Od romantyzmu Opinogóry do pozytywizmu Gołotczyzny przez mazowiecki Ciechanów

Mazowsze 

20 - 22 listopada 2018

 

POLONIA RESTITUTA 

     Listopadowa, trzydniowa wizyta na północnym Mazowszu, zaowocowała zwiedzeniem  przeze mnie trzech muzeów, siedmiu zabytkowych obiektów, siedemnastu wystaw stałych i czasowych  oraz jednego cmentarza. Nagromadzenie w krótkim przedziale czasu różnorodnych wystaw o tematyce patriotycznej wywołało u mnie bezlik emocji, wrażeń, uczuć. Nie bez znaczenia, dla ogólnego odbioru prezentowanych przez obiekty i eksponaty wartości historycznych, była niewątpliwie wyjątkowo podniosła rocznica, którą szumnie obchodziliśmy w Polsce AD 2018. W setne urodziny Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej doskonale wpisały się wystawy zatytułowane: „POLONIA RESTITUTA  Polskie drogi do niepodległości” czy „Bohaterowie Niepodległości – w 100-lecie Jej odzyskania”. Obydwie ekspozycje przedstawiły zarówno etapy walk niepodległościowych,  jak i głównych bohaterów tych wydarzeń – Ojców Niepodległości Polski. Szczególnie imponująco przedstawiała się  „POLONIA RESTITUTA…” urządzona w opinogórskim dworze Krasińskich. Zaś Ciechanowskie Muzeum zaakcentowało działalność Bohaterów Niepodległości w walkach na terenie Mazowsza.

 

Muzeum Szlachty Mazowieckiej 

     W obszarze moich zainteresowań wyjątkowe miejsce zajmują obiekty historyczne określane pojemną nazwą dworów i dworków czy zaprojektowane w stylu dworkowym. Okolice Ciechanowa uczyniły zadość moim „dworkowym” upodobaniom odkrywając piękno architektury kilku budowli zabytkowych i stylizowanych na zabytkowe. Niebanalny budynek z 1924 r. w stylu dworkowym przeznaczony na bank mieszczańsko – rolniczy obecnie mieści ciechanowskie Muzeum Szlachty Mazowieckiej. W Gołotczyźnie na terenie parku usytuowane są trzy oryginalne zabytkowe budowle tworzące Muzeum Pozytywizmu. Gościnny dworek hrabianki Aleksandry z Sędzimirów Bąkowskiej sąsiaduje z domem Krzewnia, w którym ćwierć wieku spędził Aleksander Świętochowski czołowy przedstawiciel epoki pozytywizmu. Nieopodal ulokowano dworek drobno – szlachecki pochodzący z niedalekiego Mężenina-Węgłowice.

 

 

 Muzeum Romantyzmu

     Odmienny charakter posiadają obiekty w kompleksie Muzeum Romantyzmu w Opinogórze Górnej. Zniszczone podmuchami wojen, przemarszów wojsk wszelakich i nieudolnych remontów otrzymały nowy image już w XXI wieku. Jedyna w swoim rodzaju jest historia projektu dworku, opracowanego w 1908 r, dla hrabiego Adama Krasińskiego. Z powodu śmierci fundatora plan ten nie został wtedy zrealizowany.  Sto lat później dzięki inicjatywie ówczesnego dyrektora Muzeum J. Królika architekt P. Królik zaadaptował projekt budynku mieszkalnego do celów wystawienniczych. Niestety w zmodyfikowanym projekcie zatracono najważniejsze w ogólnym wyglądzie polskiego  dworu „szlachetne proporcje”** dachu, ścian i portyku oraz „podgięto połacie dachowe”**. W skład Zespołu pałacowo – parkowego wchodzi jeszcze oficyna, oranżeria, pałacyk i tzw. zabudowania pofolwarczne oraz Gościniec Ogrodnika. Całości założenia dopełnia zabytkowy park, kościół i cmentarz.

 

Muzeum Pozytywizmu 

      Wnętrza odwiedzonych przeze mnie obiektów prezentujące pomieszczenia i umeblowanie typowe dla posiadłości polskich rodzin szlacheckich były drugą z przyczyn, dla których wybrałam się na tę późną wycieczkę. Zespół dworski Gołotczyzny dostarczył mi szczególnych emocji pozwalając poczuć się niczym w gościnie u dziedziczki dóbr Bąkowskiej, pisarza-publicysty Świętochowskiego czy u mazowieckiego ziemianina. Salon, gabinet, sypialnia, jadalnia, kuchnia powtarzają się we wszystkich tradycyjnych dworkach szlacheckich wprowadzając do naszych wyobrażeń o ziemiańskich posiadłościach -  ład i porządek. W pozostałych obiektach mogłam nacieszyć oczy umeblowaniem pochodzącym z majątków  ziemskich, a stanowiących tło dla muzealnych ekspozycji. Szczególną oprawę nadano wystawie „Malarstwo polskie XIX wieku” eksponowanej we Dworze Krasińskich w Opinogórze. W salach Muzeum Romantyzmu zgromadzono kilkadziesiąt dzieł najpierwszych malarzy dziewiętnastowiecznych.  Intensywność odbioru dzieł sztuki z najwyższej półki wzmagały i pogłębiały garnitury zabytkowych mebli z epoki. Biblioteki, biurka, sekretarzyki, fotele, witryny, toaletki, konsole, komody, stoliki do gry, kufry, kominki, piece… 

  Zamek Książąt Mazowieckich

     Odrębną budowlą historyczną wyróżniającą Ciechanów jest Zamek Książąt Mazowieckich, który w ostatnich latach poddano rewitalizacji. Skutkiem tego procesu było udostępnienie do zwiedzania przepięknych wież zamkowych (Dwie Wieże :) ), w których zaaranżowano interesującą wystawę poświęconą dziejom księstwa mazowieckiego. Zwiedzający ten oddział ciechanowskiego muzeum, na ośmiu kondygnacjach zamkowych baszt, otrzymują, poparty licznymi multimediami, wykład z okresu 300 lat niezależnego Mazowsza, aż do śmierci ostatnich książąt mazowieckich. Budzący kontrowersje modernistyczny projekt rewitalizacji Zamku, „wpasowujący w zabytkowe mury zamku nowoczesną przeszkloną konstrukcję żelbetową” pomimo licznych protestów został zrealizowany 2013 roku (I etap). Tzw. Dom Mały pełniący rolę pawilonu wystawowego powiększył możliwości ekspozycyjne książęcego zamku. Projekty rekonstrukcji  Domu Wielkiego spełniającego  dawniej funkcje mieszkalne są jeszcze dyskutowane. I może lepiej…

 

Opinogórska ordynacja 

     Tubylec, spotkany przypadkiem między opinogórskim kompleksem muzealnym a kościołem, zaprosił mnie do obejrzenia pobliskiego cmentarza. Bardzo romantyczna mazowiecka nekropolia związana z rodem wieszcza Zygmunta Krasińskiego stała się miejscem wiecznego spoczynku wielu postaci zasłużonych dla niepodległości Polski. Pochowano ich pod wielce urokliwymi nagrobkami, nierzadko stanowiącymi małe dzieła sztuki. Część zabytkowych pomników jest obecnie poddawana renowacji. Nieznajomy z Opinogóry prowadził mnie po terenie znaczonym starymi grobami, z dużym znawstwem tematu opowiadając o spoczywających tam bohaterach, częstokroć należących do rodziny czy dworu opinogórskiej ordynacji.
Generał Wincenty Krasiński zbudował dla swego syna neogotycki Zameczek – Pałacyk obecnie mieszczący stałą wystawę poświęconą Zygmuntowi Krasińskiemu. Niestety, nie dane było mi jej oglądać z powodu prowadzonego remontu. Uzyskany czas przeznaczyłam na odwiedziny Gościńca Ogrodnika, co częściowo zrekompensowało mi skutki lakonicznego komunikatu: Ekspozycja w Pałacyku wyłączona ze zwiedzania w dniach... Gościniec okazał się niezwykle gościnny, przytulny i bardzo dostępny...

Ekspozycje eksponatów

     Ważkim elementem mojej turystyki historycznej prowadzącej do poznawania dziedzictwa kulturowego Rzeczypospolitej jest zwiedzanie muzeów, galerii dzieł sztuki, salonów wystawowych i innych miejsc mieszczących powstałe w przeszłości wytwory polskiej kultury. Omawiana wędrówka dostarczyła mi wielu okazji do podziwiania materialnych dowodów wyjątkowości  naszej narodowej tradycji i tożsamości, poczynając od zjawiska rycerstwa a na współczesnej sztuce kończąc.

Oto tytuły odwiedzonych przeze mnie wystaw z Ciechanowa i jego okolic:
Opinogóra
1.  POLONIA RESTITUTA  Polskie drogi do niepodległości

2.  Malarstwo polskie XIX wieku

3.  Gabinet Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej Napoleona I

4.  1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego

5.  Wizerunki sławnych Polaków i redukcje pomników polskich z wytwórni Mintera

Ciechanów
1.  Staropolskie obyczaje. Szlachta doby Rzeczypospolitej
2.  Utracony świat. Ślady rodzin żydowskich do 1942 roku.
3.  Dawne rzemiosło wsi mazowieckiej w miniaturze
4.  Rzeźba ludowa ze zbiorów Heleny i Mariana Przedpełskich
5.  Bohaterowie Niepodległości - w 100-lecie Jej odzyskania

6.  Fakty i mity ciechanowskiego zamku

7.  Księstwo Mazowieckie 1200-1526 – intrygi, trucizny i smok, czyli 300 lat Mazowsza
Gołotczyzna
1.  Szlachta mazowiecka w malarstwie i wnętrzach
2.  Dworek Aleksandry z Sędzimirów Bąkowskiej
3.  Malarstwo i rzeźba Józefa Piwowara (1904 – 1987)
4.  „Krzewnia” dom Aleksandra Świętochowskiego
5.  Dworek Drobnoszlachecki






 * zdjęcia własne - CANON PowerShot
** - Artur Wołosz - Opinogóra Krasińskich