 2024

    Kolejną wizytę w Wielkopolsce spowodowała wrześniowa Konferencja Naukowa w Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Po drodze odwiedziłam zabytkowe budowle: zamki, pałace i dwory, dziś pełniące przeróżne funkcje. Były wśród nich muzea, szkoły, hotele, pensjonaty, domy opieki, siedziby firm. Nie rzadko obiekty łączyły po dwie formy działalności.

PAŁACE

Orla

    Pałac wybudowano w 1894 roku w stylu eklektycznym z elementami neobaroku i klasycyzmu. Budynek piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachami wielospadowymi, z dużą trójkątną wystawką i facjatkami w połaciach. Od północy po bokach dwie narożne wieżyczki, a pośrodku nieznaczny, dwupiętrowy ryzalit zwieńczony pseudobarokowym szczytem, z wejściem poprzedzonym filarowym gankiem i zwężającymi się ku górze schodami. Obecnie w pałacu mieści się przytulny hotel ze stylowym wystrojem wszystkich pomieszczeń. Układ przestrzenny zespołu dworskiego z zabudowaniami folwarcznymi w znacznej mierze zachował się. Pozostałości pałacowego parku ze stawem zachwycają okazami starodrzewu. 

 

 

 

Milicz

    W 1790 roku hrabia Joachim von Maltzan rozpoczął budowę pałacu, w stylu klasycystycznym według projektu K.G.Geisslera. W skład kompleksu pałacowego wchodziły: dom zajezdny, oficyna pałacowa, stróżówka, stajnie, ujeżdżalnie koni. Dziedziniec rezydencji otwiera brama ozdobiona posągami nimf. Budowlę zaprojektowano na planie wydłużonego prostokąta z bogatą dekoracją klasycystyczną. Fronton wychodzi na południe tak, że w ciągu dnia wszystkie sale są oświetlone. Pod dużą kopułą znajduje się owalna sala rycerska ozdobiona jońskimi kolumnami. Otaczający park o pow. 50 ha, z licznymi okazami starodrzewu i pomnikami przyrody, znajduje się pod opieką mieszczącego się w pałacu Technikum Leśnego i robi imponujące wrażenie. Na północny wschód od pałacu na niewielkim wzniesieniu znajdują się ruiny zamku książąt oleśnickich z XIV w.
W Miliczu urodziła się i mieszkała Maria von Maltzan – Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, której brat był nazistą! Z rezydencją w Miliczu związana jest legenda „Krasnoludek, Eva i perły”.

   

 

Pakosław

 
    W 1791 roku C. G. Langhans (twórca Bramy Brandenburskiej w Berlinie i pałacu w Maciejowie) opracował projekt klasycystycznego pałacu. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, parterowy, z dodatkowym mezzaninem. Fasadę akcentuje okazały portyk wielkiego porządku, ozdobiony dwoma parami pilastrów po bokach i dwiema kolumnami pośrodku, poprzedzony dwubiegowymi schodami, zwieńczony belkowaniem i trójkątnym frontonem. We wnętrzu na uwagę zasługuje sala kolumnowa, która ozdobiona została płaskorzeźbami ze scenami historycznymi, opartymi na rycinach Franciszka Smuglewicza (jak w Lubostroniu). Obecnie pałac mieści hotel z restauracją.
    Znajdująca się obok szkoła została wybudowana w 1956 roku, ale swoim wyglądem obiekt nawiązuje stylistycznie do polskiej architektury narodowej, stylu dworkowego. Wzorniki tego typu budynków szkolnych wydawane były przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Polsce przed wybuchem II wojny światowej.

 

 

Dąbrówka

    Pałac w Dąbrówce został zbudowany w XIX wieku w stylu nawiązującym do klasycyzmu, na kształt dawnego pałacu miejskiego. Pałac w Dąbrówce jest piętrowy, nakryty spłaszczonym, czterospadowym dachem. Główne reprezentacyjne wejście do budynku poprzedzone jest gankiem, ozdobionym filarami, podtrzymującymi ozdobny balkon. Dziś znajduje się w nim hotel z restauracją.

 

Trzebosz

    Pałac w Trzeboszu wzniesiono w 1712 r. dla hrabiego Juliusza Augusta von Bothmera. Po śmierci Ferdynanda Königsdorff, dotkliwie poranionego przez jelenia podczas polowania, przed pałacem wzniesiono rzeźbę jelenia (obecnie kopia). W 1923 roku pałac przeszedł w polskie ręce. Pałac pełni obecnie funkcję ośrodka szkoleniowo-konferencyjnego.
Obiekt jest piętrowy i składa się z dwóch skrzydeł: okazałego - głównego i prostopadłego do niego, krótszego. Centralne wejście do skrzydła głównego prowadzi poprzez pozorny ryzalit i zwieńczone jest trójkątnym frontonem. Nad wejściem kartusz z herbem von Königsdorff. Elewacje ożywione są pilastrami. 

 

Osiek

    Rezydencja powstała w 3 ćw. XIX wieku dla Emila i Meli z Grudzińskich-Szołdrskich. Jest to pałac neorenesansowy, zwrócony reprezentacyjną fasadą na północny-wschód. Elementem charakterystycznym jest imponujący, dwukondygnacyjny portyk, na piętrze z kolumnami jońskimi dźwigającymi fryz oraz trójkątny fronton. W narożu fasady frontowej sześcioboczna baszta równej wysokości z korpusem. Całość otacza 15 ha park krajobrazowy ze stawem, strumieniem oraz fosami. W pałacu funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej.

Bodzewo

    Pałac późnoklasycystyczny z początku XX wieku. Budynek piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta, nakryty wysokim, dwuspadowym, mansardowym dachem. W dachu zwieńczona trójkątnie wystawka i dwie lukarny. Wejście poprzedzone schodami, akcentowane skromnym dwukolumnowym portykiem dźwigającym balkon. W elewacji ogrodowej także wystawka i lukarny oraz półokrągły portyk kolumnowy pod balkonem poprzedzony schodami.
W 1820 r. dobra w Bodzewie nabył na licytacji Aleksander Kaulfuss, radca sprawiedliwości, który w 1857 r. utworzył fundację dla sierot po zmarłych wielkopolskich pastorach, z siedzibą w Piaskach. W rękach tej fundacji majątek w Bodzewie znajdował się do wybuchu drugiej wojny światowej. Obecnie w pałacu mieści się Dom Dziecka. 

 

 

Moja Wola

    Pałac zbudowany w 1852 roku dla księcia brunszwicko-oleśnickiego Wilhelma. Budowla składa się z kilku brył, 1-2 piętrowy na wysokich piwnicach, częściowo konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą, oszalowany deskami i obity korą z dębu korkowego, sprowadzoną z Afryki. Od strony frontowej dwa podcienia wsparte na drewnianych słupach z zastrzałami. Dachy dwuspadowe z ornamentowanymi deskami okapowymi i szczytowymi. Z przodu i z tyłu parterowe aneksy z zadaszonymi tarasami.

    W 1948 r. w pałacu powstał Ośrodek Doskonalenia Robotników Leśnych. W latach 1951/1952 rozpoczęło działalność Technikum Leśne im. Bolesława Bieruta w Mojej Woli. Była to pierwsza w historii leśnictwa szkoła dla dziewcząt. W latach 1975-1988 ponownie mieścił się w nim Leśny Ośrodek Szkoleniowy, a następnie hotel dla robotników leśnych. Od 1992 r. pałac stoi wyłączony z użytkowania.

 

    O Zamku Wielkopolskim w Rokosowie i kilku dworach opowiem w następnej relacji z wycieczki…
 

 


* zdjęcia własne CANON EOS 1300D