Liliana Olchowik-Adamowska, Tomasz Ławecki
Papilon 2007
Granice to rzecz umowna
Album „Polska Najpiękniejsze zamki i pałace” rozpoczyna się bardzo ciekawym wstępem zawierającym cenne informacje i uwagi. Autorzy w kilku akapitach skomentowali
historię polskiej architektury zamkowo-pałacowej oraz wyjaśnili gdzie i dlaczego powstawały takie, a nie inne budowle. Nie bez racji zauważyli, iż
„Pałace i zamki na ziemiach polskich to nie zawsze polskie zamki i pałace”. No, cóż –
granice to rzecz umowna…
W albumie „Polska Najpiękniejsze zamki i pałace” brakuje mi natomiast wyjaśnienia, czym kierowali się autorzy wybierając właśnie te trzydzieści trzy rezydencje, a pomijając inne, równie wspaniałe, których istnienie było równie ważkie w historii Polski w jej współczesnych granicach, jak np. zamki w
Pszczynie,
Ciechanowie,
Mosznej czy pałace w
Śmiełowie,
Małej Wsi,
Radziejowicach
|
Pałac Branickich w Białymstoku |
Wawel i Wawele
Fotografie rezydencji opatrzono niedługimi opisami ich dziejów, przedstawiono fundatorów i kolejnych właścicieli. Szczególny nacisk położono na
architekturę budowli zmieniającej się wraz z epokami. W albumie znalazły się zamki
krzyżackie,
piastowskie,
królewskie,
książęce,
rycerskie,
biskupie. Podobna różnorodność dotyczy prezentowanych pałaców:
Radziwiłłów,
Branickich,
Potockich,
Zamoyskich,
Poniatowskich,
Sobieskich,
Raczyńskich,
Zamoyskich. Najdostojniejsze zamki królewskie, w
Krakowie i
Warszawie, bliskie są sercu każdego Polaka. I
Wawel z ponad tysiącletnią historią i zamek warszawski zrekonstruowany w latach 1971-84. Do doskonałego w architektonicznej formie zamku wawelskiego porównywano inne budowle: w
Lidzbarku Warmińskim (Wawel Północy), w
Brzegu (Wawel Śląski), w
Pieskowej Skale (Wawel nad Prądnikiem), w
Baranowie Sandomierskim (Mały Wawel), natomiast Pałac w
Białymstoku zwano Wersalem Podlasia.
|
Zamek w Golubiu-Dobrzyniu |
|
Zamek w Gniewie |
Obronne lecz niebanalne
Obiekty pełniące niegdyś funkcje obronne lokalizowano na wzgórzach (
Płock,
Książ,
Czorsztyn), na wyspach (
Oporów), na przesmyku między jeziorami (
Łagów). Dzięki temu wiele z nich przetrwało potopy szwedzkie, hitlerowskie, bolszewickie. Większość z prezentowanych w albumie
ocalonych budowli obecnie mieści
galerie,
muzea,
biblioteki, które udostępniono zwiedzającym proponując podziwianie dzieł polskiej kultury i sztuki.
Architekci magnackich rezydencji nie rzadko wykazywali się
pomysłowością, tworząc budowle o niebanalnych formach. W
krasiczyńskiej warowni każda z czterech narożnych baszt ma inne zwieńczenie. Eklektyczny, baśniowy, romantyczny Zamek
Czocha pełen jest przybudówek, przejść, zakamarków, zapadni itp. Zamek
Krzyżtopór poza oryginalną nazwą miał podobno tyle wież, ile jest pór roku, tyle sal, ile miesięcy, tyle pokoi, ile tygodni, tyle okien, ile dni w roku…
|
Zamek Działyńskich w Kórniku |
|
Pałac Raczyńskich w Rogalinie |
Deus pro nobis...
Teksty dołączone do zdjęć najsłynniejszych budowli dostarczają czytelnikom interesujących informacji. Wojska polskie w 1454 roku nie mogąc zdobyć zamku w
Malborku odkupiły go od broniących Krzyżaków. Zamek w
Lublinie, w którym podpisano akt Unii Polsko-Litewskiej, w latach 1826-1954 mieścił
więzienia. W Pałacu w
Wilanowie już w 1805 roku utworzono jedno z
pierwszych muzeów w Polsce. Nietuzinkowa Galeria Sztuki socrealizmu w powozowni Pałacu w
Kozłówce straszy zwiedzających hasłem „
Wróg cię kusi Coca-Colą”. Dla odmiany bramę wjazdową Zamku w Brzegu zdobi sentencja
„Si Deus pro nobis, quis contra nos?” (Jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam?)
I tego się trzymajmy!
|
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe - fot https://krzyztopor.org.pl |
* zdjęcia https://commons.wikimedia.org/wiki/