Od Arkadii do Walewic

Mazowieckie

2015-2018

     Mazowieckie wycieczki w latach 2025-2018 zaprowadziły mnie do ogrodów Arkadii, pałacu w Walewicach, dworu Many, miasta Łowicz, willi Milusin w Sulejówku i przydrożnej restauracji w Krze Duże.

Arkadia

    Wśród ogrodów w stylu angielskim znaczące miejsce zajmuje założona w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową tzw. Arkadia. Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy osobistym zaangażowaniu księżny. Pierwszymi budowlami, które powstały na brzegu wielkiego stawu arkadyjskiego, były Kaskada i Chata przy Wodospadzie, a nieco później Przybytek Arcykapłana i Świątynia Diany oraz Akwedukt. Na Wyspie Topolowej zbudowano symboliczny Nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego "Jestem również w Arkadii”, a także wzniesiona z polnych głazów Grota Sybilli, rustykalne Chatki Filemona i Baucydy oraz Łuk Kamienny, Zakątek Melancholii, Brama Czasu, krąg ołtarzowy na Wyspie Ofiar, przylegający do Łuku Kamiennego Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad Grotą Sybilli, a w Świątyni wnętrze Gabinetu Etruskiego. Następnie powstał Grobowiec Złudzeń zbudowany na położonych za rzeczką Polach Elizejskich, Cyrk Rzymski i Amfiteatr, ludowy Domek Szwajcarski kryjący w sobie baśniowe ,,wnętrza kryształowe''. 

    Helena Radziwiłłowa zgromadziła w Arkadii bogatą kolekcję sztuki antycznej, z których utworzyła swoiste muzeum w Świątyni Diany. Znalazły się w nim Głowa Niobe, Popiersie Rzymianki, grecko-rzymskie stele, sarkofagi i urny grobowe, ozdoby ogrodowe, architektoniczne elementy lapidaryjne oraz obiekty antykizujące, jak rzeźba Śpiącej Ariadny, popiersie Meleagra, młodego Rzymianina, Trójnóg Stanisława Augusta, a także manierystyczny Maszkaron i hermy dłuta Michałowicza z Urzędowa. Podobny charakter mają dzieła sztuki wykonane na zamówienie księżny, jak Św. Cecylia i Geniusz Śmierci. Pod tympanonem wyryto słowa: DOVE PACE TRAVAI D’OGNI MIA GUERRA (Tutaj odnalazłam spokój po każdej mojej walce).

 

 

Walewice

     Pałac został wybudowany w roku 1783 na polecenie Anastazego Walewskiego, starosty wareckiego, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Projekt przygotował architekt Hilary Szpilowski. Pałac w latach późniejszych wielokrotnie zmieniał właścicieli. W III ćwierci XIX wieku majątek należał do Stanisława Jana Grabińskiego i z jego inicjatywy pałac został gruntownie restaurowany. Przebudowany przy tej okazji układ pomieszczeń na piętrze, salon na parterze zyskał nowy wystrój, galerie łączące korpus główny z pawilonami bocznymi uzyskały oszklenie, w tympanonie nad portykiem frontowym pojawił się kartusz z herbem. Po zakończeniu II Wojny Światowej w pałacu ulokowano Państwową Stadninę Koni Rasowych.

     Z historią pałacu wiążą się losy Marii Łączyńskiej, drugiej żony szambelana, znanej postaci epoki napoleońskiej, matki chrzestnej Zygmunta Krasińskiego, która na przełomie 1804 i 1805 roku wyszła za mąż za starszego o blisko pół wieku Anastazego Walewskiego. Tutaj na świat przyszedł pierwszy syn Marii Walewskiej Antoni Bazyli Rudolf oraz, 4 maja 1810 roku, drugi jej syn ze związku z cesarzem Francji Napoleonem Bonaparte - Aleksander Florian Józef, późniejszy uczestnik powstania listopadowego, ambasador Francji w Wielkiej Brytanii i minister spraw zagranicznych Napoleona III-go. W 1824 r. właścicielem pałacu stał się Aleksander Walewski - syn Marii Walewskiej i Napoleona. Walewice do roku 1831 były siedzibą rodu Walewskich. Po klęsce powstania listopadowego Aleksander musiał opuścić kraj, a majątek przejął brat Marii, Teodor Łączyński.

 

    Zespół złożony z korpusu głównego i dwóch pawilonów bocznych połączonych z nim za pomocą dwóch galerii załamujących się pod kątem prostym. Elewacja z ryzalitem umieszczonym centralnie, poprzedzonym czterokolumnowym portykiem jońskim w porządku wielkim. Ryzalit rozczłonkowany pilastrami, półkolumnami oraz zagłębionymi kolumnami w porządku jońskim. Portyk wsparty na jońskich kolumnach dźwigających belkowanie i trójkątny fronton. Na belkowaniu umieszczono tablicę upamiętniającą fundatora, architekta i datę powstania pałacu. W polu frontonu kartusz herbowy.
Na stronie www.walewice.pl  - brak informacji o historii pałacu w Walewicach. 

Wielki Marszałek : 1867-1935

Wacław Lipiński

Wydawnictwo: Drukarnia Tinta  2011

Wacław Lipiński, ps. Socha, Gwido, Aleksander, A. Szański, W. Gel (ur. 28 września 1896 w Łodzi, zm. 4 kwietnia 1949 we Wronkach) – polski historyk, oficer i działacz antykomunistycznego podziemia niepodległościowego; doktor hab. historii, podpułkownik Wojska Polskiego.

 

"Zrozumieć Józefa Piłsudskiego, ocenić Jego rolę i działalność dokonaną w Polsce, można wówczas, jeśli się chociaż w najogólniejszych zarysach zna dzieje Polski, a zwłaszcza losy ostatniego pokolenia Polaków. Na tle bowiem dopiero tych losów, na tle historii ostatniego zwłaszcza stulecia – postać Piłsudskiego występuje z całą wyrazistością i otrzymuje ten rysunek, jaki Mu perspektywa polskiej historii daje".  - Wacław Lipiński.

 Andrzej Kraska-Lewalski – „Z kolei do mniej udanych prac W. Lipińskiego należy zaliczyć, wydaną w 1936 r., biografię Józefa Piłsudskiego. Już współcześni mu i przychylni jego twórczości zauważyli, że był to hagiograficzny hołd złożony Marszałkowi w rocznicę śmierci, bazujący jedynie na tekstach i przemówieniach tegoż.”
Obecne wydanie, nieznacznie zmienione, oparte zostało na edycji z roku 1936. Ilustracje pochodzą z katalogu „Józef Piłsudski w sztuce i upamiętnianiu” autorstwa Jana Rećki.

Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga

 Joanna Winiewicz-Wolska

Zamek Królewski na Wawelu 2024

Opis wg: https://www.gov.pl/web/kultura/arcydziela-z-kolekcji-lanckoronskich

     „W książce przypomniano sylwetkę mecenasa sztuki i twórcy jednej z największych prywatnych kolekcji malarstwa włoskiego w przedwojennej Europie – Karola Lanckorońskiego - oraz dzieje jego zbiorów zgromadzonych niegdyś w pałacu przy Jacquingasse w Wiedniu. W 1994 roku jego córka, prof. Karolina Lanckorońska, której wyjątkowej postaci poświęcono kolejny esej, podarowała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu aż 87 obrazów z rodzinnej kolekcji.
    W bogato ilustrowanej publikacji zaprezentowano należące niegdyś do zbiorów Lanckorońskiego arcydzieła europejskiego malarstwa, które wypożyczono na wystawę w Zamku Królewskim na Wawelu ze światowych muzeów: Świętego Jerzego i smoka Paola Ucello, Portret 21-letniej kobiety Bartholomaeusa Bruyna starszego oraz Towarzystwo w ogrodzie Barenda Graata, a także inne obrazy pochodzące z rozproszonej wiedeńskiej kolekcji. Książka została wydana także w języku angielskim.”
Publikacja ukazała się dzięki wsparciu Fundacji Lanckorońskich.  

 

 

Opis wg: FB – Zamek Królewski na Wawelu: 27 października 2024 – Opracowała: dr Joanna Winiewicz-Wolska

     „Dzisiaj mija dokładnie 30 lat od niezwykle hojnego daru profesor Karoliny Lanckorońskiej, który znacząco wzbogacił wawelskie zbiory.
W liście skierowanym do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 8 września 1994 roku napisała: «76 z nich to dzieła powstałe we Włoszech w okresie od XIV do XVI wieku. Pochodzą więc z tego samego kraju, którego architekci tworzyli w tym czasie dziedziniec i komnaty wawelskie. Wszystkie (…) zebrał mój Ojciec, Karol Lanckoroński».
    Ten wspaniały dar - 87 obrazów, wśród których znajduje się kilka dzieł niderlandzkich i hiszpańskich - jest eksponowany w salach I piętra Zamku Królewskiego na Wawelu. Obrazy włoskie to blisko połowa całego zbioru dawnego malarstwa Italii, który Karol Lanckoroński zgromadził w ostatnich dziesięcioleciach wieku XIX. Neobarokowy pałac hrabiego przy Jacquingasse 18 w Wiedniu, wzniesiony «jako schronienie dla dzieł sztuki minionych epok», stał się swoistym muzeum, wypełnionym dziełami sztuki aż po sufit. Swoją sławę zawdzięczał głównie wyjątkowej kolekcji sztuki starożytnej i dziełom malarzy włoskich okresu renesansu. Karolina Lanckorońska porównywała rodzinne zbiory do «olbrzymiej kolekcji znaczków pocztowych (...) kryjącej prawdziwe perły».
    Pałac istniał niespełna 50 lat - kres położyła mu II wojna światowa, kolekcja uległa rozproszeniu. «W trudnych latach zarówno brat mój, jak później także i ja, zmuszeni byliśmy sprzedać część zbiorów» – wspominała Karolina Lanckorońska. Wśród owych sprzedanych dzieł były obrazy prezentowane na obecnej wystawie czasowej «Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga»”.

 

 

Miasta i miasteczka. Polska z pomysłem

 

Beata i Paweł Pomykalscy

Bezdroża - 2022

Ze Wstępu

    "Świat małych miasteczek… Pozornie niepozornych, czasem spokojnych, a nawet bardzo sennych, ale tak różnorodnych, jak różne są regiony Polski. I choć część z nich pozostała na uboczu ważnych wydarzeń politycznych, to wiele stało się sceną dla mnóstwa fascynujących historii.
    Wybór tych miejscowości nie był łatwy – aby opisać ok. 90, należało dokonać selekcji spośród dziesiątek, a być może nawet setek. O tym zaś, by umieścić którąś z nich w gronie miast i miasteczek zaprezentowanych w niniejszej publikacji, zdecydowały rozmaite czynniki. Musiały one m.in. posiadać piękne lub unikatowe zabytki, skrywać w sobie jakąś wyjątkową opowieść, kusić klimatem lub pięknym położeniem. Przy wyborze stanęliśmy więc w obliczu ogromnej liczby malowniczych rynków, wielkich świątyń, zdumiewających zamków i pałaców, dostojnych kamienic i drewnianych chałup oraz opowieści o królach i możnowładcach, alchemikach i czarownicach, a także żołnierzach, kupcach i flisakach. Każda z tych postaci odcisnęła piętno na dziejach swojej miejscowości i wpłynęła na jej charakter Dla porządku zdecydowaliśmy się zastosować podział na województwa, choć i wewnątrz poszczególnych jednostek administracyjnych przeplatają się różne regiony historyczne, a w nich przenikają się różne kultury i różne wpływy. Na przykład zupełnie inaczej jest na sielskim Podlasiu, które podlegało wpływom rosyjskim, niż na Śląsku, który od XIV w. nie należał do Polski, a kolejno do Czech, Austrii, Prus (Niemiec).
    Rezydencje magnackie lubelskiego i wielkopolskiego, przecięcia szlaków handlowych i punkty styku kultur podlaskiego oraz podkarpackiego, nadmorski klimat i szachulcowa zabudowa pomorskiego, ceglane zabytki zachodniopomorskiego i drewniane małopolskiego, Habsburgowie i srebro w śląskim, Hohenzollernowie i złoto w dolnośląskim… To tylko niektóre z różnic, które można by mnożyć bez końca! I dobrze! Bo każda z nich świadczy o bogactwie kulturowym i odmienności każdego miasteczka. A poszukiwanie odmienności jest tym, co w podróżach, nawet do miejsc najbliższych, wydaje się najcenniejsze.
    Podróżowanie po Polsce szlakiem miast i miasteczek może być niezwykłą przygodą oraz doskonałą okazją do uprawiania świadomego slow travel. Usiądźmy zatem z rana na budzącym się do życia rynku, wypijmy aromatyczną kawę, wsłuchajmy w opowieści mieszkańców małych miasteczek, poznajmy historię ich małej ojczyzny (a przez ten pryzmat bogatą historię naszego kraju), odwiedźmy zabytki, zajrzyjmy do lokalnych galerii sztuki i sklepów z rękodziełem. Kupmy pamiątkę wykonaną przez miejscowego rzemieślnika-artystę, wypijmy lampkę lokalnego wina, cydru lub soku, rozsmakujemy się w regionalnej kuchni, a potem poznajmy okolicę: góry, morze, jeziora, rzeki. Na dodatek możemy to uczynić z perspektywy kajaka, roweru lub końskiego grzbietu – koncepcji z pewnością nie zabraknie. W końcu to Polska z pomysłem!"

 

Bedeker Hoteli Historycznych

Barbara Kaniewska

Wydawnictwo "globalna wioska" 2009

     Wydany w 2009 roku „Polska - Bedeker Hoteli Historycznych” prowadzi czytelników do prawie sześćdziesięciu historycznych budowli oferujących miejsca noclegowe. Barbara Kaniewska wybrała szeroki spektrum obiektów hotelowych: zamki, pałace, dwory, kamienice, szkoła, pastorówka, budynki folwarczne – spichrz, wiatrak, a nawet obora. Wiadomości o ośrodkach noclegowych przekazano w formie opisów, fotografii i mapy. Zwięzłe notatki ograniczają się do zalet obiektu jako hotelu, jego integralnej części restauracji z podkreśleniem atutów serwowanej kuchni. Zarówno charakterystyka, jak i fotografie, głównie skupiają się na wnętrzach budowli przystosowanych do pełnienia funkcji hotelowych.

     Nierzadko zdjęcia w przewodniku są nieoczywiste – prezentują wybrane detale, które nie wiele wnoszą do całokształtu oglądu hotelu historycznego, np. dania z restauracji w Pałacu w Mierzęcinie, Pałac w Sterdyni, Zamku w Rynie. Natomiast, pomimo szczupłości miejsca na stronach publikacji, autorce udało się przekazać wiele interesujących szczegółów z przeszłości i teraźniejszości zabytków. Dowiadujemy się o znanych architektach projektujących budowle, np. Roger Sławski – Pałac Czarny Las, Pompeo Ferreri – przebudowa Zamku w Rydzynie. Poznajemy znakomitych właścicieli rezydencji, np. Zamek w Krasiczynie – Krasiccy, Zameczek myśliwski Promnice – Hochbergowie, Pałac Galiny – w rękach Eulenburgów przez 500 lat,  Zamek Korzkiew – Jerzy Donimirski (obecnie), a także ich gości, np. w Hotelu Copernicus w Krakowie bywali: książę Walii, saudyjska księżniczka, sekretarz stanu USA,  a w Hotelu Monopol w Katowicach Jan Kiepura, Karol Szymanowski, Eugeniusz Bodo itd.

Od Oporowa do Krośniewic przez Kiernozię

 

Łódzkie

listopad 2024

 

 

    Koncert w ramach VII Jużyny we dworze w Sułkowicach skłonił mnie do jesiennej wycieczki po Równinie Kutnowskiej, gdzie zachwyciły mnie zabytkowe obiekty pełniące obecnie różne role: zamek w Oporowie, Zajazd i pałac w Krośniewicach, dwór w Kiernozi, dwór w Koszelewie, dwór w Krzyżanowie. Obejrzałam jeszcze pałace w Słubicach, w Studzieńcu, w Luszynie oraz dwory w Cyganach i Poborzu.

Oporów powiat kutnowski

     Muzeum - Zamek w Oporowie - niewielki XV wieczny zamek – rodowa siedziba Oporowskich herbu Sulima. Zamek wybudowano w całości za czasów Władysława Oporowskiego, najwybitniejszego przedstawiciela rodu, który pełnił urząd podkanclerzego koronnego na dworze Władysława Jagiełły, następnie biskupa włocławskiego, a potem także arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski. Budowlę wzniesiono w latach 30. i 40. XV wieku. Wojska szwedzkie zniszczyły zamek w roku 1657, a odbudowali go Tarnowscy, a przebudowali Sołłohubowie. 

 

Zamek udostępniono dla zwiedzających w 1949 roku jako Muzeum Wnętrz Zabytkowych gromadzącego zbiory dawnego wyposażenia siedzib szlacheckich.. Gruntowna rewaloryzacja zabytku w latach 1962-65, poprzedzona badaniami archeologicznymi i architektonicznymi, przywróciła budowli dawną świetność i przyniosła szereg cennych odkryć. Odsłonięto spod przemurowań gotyckie portale i polichromowane stropy z XVII w., a w skrytce pod podłogą znaleziono zbiór dawnej broni.

 

Muzeum składa się z ośmiu komnat rozmieszczonych na dwóch kondygnacjach. Trasa zwiedzania obejmuje pomieszczenia: Sień wejściowa, Skarbczyk, Zbrojownia, Salonik, Jadalnia, Sala Rycerska, Sypialnia, Kaplica, Dziedziniec...

Krośniewice powiat kutnowski

     Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego zlokalizowane w Krośniewicach w klasycystycznym kompleksie dawnego zajazdu dworskiego. Obiekt stanął przed 1803 rokiem przy skrzyżowaniu dwóch starych szlaków komunikacyjnych: z Mazowsza do Wielkopolski i z Łęczyckiego na Kujawy i Pomorze. 

Około 1926 r. zespół zajazdu nabył Władysław Dunin-Borkowski, farmaceuta, który umieścił w budynku „Aptekę pod Łabędziem”. Apteka upaństwowiona w 1951 r., prowadzona była do 1978 r. przez Jerzego – syna Władysława.

Od końca lat czterdziestych do połowy lat osiemdziesiątych XX w. mieściło się w zajeździe prywatne „Muzeum nad Apteką”. Jego twórcą był Jerzy Dunin-Borkowski, który w ciągu kilkudziesięciu lat swojej pasji zgromadził w nim zbiory, liczące około 15000 eksponatów oraz około 5000 książek oraz liczne pamiątki po dwu rodach Bacciarellich i Dunin – Borkowskich. Jerzy Dunin-Borkowski w 1978 r. przekazał całą kolekcję narodowi i został dożywotnim kustoszem muzeum swojego imienia. Zwiedzać w nim można: Gabinet kolekcjonera, Sala gen. Władysława Sikorskiego, Sala gen. Władysława Andersa, Sala portretowa, Salonik Biedermeierowski, Kolekcjonerskie pasje, Gabinet numizmatyczny.