Od El Greco w Siedlcach do Zamku Liw

Mazowsze

lipiec - 2024

     Wschodnią część województwa mazowieckiego odwiedziłam w lipcu korzystając z zaproszenia do Dworu Gałki na imprezę artystyczną „Mazowsze w centrum Europy” z cyklu Koncerty w Pałacach i Dworach Mazowsza. Obejrzałam siedem dworów, trzy pałace i jeden zamek oraz kilka zabytkowych budowli w Siedlcach, w tym Muzeum Diecezjalne.

Dwory

Chlewiska

     W Chlewiskach znajduje się Dom Pracy Twórczej „Reymontówka”. Dwór wybudowano w poł. XIX w. dla rodziny Różańskich. Następnie właścicielem majątku został ichtiolog Józef Helbich, który założył tu stawy rybne. W 1926 r. dworek wraz z 300 ha gruntów kupiła wdowa po Władysławie Reymoncie, Aurelia. Za jej czasów Chlewiska przeżywają okres największej świetności. W 1981 r. powołano tutaj Dom Pracy Twórczej. Za dworem postawiono popiersie Władysława Reymonta. We dworze organizuje się: plenery i warsztaty artystyczne, narady, szkolenia, konferencje, wczasy, kolonie, koncerty, wystawy, uroczystości rodzinne, pikniki itp.

Miętne

     Michał Staniukowicz w latach 1840–1842 wybudował obecny budynek dworu. Po jego śmierci majątek odziedziczył syn Michał. W roku 1915 w dworze przebywał Józef Piłsudski. W 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski otworzył w budynku dworu Szkołę Rolniczą Męską im. Stanisława Staszica, która funkcjonowała tam do 1977 roku. Potem jej miejsce zajęło przedszkole.
Po roku 1981 dwór opustoszał. W latach 1997–2002 zostały przeprowadzone gruntowe prace remontowe. Po modernizacji miała tu swoją siedzibę Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Od 2016 roku funkcjonuje tu Powiatowe Centrum Kultury i Promocji. Zabytkowy dwór otoczony jest parkiem z XIX wieku. Z pierwotnego układu zabytkowego zachowała się piękna aleja lipowo-dębowa z najstarszymi drzewami liczącymi ponad 300 lat.

Somianka

     Dwór somiankowski pobudowano w pierwszej poł. XIX wieku wg projektu Adama Idźkowskiego. Dwór odbudowany został w latach 1996-2001. Zachowana została ciągłość prawa własności. Dwór w Somiance wrócił do swojej pierwotnej funkcji domu rodzinnego i taki trwa po dziś. Otwarty na wieś, wspiera miejscowe organizacje społeczne i podejmuje wszelkie aktywności kulturalne i historyczne, koncerty, kursy, uroczystości, warsztaty i seminaria.

Głosków

     Dwór wybudowano w I poł. XIX w. dla rodziny Młyńskich lub Przebendowskich. W 1946 r. roku mieściła się w nim spółdzielnia produkcyjna. W 1965 r. rozpoczęto jego remont, znaleziono wówczas szable i pistolety ukryte w czasach powstania listopadowego. W 1978 r. obiekt został przejęty przez Marka Kotańskiego, który w budynku utworzył ośrodek terapeutyczny „MONAR”, do dziś pomagający osobom uzależnionym. W otoczeniu dwory znajdują się pozostałości parku oraz zabytkowych zabudowań gospodarczych: stodoły i spichlerza z XIX w. 

Borowie

     Dwór, zbudowany w początkach XIX wieku dla rodziny Moszyńskich. W otoczeniu dworu znajdują się pozostałości parku, duży staw oraz podjazd z gazonem pośrodku. Obecnie dwór jest siedzibą instytucji samorządowych, m.in. Urzędu Gminy. Zabytkowy dwór otoczony jest parkiem z XIX wieku.

Pałace

Niegów

     Pałac Boży został wniesiony w 1876 roku dla Aleksandra Ihnatowicza. W 1931 roku resztówkę wraz z pałacem nabyło Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego. Od tego czasu dawna siedziba Ihnatowiczów nosi nazwę „Samaria”. Przebudowa w 1980 roku zmieniła znacznie bryłę pałacu, gdyż podwyższono go o jedno piętro zacierając stylistykę dawnej siedziby ziemiańskiej. Dwór otacza piękny, zabytkowy park założony w XIX wieku.

Bedlno

     Pałac w Bedlnie z 1920 roku należał do Jana Blocha, plantatora buraków cukrowych. Otoczony jest parkiem, w którym znajdują się dwa stawy. Po zakończeniu II Wojny Światowej we dworze ulokowano szkołę. W latach 90-tych dwór przeszedł w ręce prywatne, a w roku 1996 przeszedł gruntowny remont. 

Zamek

Liw

     Gotycki murowany książęcy zamek wzniesiono przed 1429 r. jako strażnicę graniczną na sztucznej wyspie otoczonej bagnami Liwca – granicznej rzeki Mazowsza i Litwy. Gruntownie przebudowany go w XVI i XVII. Obecnie zespół zamkowy składa się z wieży i murów pozostałych z zamku zniszczonego podczas potopu szwedzkiego i wojny północnej, barokowego dworu starostwa liwskiego z 1782 r. oraz piwnic gotyckich Domu Wielkiego. Od 1963 r. jest siedzibą Muzeum Zbrojowni na Zamku w Liwie, które prezentuje militaria z całego świata. Zbiory zawierają kolekcje malarstwa i grafiki, portrety sarmackie, sceny batalistyczne, wizerunki wodzów. Wystrój wnętrz dopełniają zabytkowe meble i tkaniny. W gotyckich piwnicach lokowane są wystawy czasowe, obecnie „Tadeusz Kościuszko (1746-1817) Naczelnik Wolności".

Siedlce zabytki cd

     Siedlce położone są na Podlasiu Południowym, ale historycznie należały do ziemi łukowskiej (Małopolska) na Wysoczyźnie Siedleckiej. Siedziba rzymskokatolickiej kurii diecezji siedleckiej. Prawa miejskie Siedlce otrzymały w 1547 roku. Zniszczone przez Szwedów w XVII w. Odrodzenie miasta nastąpiło w XVIII wieku za Aleksandry Ogińskiej z rodu Czartoryskich (1730-1798). Miasto stało się ważnym ośrodkiem życia towarzyskiego i kulturalnego w Polsce, gościło nawet króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
    Pozostałe zabytki Siedlec, których nie ma w części o Podlasiu Południowym cz. 2.
Kuria Biskupia - zbudowany w latach 1872-1873 przez Franciszka Modrzewskiego jako siedziba Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.
Odwach (pomieszczenia dla straży miejskiej) - wybudowany kosztem Aleksandry Ogińskiej przed 1787 r. rozbudowano w 1834 r. Obecnie mieści Bibliotekę Miejską.
Narodowy Bank Polski - Budynek wzniesiono w 1924 r. w stylu klasycyzmu akademickiego - budynków użyteczności publicznej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Teatr – budynek wzniesiono w pierwszej ćwierci XIX w. Mieścił wozownie należące do Aleksandry Ogińskiej.  Obecnie - Urząd Stanu Cywilnego.
Pomnik "Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu Budowniczemu Polski Odrodzonej 1930" odbudowany i odsłonięty w 1990 r. ulokowany naprzeciw siedziby Urzędu Miasta.

    Muzeum Diecezjalne w Siedlcach (muzeum diecezji siedleckiej) powstało w 1918 roku jako muzeum diecezji podlaskiej z siedzibą w Janowie Podlaskim. W 1924 roku muzeum zostało przeniesione (wraz z diecezją) do Siedlec. Siedzibą muzeum został budynek kurii biskupiej. W 1991 roku zostało przeniesione do nowej siedziby przy ul. Świrskiego. W latach 1992–1999 przeprowadzono w budynku gruntowne prace adaptacyjne pomieszczeń dla celów muzealnych. Muzeum oficjalnie zostało otwarte 1 czerwca 2000 roku. 15 października 2004 roku została w nim uroczyście otwarta ekspozycja obrazu „Święty Franciszek otrzymujący stygmaty”, którego autorstwo przypisywane jest El Grecowi.

Ekstaza św. Franciszka - El Greco

    W 1964 roku obraz wiszący na ścianie plebanii Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kosowie Lackim, odkryły pracownice Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, prowadzące inwentaryzację zabytków sztuki. W 1974 roku przeprowadzono badania (m.in. mikrochemiczne, rentgenowskie i spektrograficzne) oraz konserwację obrazu w Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie. Od 15 października 2004 roku obraz "Ekstaza świętego Franciszka" jest prezentowany na ekspozycji stałej Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach. Stało się to możliwe dopiero po przystosowaniu budynku do eksponowania tak cennego obrazu (adaptacji i systemów zabezpieczeń).

 

    O wizycie w pozostałych zabytkach (Gałki, Mościbrody, Garwolin-Zawady, Dębinki, Chrzęsne) będzie napisane dalej…

* zdjęcia własne CANON EOS 1300D

Od Niedzicy do Czorsztyna

MAŁOPOLSKA

czerwiec 2024

 

 

 

    Położone na południu Polski Pieniny tworzą pasmo górskie o długości ponad 30 km podzielone przez rzekę Dunajec na trzy części: Pieniny Spiskie (Żar 883 m), Pieniny Środkowe (Właściwe - Trzy Korony - 982 m) i Pieniny Małe (Wysoka 1052 m).
W programie tegorocznej wycieczki w Pieniny znalazło się uzdrowisko Szczawnica, zamek w Niedzicy, zamek w Czorsztynie, Czerwony Klasztor na Słowacji, cerkiew w Jaworkach, spływ Przełomem Dunajca, szczyty Trzy Korony, Sokolica i Wysoka, Wąwóz Homole oraz schroniska Orlica i Trzy Korony.  cd...

 

NIEDZICA

położona jest na obszarze Polskiego Spisza (lub Pienin Spiskich), nad Zbiornikiem Czorsztyńskim, poprzez który graniczy z Czorsztynem. Na południowym krańcu wsi, znajduje się Zamek Dunajec, który wzniesiono w I połowie XIV wieku dla Kokosza Berzewiczego, jako fortalicję chroniącą granicę Węgier. W rękach węgierskich rodów twierdza pozostawała do 1945 roku (ostatni właściciele – Salamonowie). W 1950 roku przekazano zamek w użytkowanie Stowarzyszeniu Historyków Sztuki. Obecnie mieści się tam muzeum oraz pokoje gościnne. Poza warownią można zwiedzać Wozownię i Spichlerz. Ekspozycje wnętrz zamkowych: więzienie z izbą tortur, izby żupana spiskiego, izby straży, komnaty mieszkalne Salamonów, gromadzą obiekty pochodzące z prowadzonych prac archeologicznych i stare fotografie. Prawdopodobnie w zamku znaleziono inkaskie kipu z informacją o ukrytym skarbie. Niedzickie zamczysko służyło jako plener dla wielu filmów historycznych.

 

 

 

Konferencja „Rodziny ziemiańskie okolic Kłodawy”

 

 

Wólka Czepowa - czerwiec 2024

Kłodawskie Dwory w Wólce Czepowej

    IV Konferencja historyczna „Rodziny ziemiańskie okolic Kłodawy” odbyła się w czerwcu 2024 r. we dworze w Wólce Czepowej (dziś to Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich). Jej organizatorem było stowarzyszenie Kłodawskie Dwory, patronatem imprezę objęło Polskie Towarzystwo Ziemiańskie natomiast partnerem wydarzenia był rocznik naukowy Polonia Maior Orientalis. Pomysłodawca sesji – grupa Kłodawskie Dwory – zajmuje się historią i stanem obecnym dawnych siedzib ziemiańskich pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Kujaw. Prezes Krzysztof Kocel zaprosił na spotkanie właścicieli dworów, potomków rodzin szlacheckich, przedstawicieli towarzystw kulturalnych, muzeów regionalnych oraz pasjonatów polskich gniazd rodzinnych. Przedstawiono wiele interesujących referatów i prezentacji…

Referaty  i wykładowcy:

• Gałeccy z Wólki Czepowej i ich ziemiańskie sąsiedztwo – Grażyna i Ireneusz Niewiarowscy, Towarzystwo Samorządowe
• Architektura rezydencjonalna ziemiaństwa przełomu XIX i XX wieku w krajobrazie obecnej Wielkopolski Wschodniej – przemiany, formy i funkcje – dr Makary Górzyński, Uniwersytet Kaliski
• Na deptaku w Ciechocinku. Ziemianie u wód – prof. dr hab. Piotr Wiland, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
• Wędrówki po dworach powiatu łęczyckiego, kutnowskiego i kolskiego z pamiętnikiem Michała Rawity-Witanowskiego – aptekarza-krajoznawcy (1859-1943) – dr Barbara Gańczyk, historyk regionalista
• „Pasją i sensem jego życia był Głaznów”. Władysław Kiejstut Matlakowski – Adam Matlakowski.

Szczawnica

U podnóża Pienin

 

Czerwiec  2024

    Położone na południu Polski Pieniny tworzą pasmo górskie o długości ponad 30 km i szerokości 6 km podzielone przez rzekę Dunajec na trzy części: Pieniny Spiskie (Żar 883 m), Pieniny Środkowe (Właściwe - Trzy Korony - 982 m) i Pieniny Małe (Wysoka 1052 m).
W programie tegorocznej wycieczki w Pieniny znalazło się uzdrowisko Szczawnica, zamek w Niedzicy, zamek w Czorsztynie, Czerwony Klasztor na Słowacji, spływ Przełomem Dunajca, szczyty Trzy Korony, Sokolica i Wysoka, Wąwóz Homole oraz schroniska Orlica i Trzy Korony. 
    Szczawnica licząca obecnie ponad 5000 mieszkańców, w roku 1828 stała się własnością Józefiny i Stefana Szalayów, twórców fundamentów przyszłego kurortu. Ich syn Józef przejął dobra szczawnickie w 1839 roku i uczynił z miasteczka europejskie uzdrowisko. Powstały budynki zdrojowe, pensjonaty, ujęcia leczniczych źródeł, parki. W roku 1857 przyjechał do Szczawnicy Józef Dietl – lekarz, prezydent Krakowa i rektor UJ, który wyznaczył kierunki rozwoju szczawnickiego zdroju. Od 1876 r.  właścicielem Szczawnicy, zgodnie z testamentem Józefa Szalaya, była Akademia Umiejętności. W 1909 r. Szczawnicę nabył hrabia Adam Stadnicki, który przywrócił miastu wygląd i prestiż kurortu. W czasie trwania II wojny światowej miejscowość znalazła się pod okupacją niemiecką.

    W Szczawnicy można podziwiać liczne zabytki zdrojowe: wille, pensjonaty, kaplice, sanatoria, altany, parki. Unikatową szczawnicką tradycją są tzw. Godła szalayowskie – drewniane tablice stworzone przez Józefa Szalaya na oznaczenie domów, w których można było wynająć kwatery spełniające określone wymagania. Lokalną tradycję kultywuje się do dziś. 

 

    Na Placu Dietla w stylowym „Domu nad Zdrojami", wystawionym  w 1863 roku mieści się Pijalnia Wód, a na piętrze Galeria Pijalni Wód Mineralnych. Nieopodal znajdowało się Muzeum Uzdrowiska Szczawnica…

 

 

 

Podlasie Południowe cz 2

Podlasie Południowe

maj 2024

Podlasie Południowe (bardzo) w maju: cd

     Poza poprzednio opisanymi miejscowościami: Gałki, Nowa Sucha, Dąbrowa, Korczew, Ostrówek, Patrykozy, Wola Suchożebrska, Sinołęka, Mordy, zajrzałam także do dwu miast: Drohiczyna lokowanego w XV wieku i odległych o 40 km Siedlec lokowanych w wieku XVI. Obydwa zniszczyli Szwedzi w XVII wieku... 

Drohiczyn

    Historyczna stolica Podlasia leży na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej nad Bugiem. Drohiczyn uzyskał lokację miejską w 1429 r. XVI wiek to okres największego rozkwitu miasta. Na początku XVII w. były w Drohiczynie trzy kościoły, cerkwie unickie i prawosławne oraz cztery klasztory w tym dwa katolickie. W mieście istniały także szpital, apteka i szkoła. Zniszczony został podczas potopu szwedzkiego. Obecnie liczy około 2000 mieszkańców i jest siedzibą diecezji drohiczyńskiej. Zachowało się wiele zabytków architektury, trzy muzea i kilka pomników. Wśród zabytkowych atrakcji turystycznych są m.in.:

• Cerkiew pw. Mikołaja Cudotwórcy z XIX w.
• Katedra Trójcy Przenajświętszej.
• Klasztor jezuitów (Wyższe Seminarium Duchowne).
• Kuria Diecezjalna.
• Kościół i Klasztor franciszkanów.
• Kolegium Pijarów z XVIII w.
• Klasztor i Kościół Mniszek Benedyktynek z XVIII w.

Podlasie Południowe cz1

 

Podlasie Południowe

maj 2024

Podlasie Południowe (bardzo) w maju:

     W maju odwiedziłam Podlasie Południowe z Siedlcami i Drohiczynem oraz kilka miejscowości z interesującymi zabytkowymi budowlami. Trafiłam do Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego w Nowej Suchej, Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie, prywatnego Muzeum Sarmatyzmu w Gałkach, zespołu pałacowo-parkowego w Korczewie, dworku w Ostrówku, pałacu w Patrykozach, dworu w Woli Suchożebrskiej, pałacu w Sinołęce i w Mordach. Było pięknie (prawie zawsze)…

Nowa Sucha

     Modrzewiowy dwór w Suchej wzniesiono 1743, z inicjatywy kasztelana liwskiego Ignacego Cieszkowskiego. W 1787 we dworze wizytę złożył król Stanisław August Poniatowski. Barokowy parterowy budynek, z narożnymi alkierzami od frontu, przykryty jest czapą wysokiego dachu, wyłożonego podlaskim gontem struganym. W roku 1843 dwór został wzbogacony klasycystycznym trzyarkadowym portykiem, z trójkątnym tympanonem, w którym wymalowano herb "Dołęga" Cieszkowskich; niżej na fryzie widnieje łaciński napis: "Sub veteri tectu sed parentali", co w polskim tłumaczeniu znaczy: "Pod starym dachem, lecz rodzicielskim".
    W 1988 roku Maria i Marek Kwiatkowscy nabyli zniszczony modrzewiowy dwór. W 250-tą rocznicę istnienia dworu 14 października 1993 nastąpiło otwarcie obiektu dla zwiedzających, jako Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego. Na zespół skansenu w Suchej składają się następujące budynki: dwór Cieszkowskich, dwór klasycystyczny z 1825, dwór miejski z połowy XIX w. (z zabudową gospodarczą), dwór miejski z 1850, budynki miejskie XIX w., oficyna dworska, wikarówka 1840, lodownia dworska, stajnia, organistówka z XIX w., dzwonnica z XVIII w., plebania z 1900, wiatrak holenderski, karczma plebańska z 1900, spichlerz, chałupy wiejskie, stodoła, maneż, owczarnia, spichlerz, kuźnia z wozownią, drewniana kapliczka projektu M. Kwiatkowskiego.