środa, 16 lutego 2022
niedziela, 23 stycznia 2022
Pięć Stawów. Dom bez adresu
Beata Sabała-Zielińska
Prószyński i S-ka 2020
Najwyżej położone schronisko
Książka autorstwa Beaty Sabały-Zielińskiej
zatytułowana „Pięć Stawów. Dom bez adresu” to swoiste
kompendium wiedzy o turystyce tatrzańskiej – letniej i zimowej. W mojej
opinii winna stać się lekturą obowiązkową dla wszystkich trafiających w
Tatry – turystów i nieturystów, młodych i młodych duchem, a szczególnie dla
przypadkowych weekendowych przybyszy, nie mających żadnego pojęcia o górach.
Autorka, dzięki wsparciu właścicielek schroniska w Dolinie Pięciu Stawów
Polskich – Marty i Marychny Krzeptowskich, poruszyła w tomie ogół
tematyki obracającej się wokół tej górskiej oazy.
Przekrojowe ujęcie problematyki tytułowego „Domu bez adresu”
obejmuje funkcjonowanie instytucji ekonomicznej o charakterze
usługowym, działalność ludzi na różnych płaszczyznach zależności od
gór, osadzenie Tatr w naturze z żywiołami i zwierzętami,
kontekst historyczny oraz misję i wizję tatrzańskiego
schroniska.
W publikacji przedstawiono
dzieje obiektu położonego nieopodal wodospadu Wielka Siklawa, a na ich
tle historyczne zmiany sposobu wędrowania po najbliższych
Zakopanemu górach. Dzieje te stały się także kanwą do opowieści o najnowszej
historii Polski, o przekraczaniu zielonej granicy podczas
okupacji, o antykomunistycznej konspiracji, o stanie wojennym, o
Raporcie Taterników, itp. Rodowita góralka (a czy może być
nierodowita?), Beata Sabała-Zielińska, zaprezentowała czytelnikom całą plejadę
nietuzinkowych postaci, jak i zwykłych ludzi, którzy znaleźli się w najwyżej
położonym schronisku w Polsce. Na pięciostawiańską społeczność składają
się grypy osób o różnej proweniencji. Autorka przybliżyła nam środowisko
właścicieli i dzierżawców, kadrę i personel pomocniczy oraz mile widzianych,
oczekiwanych gości i przygodnych klientów.
niedziela, 5 grudnia 2021
Życie codzienne i niecodzienne w przedwojennej Polsce
Maja i Jan Łozińscy
Prószyński i S-ka 1999
Narty, dancing, brydż
Znawcy tematyki przedwojennej Polski przedstawili wybrane aspekty „Życia codziennego i niecodziennego” obywateli Rzeczypospolitej. W swej albumowej publikacji Wstęp i rozdział pierwszy poświęcili nakreśleniu szerokiego kontekstu historycznego omawianych zagadnień. Ukazali skomplikowaną sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną w Polsce po zakończeniu I wojny światowej. Problemy, jakie piętrzyły się przed młodym państwem na wszelkich możliwych frontach wiązały się z odbudową zniszczonej Ojczyzny, scalaniem trzech światów różniących się niemal we wszystkim oraz zachodzącymi równolegle przemianami cywilizacyjnymi, kulturowymi i obyczajowymi w życiu polskiego społeczeństwa. W kolejnym rozdziale przybliżono „Pejzaże miast” z ich rzeczywistym stanem rozwoju oraz uwarunkowaniami dziejowymi determinującymi postępowe przeobrażenia. W skrótowy, ale zupełnie wystarczający sposób scharakteryzowano sześć głównych miast Drugiej Rzeczypospolitej (zapomniano o Łodzi – mieście, drugim, co do liczby ludności w Polsce), podkreślając ich kluczowe atuty i różnorodność. Jednocześnie „Na wsi, we dworze, w pałacu” panowało jeszcze większe zróżnicowanie i to nie tylko na linii chłopi – ziemiaństwo i arystokracja, ale także pod względem lokalizacji na mapie kraju. Określenie Polska A i Polska B wyraża rozbieżność w aktualnym stanie rolnictwa i wsi w różnych częściach kraju. Z niekłamanym sentymentem autorzy zaprowadzili czytelników do kilku arystokratycznych rezydencji akcentując specyfikę staropolskiej gościnności, „niespiesznych posiłków”, wigilijnych i wielkanocnych tradycji. „Czas zabaw i bankietów”, jaki nastąpił po wypędzeniu z Polski bezwzględnych zaborców, pozwolił artystom zrzucić „znoszony już nieco płaszcz Konrada” i beztrosko uprzyjemniać sobie czas. Bawiono się „W kinie, w kabarecie…”, teatrach, lokalach, jak również słuchano Polskiego Radia. Szkoda, że przy okazji nie wspomniano o początkach polskiej telewizji (rok 1938). Pomimo fatalnego stanu dróg i kolei w okresie międzywojnia Polacy często przebywali „W podróży”, oddawali się turystyce, sportom, automobilizmowi, jeździli pociągami „Narty, dancing, brydż” czy Luxtorpedami. „Automobiliści, lotnicy i inni” uprawiali różnorodne sporty, brali udział w rajdach, wyścigach, olimpiadach, i to z sukcesami. Nadzwyczaj szeroko omówiono w książce problematykę lotnictwa (w tym sportowego). „Ostatnie lata” Drugiej Rzeczypospolitej upłynęły pod znakiem ideologii faszystowskiej i antysemityzmu rodem z Trzeciej Rzeszy. Wskrzeszona ojczyzna cieszyła się z licznych zmian na lepsze w gospodarce, komunikacji, elektryfikacji, budownictwie, kanalizacji, handlu. Jednak 1 września 1939 roku Polacy obudzili się w koszmarnej rzeczywistości, która pogrzebała szalone lata dwudzieste i trzydzieste…
poniedziałek, 25 października 2021
Kórnik, Działyńscy, Legion
Hrabia schodzi z pomnika
niedziela, 10 października 2021
Dziwne jest serce kobiece
Zofia Odrowąż z Pieniążków Skąpska
Czytelnik 2019
Rękopis znaleziony z nadzieją
Sceptycznie nastawiona do lokalizacji
XI Warszawskich Targów Książki na trotuarach wokół
Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie z oferty piątkowych spotkań
autorskich wybrałam propozycję Wydawnictwa Czytelnik. W ramach promocji
książki zatytułowanej „Dziwne jest serce kobiece…”, jej autor Rafał
Skąpski będzie wpisywał dedykacje wszystkim chętnym osobom. W moim egzemplarzu
obok autografu pojawiły się następujące słowa: „Pani Małgorzacie z sympatią i nadzieją na wyrozumiałość”. Dlaczego takie? W krótkiej rozmowie nadmieniłam, że po przeczytaniu
książki napiszę jej recenzję na blogu CzytampoPolsku.pl i stąd ta
nadzieja…
Lektura
Galicyjskich wspomnień pochłonęła mnie całkowicie, co bardzo mnie
zaskoczyło. Spodziewałam się kolejnych zwierzeń panienki ze dworu i
młodej mężatki bez większych aspiracji artystycznych i ambicji naukowych.
Tymczasem już sam Wstęp do tomu obudził moją czytelniczą czujność w
kwestii autorstwa tej przedmowy i opracowania tekstu źródłowego, a
następne rozdziały nakłoniły mnie do zrewidowania mojego nastawienie do
rzeczonych pamiętników. Internet wiele mi wyjaśnił…
Rafał Skąpski okazał się być wieloletnim wydawcą,
wiceministrem kultury, prezesem WTK, dyrektorem PIW,
prezesem PTWK, Kawalerem Krzyża Komandorskiego i
Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, itd. Podsumowując:
ekspertem w dziedzinie kultury, literatury, piśmiennictwa, edytorstwa.
Bardzo żałowałam, że nie spędziłam przy targowym stoliku więcej czasu, ale
przecież na kontakt z twórcą czekali inni czytelnicy.
Przechodzę zatem ad rem. Rafał Skąpski nazwał galicyjskie wspomnienia swej
Babki „Dziwne jest serce kobiece…”. Niezwykle celnie
odczytał rękopisy Zofii Odrowąż-Pieniążek Skąpskiej, o czym świadczy
wybrana fraza ustanowiona tytułem książki. Autorka wspomnień pisanych dla
potomnych, dorastająca pod koniec XIX wieku panienka z dobrego domu, w
omawianym tomie dotarła pamięcią do roku Bitwy Warszawskiej z Cudem nad
Wisłą. Zofia Skąpska wynurzyła się ze starannie prowadzonych zeszytów jako
osoba światła, oczytana, pracowita, gospodarna,
doskonała żona i matka (wychowała siedmioro dzieci), ale także
pianistka, działaczka, pisarka i oczywiście
patriotka. Jednocześnie kobieta bardzo dojrzała, podążająca własną
drogą, odporna na ciosy, która z pewnością może stać się wzorcem dla
nas – kobiet współczesnych.
środa, 8 września 2021
Czerwony Dwór
Moździerz Zbigniew, Wnuk Małgorzata
Od Władysławki do Czerwonego Dworu
Historię tej zabytkowej budowli w stylu zakopiańskim poznałam dzięki publikacji Zakopiańskiego Centrum Kultury. Budowę willi dla Oktawii Lewandowskiej rozpoczął AD 1901 Wojciech Roj, a nadano jej nazwę „Władysławka”. Obecna nazwa związana jest ze zmianą pokrycia dachowego na… czerwoną blachę w połowie lat dwudziestych XX wieku.
Autor tekstu o początkach rezydencji, dr Zbigniew Moździerz, krytycznie ustosunkował się do architektury pensjonatu dostrzegając pewne odstępstwa od kanonów stylu witkiewiczowskiego. Nie przeszkodziło mu to jednak zaliczyć Czerwonego Dworu do „najbardziej reprezentatywnych willi w stylu zakopiańskim”, chociaż utyskiwał na „niezbyt zwartą bryłę architektoniczną”. Znawca zabytków architektury podhalańskiej podjął się analizy dekoracji snycerskich budowli oraz jej rozkładu funkcjonalnego. Opowiedział także o kolejnych remontach obiektu przy Kasprusiach.
Od Rzeczypospolitej Zakopiańskiej do oddziału "Ognia"
niedziela, 5 września 2021
Śmiech przez łzy
Kabarety, teatry, kina
piątek, 25 czerwca 2021
Cuda architektury Polski
Kurs historii i teorii architektury
Logiczna struktura rozdziałów obejmuje warunki rozwoju stylu, jego cechy charakterystyczne, chronologię wydarzeń, dzieła architektoniczne oraz przegląd… zakonów. Ponadto przedstawiono wybitnych architektów polskich i europejskich, znane postaci z dawnych czasów oraz wyjaśniono pojęcia powiązane z głównym tematem. Dzieje polskiej architektury rozpoczęto od prezentacji stylu romańskiego, przez gotyk, renesans, barok, rokoko, klasycyzm, historyzm, eklektyzm, secesję, aż do czasów współczesnych. Chronologiczne ujęcie treści pozwoliło także na ukazanie klejnotów polskiego budownictwa na innych płaszczyznach, np. prezentując główne typy architektury: sakralną, rezydencjonalną, obronną, miejską, industrialną, itp. Autorzy tej poglądowej publikacji starali się w przestrzeni ograniczonej objętością albumu przekazać czytelnikom krótki kurs historii i teorii architektury (przede wszystkim Polski). Zwrócili uwagę na umowność podziału na epoki i style w sztuce, uwarunkowane określoną lokalizacją i zdeterminowane czasami funkcjonowania.
niedziela, 13 czerwca 2021
Ginące rzemiosło
Leonard Rosadziński
WTPK - 2011
Artystyczna Oprawa Książki
O Leonardzie Rosadzińskim pisałam już odnosząc się do jego publikacji
zatytułowanych „Poszukiwacz, czyli niezwykli ludzie i stare książki”
oraz „Bibliofile – ich życie, pasja i stare woluminy”, jednakże jest
to postać tak interesująca i wielowymiarowa, że poświęcę jej
jeszcze kilka zdań. Tym razem pretekstem będzie pierwsza część trylogii
miłośnika książek, tj. „Ginące rzemiosło. Śladami poznański introligatorów”, będąca skutkiem ubocznym pewnej autorskiej wystawy. Ale po kolei…
W
połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku Leonard Rosadziński połknął bakcyla
sztuki introligatorskiej i zaczął gromadzić literaturę fachową, uczyć
się trudnego rzemiosła ręcznej oprawy książek, a nawet urządził w domu
pracownię introligatorską. Zainteresowały go zabytkowe
maszyny i narzędzia
potrzebne do pracy, przystąpił więc do ich poszukiwania i
zakupów. Z czasem maszyn tych było więcej i więcej. Tym sposobem powstała
tzw. „Wystawa Rzemiosła Introligatorskiego i Artystycznej Oprawy
Książki” (otwarta w roku 2007), której pomysłodawcą, wykonawcą, kuratorem i
kustoszem był Leonard Rosadziński. Dopełnieniem zaś tej ekspozycji jest
niniejsza pozycja traktująca o „Ginącym rzemiośle” napisana przez
bibliofila, antykwariusza i introligatora-samouka,
który podążając kilkanaście lat „Śladami poznański introligatorów”
przelał na papier całą istotę i historię poznańskiego rzemiosła służącego
oprawie książek.
Poczynając od XVI wieku przeprowadził czytelników
przez burzliwe dzieje poznańskiego introligatorstwa, jego
organizacji – cechów, izb, spółdzielni i organu prasowego –
„Polskiej Gazety Introligatorskiej”. Opowiedział o trudnej drodze
adeptów zawodu od ucznia, przez czeladnika do mistrza,
do opanowania tajników sztuki „oprawczej”. Poruszył temat
współpracy i dzielenia się efektami swych działań podczas zjazdów,
wystaw, konkursów czy dnia patrona – św. Celestyna.
Ogólnopolskim Konkursom Introligatorskim „Na najpiękniej oprawioną książkę” poświęcił osobny rozdział.
Wędrujący czeladnicy introligatorscy
W pamiętnikarskiej części albumu autor podzielił się z czytelnikami
wspomnieniami ze spotkań z przedstawicielami prestiżowego zawodu lub
z ich potomkami. Następnie zaprezentował biogramy ponad dwudziestu
mistrzów poznańskiego introligatorstwa. Na zakończenie tomu umieścił
Indeksy i Spisy z adresami właścicieli zakładów, z listą
członków cechów i sekcji introligatorskich, z indeksem nazwisk oraz
bibliografią. W niezwykle wartościowych
przypisach skrupulatnie odnotował odniesienia do materiałów
źródłowych.
Leonard Rosadziński zawarł w swym tekście niespodziewanie
dużą ilość informacji, nadając im przystępną formę
gawędy zabarwionej emocjami wywołanymi przeżyciami związanymi z
obcowaniem z osobami nietuzinkowymi – pasjonatami o bogatych
doświadczeniach zawodowych i życiowych. Podkreślił wspólne elementy
życiorysów rzemieślników, a więc nauka zawodu i
praktykowanie u mistrza, uruchamianie własnego zakładu i
odbudowywanie warsztatu po wojennych zniszczeniach, szkolenie uczniów
oraz działalność społeczna i zawodowa.
Jak ustalił Leonard
Rosadziński poznańscy introligatorzy współpracowali z wiodącymi w
Wielkopolsce instytucjami kultury, jak Biblioteka Uniwersytecka,
Biblioteka Raczyńskich, Biblioteka Kórnicka, księgarniami, wydawnictwami
oraz instytucjami religijnymi. Większość mistrzów przekazywała swą wiedzę
własnym dzieciom, kształciła ich umiejętności, a później powierzała
warsztaty. Nierzadko, ten szlachetny zawód uprawiało kolejne pokolenie
starych mistrzów – ich wnuki. Zdarzały się również
firmy rodzinne (Lewandowscy, Bródki, Kaliszewscy), albo krewni
pracowali niezależnie od siebie. Interesujący jest wachlarz
zainteresowań, jakie przejawiali introligatorzy – obok tych bliskich
profesji, jak pisanie artykułów, a nawet książek czy paranie się
kaligrafią pojawiły się zgoła inne np. entomologia czy wioślarstwo.
Niezwykle interesujące akapity traktują o
wędrówkach czeladników w poprzednich wiekach, celem doskonalenia
swego rzemiosła. Materialnym dowodem owych „wyjazdów służbowych” jest
unikalna „Wander Buch” – „Książka wpisów wędrujących czeladników introligatorskich. Poznań
31 VII 1854 – 8 V 1884”. Zawiera ona 806 wpisów czeladników odwiedzających Poznań w poszukiwaniu
pracy oraz 183 posiedzenia Stowarzyszenia Introligatorów. Naturalnie księga
– świadek dziejów – jest manuskryptem w przepięknej
artystycznej oprawie z ciemnobrązowej skóry cielęcej ze złotymi
dekoracjami.
niedziela, 6 czerwca 2021
Ciechocinek. Ilustrowany spacerownik po mieście
Aldona Nocna, Marcelina Malinowska
2016
Ciechocinek uzdrawia poTĘŻNIE
„Ilustrowany spacerownik po mieście” z ilustracjami Marceliny Malinowskiej i
tekstami Aldony Mocnej (przetłumaczonymi na język angielski przez Dorotę
Pilas) stanowi znakomity „produkt” służący promocji perły polskich uzdrowisk –
Ciechocinka. Znalazłam w nim zestaw informacji charakterystycznych dla tego
rodzaju wydawnictw turystycznych, począwszy od podstawowych danych
geograficznych, przez dzieje miejscowości, mapy tematyczne – opisy i mapy
atrakcji turystycznych, zabytków, parków, obiektów kulturalnych,
rekreacyjnych, sportowych aż po sanatoria, hotele i pensjonaty. W oddzielnym
rozdziale autorka przybliżyła czytelnikom istotę fenomenu Ciechocinka –
unikalne tężnie, warzelnię, fontannę Grzybek, służące uzdrowiskowemu
lecznictwu i ogólnodostępnej klimatoterapii, których działanie oparte jest na
solankach, zawartych w tutejszych źródłach. Wszak „Ciechocinek uzdrawia
poTĘŻNIE”!
Ilość i różnorodność atrakcji rozmieszczonych na powierzchni
zaledwie 15 km kwadratowych jest w Ciechocinku imponująca: 6 parków i
ukwieconych skwerów, 3 największe w Europie tężnie, 40 sanatoriów, hoteli i
pensjonatów, 30 zabytkowych obiektów i pomników, 4 unikalne fontanny, muzea,
galerie oraz specyficzne dla kurortu budowle. Rozpoznawalne w całej Polsce
ciechocińskie budynki, skarby architektury drewnianej, to Teatr Letni, Muszla
Koncertowa, Pijalnia Wód Mineralnych (Krystynka), Kursal oraz budynki murowane
takie, jak Łazienki, Dworzec Kolejowy, Dworek Prezydencki, gmach
Przedsiębiorstwa Uzdrowisko Ciechocinek.
Ekscentrycy
Publikacja miłośniczek Ciechocinka przedstawiła stację klimatyczną w pigułce,
w sposób lekki, łatwy i przyjemny. Polonistka, dokumentalistka kurortu, Aldona
Nocna opracowała już wcześniej dwie pozycje: "Ciechocinek - tydzień w czarującym mieście" oraz "Spacerkiem po Ciechocinku - przewodnik". I tym razem oprowadziła czytelników po uzdrowisku i ze swadą zaprezentowała jego
osobliwości. Absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych Marcelina Malinowska
stworzyła swe nieco baśniowe grafiki ciechocińskich cudów patrząc na nie
świeżym okiem. Na uwagę zasługują także czytelne mapy zabytków, terenów
zielonych oraz bazy noclegowej i sanatoryjnej naszego zdrojowiska z
pomysłowymi, intuicyjnymi znakami kartograficznymi i legendami.
Do mojej
opinii na temat rzeczonej publikacji dodam jednak łyżkę dziegciu. W rozdziale
pierwszym zabrakło mi legendy o powstaniu nazwy miasta od imion pary
zakochanych – Ciecha i Ciny. A w całym tekście chciałabym ujrzeć więcej
nazwisk wybitnych osób goszczących w naszym mieście-inhalatorium (również
Ekscentryków).
„Ilustrowany spacerownik po mieście” Ciechocinku z
pewnością można uznać za wysmakowane wydawnictwo informacyjne i artystyczne,
które z powodzeniem pełni funkcje marketingowe uzdrowiska, liczącego sobie już
185 lat!