Od Nowego do Starego Sącza

 Małopolskie

 sierpień 2025

    Przedstawiam pozostałe zabytki małopolskiej krainy, odwiedzone przeze mnie w tym roku - okazałe pałace, klasztor (Pomnik Historii), skansen budownictwa regionalnego…

Nowy Sącz – powiat nowosądecki woj. małopolskie

    Sektor Sądeckiego Parku Etnograficznego "Miasteczko Galicyjskie", oddział Muzeum Ziemi Sądeckiej, jest rekonstrukcją galicyjskiej, małomiasteczkowej zabudowy z przełomu XIX i XX wieku. Obejmuje rynek i pierzeje z kilkunastoma domami. 

 

    Miasteczko Galicyjskie w Nowym Sączu warto zobaczyć, aby cofnąć się w czasie i zasmakować atmosfery prowincji galicyjskiej przełomu wieków. Atrakcyjny zespół architektoniczno-urbanistyczny, składa się z kopii wartościowych, a nieistniejących lub nienadających się do przeniesienia obiektów historycznych, wybudowany w oparciu o nowoczesne technologie materiałowe. Ulokowane obiekty pełnią funkcje usługowe, handlowe i gastronomiczne, nawiązujące do dziejów małych miasteczek w okresie autonomii galicyjskiej. Wg https://www.miasteczko-galicyjskie.pl/ 

 

Od Oblęgorka do Wąchocka

 

ŚWIĘTOKRZYSKIE/ŁÓDZKIE

czerwiec 2025 

 

    Pomniki Historii w miejscowościach pogranicza świętokrzyskiego, mazowieckiego i łódzkiego odwiedzone przeze mnie w czerwcu:

Oblęgorek – pałacyk Henryka Sienkiewicza

    W 1900 r. komitet obchodów jubileuszowych 25-lecia pracy pisarskiej Henryka Sienkiewicza zakupił majątek ziemski w Oblęgorku i przekazał go w darze pisarzowi. Pałacyk został wybudowany w latach 1900-1902. W nową rezydencję wkomponowano budynki poprzednich właścicieli Oblęgorka: dwór Tarłów oraz willę Halików.

Eklektyczny pałacyk jest w większości murowany, z fragmentami drewnianych okładzin i wystroju. Charakteryzuje się skomplikowanym, nieregularnym rzutem. Bryłę urozmaicają m.in. ryzality, wykusz oraz okrągła wieża, z której roztacza się wspaniały widok na okolicę. Od południa zaprojektowano loggię, od południowego zachodu - tarasy. Elewację frontową budynku zdobi stiukowa dekoracja przedstawiająca m.in. herb Sienkiewicza, a wieńczy rzeźba husarza, stanowiąca nawiązanie do Trylogii. Wejście główne poprzedza portyk.

Obecnie na parterze pałacyku znajduje się odtworzone mieszkanie Sienkiewicza. W salonie, jadalni, gabinecie i sypialni zgromadzono oryginalne, pozyskane historyczne i zrekonstruowane meble oraz wyposażenie, zaaranżowane w stylu epoki.

Od Zamku Królewskiego do Pałacu w Wilanowie

Stolica - jesień 2024

 

    Trzydniowy pobyt w Stolicy obejmował zwiedzanie topowych zabytków: Zamek Królewski, Pałac na Wyspie, Pałac Myślewicki oraz Pałac w Wilanowie. W tzw. międzyczasie były jeszcze inne atrakcje: spektakl w Teatrze Kamienica, spacery po Starym Mieście, wizyta w Kościele św. Krzyża.

Zamek Królewski

    Początki Zamku Królewskiego sięgają XIV w., kiedy to powstała Wieża Wielka (Wieża Grodzka). Rozbudowywany w XVI i XVII w., za czasów Zygmunta III Wazy, uzyskał kształt zamkniętego pięcioboku. Był rezydencją królewską, miejscem obrad sejmu, centrum administracyjnym i kulturalnym kraju. Zniszczony w połowie XVII w. podczas wojen ze Szwecją, powoli odzyskiwał świetność za panowania Wettinów. W drugiej połowie XVIII w. artyści zatrudnieni przez Stanisława Augusta Poniatowskiego przebudowali wnętrza komnat, tworząc Apartamenty: Wielki i Królewski. We wrześniu 1939 r. Zamek został zbombardowany, a we wrześniu 1944 r. wysadzony w powietrze przez wojska niemieckie.

    19 stycznia 1971 na wniosek Edwarda Gierka Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o rekonstrukcji Zamku. Fundusze na odbudowę zawdzięczano wyłącznie ofiarności społecznej. Powojenna koncepcja odbudowy nawiązała do historycznego układu wnętrz oraz tradycyjnych funkcji pomieszczeń. Rekonstrukcją zamku przeprowadzoną w latach 1971–1984 kierował Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Szczególne zasługi dla odbudowy Zamku położył Stanisław Lorentz, który od 1971 r. był wiceprzewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku. W 1979 w zamku utworzono muzeum, powołując państwową instytucję kultury Zamek Królewski w Warszawie – Pomnik Historii i Kultury Narodowej. W 1980 roku razem ze Starym Miastem odbudowany Zamek Królewski w Warszawie został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 

 

   

Od dworów i pałaców Ziemi Krakowskiej

 

Małopolska

sierpień 2024

    Pałace, dwory i sanktuaria Ziemi Krakowskiej odwiedziliśmy w drodze do ukochanych Tatr. Pałace: Balice, Nieznanice, Złoty Potok. Dwory: Stryszów, Łopuszna, Koryznówka. Sanktuaria: Częstochowa, Kalwaria Zebrzydowska. Kopalnia: Wieliczka.  Kruszyna, Borowno, Kościelec tylko z daleka… Wszystkie te zabytki zasługują na gruntowne zwiedzanie i wnikliwe poznanie ich historii.

Stryszów

    Dwór pochodzi z XVIII wieku, w 1741 przeszedł gruntowną przebudowę z dworu obronnego przekształcono go w rezydencję wiejską utrzymaną w stylu barokowym. W okresie okupacji Niemcy umieścili we dworze szkołę rolniczą. Po roku 1945 budowlę użytkowało PGR, a następnie Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach 1958-1968 zdewastowany dwór przejęły Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu tworząc muzeum wnętrz polskiego dworu - średniozamożnego z XIX wieku – salon, jadalnia, gabinet, biblioteka, sypialnia.

Od zamków Ziemi Krakowskiej

 

Małopolska

sierpień 2024

    Zamki Ziemi Krakowskiej odwiedziliśmy w drodze do ukochanych Tatr. Sucha Beskidzka – mały Wawel, Niepołomice – drugi Wawel, Nowy Wiśnicz – trzeci pod względem powierzchni w Polsce, Dębno – ma swoją białą damę - Tarłównę. Na Szlaku Orlich Gniazd położone są: Pieskowa Skała, Korzkiew, Ojców. Wszystkie te zabytki zasługują na gruntowne zwiedzanie i wnikliwe poznanie ich historii.

Pieskowa Skała

     Zamek Pieskowa Skała – w pierwszej połowie XIV w. Kazimierz III Wielki wybudował zamek we wsi Sołuszowa w Dolinie Prądnika, jako element łańcucha obronnych zamków Orlich Gniazd. W 1484 r. Krzysztof Szafraniec, prawnuk pierwszego właściciela, został ścięty na Wawelu za zbójectwo. W  II poł. XVI wieku gotycki zamek przekształcono w renesansową rezydencję, a w XVII w. Michał Zebrzydowski dobudował system fortyfikacji bastionowych. W czasie potopu szwedzkiego (1655 r.) zamek został zniszczony. W 1902 r. z powodu zadłużenia majątku trafił na licytację. Powstałe „Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała” wykupiło zamek za kwotę 60 tysięcy rubli. Wielokrotnie trawiły go pożary, był odbudowywany i przebudowywany – obecnie przeważa w jego architekturze styl renesansowy. W skład zamku wchodzą: budynek oficyny, baszta gotycka, loggia widokowa, dziedziniec arkadowy, kaplica, cztery skrzydła, budynek bramny.

 

     W okresie II wojny światowej pomieszczenia w zamku udostępniono na sierociniec, przez który przewinęły się dzieci głównie z kresów wschodnich. Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950–1963 stał się Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Obecnie znajduje się w nim stała ekspozycje: Europejskie style i mody w sztuce, Kultura Staropolska, Historia Pieskowej Skały, Angielskie wnętrza z kolekcją obrazów.

 

Sucha Beskidzka

     Zamek Suski – renesansowy zamek nazywany „Małym Wawelem”. Kasper Suski postawił w latach 1554–1580 kamienny dwór o charakterze obronnym. Kolejny właściciel, Piotr Komorowski, w latach 1608-1630 dokonał jego rozbudowy w okazałą rezydencję magnacką w stylu renesansowym, wzorowaną na zamku królewskim w Krakowie. Na początku XVIII wieku Anna Wielopolska dobudowała dwie wieże i zmodernizowała wnętrze zamku. Wielopolscy byli w posiadaniu zamku – od roku 1665 do 1843. W czasie obu wojen światowych na zamku mieścił się szpital dla żołnierzy.

     Po II wojnie światowej zamek pełnił różne funkcje: stanowił siedzibę suskiego gimnazjum i liceum, internatu, fabryki mebli, magazynu Gminnej Spółdzielni. W 1975 roku instytucja o nazwie  Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu rozpoczęła trwającą do 1991 generalną restaurację i konserwację obiektu, po czym otwarto w nim filię muzeum wawelskiego. W latach 2017 – 2018 przeprowadzono gruntowną renowację zewnętrznych elementów budowli. W zamku swoją siedzibę mają: Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej, Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii, Towarzystwo Miłośników Ziemi Suskiej, Łucznicze Towarzystwo Sportowe „Zamek Suski” oraz hotel i restauracja „Kasper Suski”. 

Nowy Wiśnicz

     Zamek wzniesiony przez Jana Kmitę w drugiej połowie XIV w. Wczesnobarokowy korpus zamku z elementami renesansowymi zbudowano na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Zwieńczono go czterema basztami w narożach.  Na zamku w Wiśniczu w XVII wieku spisano tzw. zebranie potraw w Compendium kuchmistrza księcia Lubomirskiego Stanisława Czernieckiego. Od 1593 roku w posiadaniu rodu Lubomirskich. Stanisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża przebudował dawny zamek Kmitów w barokową rezydencję Rzeczypospolitej. W czasie potopu szwedzkiego zamek poddał się bez walki Szwedom, został ograbiony a zabudowania gospodarcze zniszczone. W połowie XVIII wieku przeszedł na własność rodu Sanguszków, a potem Potockich i Zamoyskich. W 1901 roku został wykupiony przez Zjednoczenie Rodowe Lubomirskich, którzy rozpoczęli remont rezydencji. Od 1928 roku pracami kierował Adolf Szyszko-Bohusz, do wybuchu II wojny światowej.  

     Po wojnie zamek przejęło państwo, a od roku 1949 prowadzone były prace remontowe i rekonstrukcyjne przez Alfreda Majewskiego. Obecnie  w zamku mieści się Muzeum Ziemi Wiśnickiej. Do 2019 roku Skarb Państwa toczył spór o zamek ze Zjednoczeniem Rodowym Książąt Lubomirskich. Od 2020 roku ma status Pomnika Historii Polski.
Niecodzienny pokaz – Bastion VR na Zamku w Wiśniczu jest nowatorską i unikatową próbą przedstawienia odległej historii przy pomocy najnowszych technologii wizualnych. 

 

Niepołomice

     Gotycki zamek królewski z połowy XIV wieku nazywany jest "drugim Wawelem". Został wybudowany dla króla Kazimierza Wielkiego, a składał się z trzech wież, budynków w skrzydłach oraz murów kurtynowych wokół dziedzińca. Budowę kontynuowali następni królowie: Władysław II Jagiełło, Zygmunt I Stary, a następnie Zygmunt II August. Zygmunt I Stary gruntownie przebudował zamek, nadając mu formę czworoboku z dziedzińcem wewnętrznym. W 1550 roku wielki pożar zniszczył dwa skrzydła. Za panowania króla Zygmunta Augusta odbudowano i przebudowano zamek w stylu renesansowym. Zasługą królowej Bony były słynne ogrody włoskie. Po najeździe Szwedów w 1655 roku zamek zamieniono na magazyn żywności, zniszczono kościół, złupiono miasto. Od połowy XVIII wieku zamek przejął król August Mocny później August III. Po rozbiorze Polski w 1772 roku zamek wraz z miastem przeszedł pod panowanie Austriaków, którzy przeznaczyli go na koszary. Następnie zamek pełnił funkcje mieszkaniowe, magazynowe i obiektu użyteczności publicznej.  

 

     W czasie II wojny światowej zamek przeszedł w ręce niemieckie. W okresie powojennym popadał w ruinę. Od 1991 roku, kiedy stał się własnością Gminy Niepołomice, przystąpiono do kompleksowych prac renowacyjnych trwających do 2007 r. Obecnie mieści Muzeum Niepołomickie i hotel Zamek Królewski. W muzeum można podziwiać galerie malarstwa i rzeźby ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie: Sukiennice w Niepołomicach 2. Znane i nieznane.

 

     Niepołomicki ratusz (siedziba Urzędu Miasta i Gminy) zbudowany w stylu neogotyckim w 1903 r. przez Jana Sas-Zubrzyckiego. Budynek tworzą dwa krótkie skrzydła zestawione prostopadle, a w miejscu ich połączenia postawiono wieloboczną wieżę zwieńczoną stromym ostrosłupowym daszkiem. Nieopodal znajduje się kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników ufundowany w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego.

Dębno

     Zamek - W latach 1470–1480 Jakub z Dębna herbu Odrowąż zainicjował budowę zamku późnogotyckiego. Zamek był na przestrzeni wieków kilkakrotnie remontowany przez zmieniających się właścicieli: w 1586 roku przeszedł renowację w stylu renesansowym. Obecnie zamek składa się z czterech piętrowych ceglanych budynków osadzonych na kamiennych podmurówkach zwieńczonych dachami z czerwonej dachówki. Otaczają one dziedziniec ze studnią i drewnianymi gankami, a na zewnątrz znajdują się dwie narożne baszty na kamiennych cokołach.  

 

 

     W 1945 roku zamek przejęły władze państwowe. W latach 1970–1978 przeszedł gruntowną renowację, a od 1978 roku mieści się w nim oddział Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie.  

Korzkiew

     Zamek w Korzkwi – zamek rycerski z XIV wieku znajdujący się na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowany w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Korzkiew, w powiecie krakowskim. W 1352 roku sędzia krakowski Jan de Syrokomla, kupił wzgórze Korzkiew i wybudował na nim prostokątną, kamienną, podpiwniczoną wieżę, pełniącą funkcję obronną i mieszkalną. Wnuk Jana, Zaklika Korzkiewski dowodził chorągwią w Bitwie pod Grunwaldem. W 1805 roku zamek przestał pełnić funkcję mieszkalną dla właścicieli dóbr. Pod koniec XIX w. zamieniony na spichlerz zamek popadł w ruinę. Od 1997 r. jego właścicielem jest architekt Jerzy Donimirski, który podjął się odnowienia i odbudowania zamku. Planowana jest także odbudowa mieszczącego się dawniej w pobliżu zamku dworu, stawów, a także stworzenie małego muzeum i skansenu. 

  

 

Ojców

     Zamek wzniesiono na polecenie Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV w. Po 1536 r. zamek na 20 lat przeszedł w ręce królowej Bony Sforzy. W 1829 r. Konstanty Wolicki nabył zamek od rządu Królestwa Kongresowego. Wielokrotnie zmieniał właścicieli, był niszczony i przebudowywany. Po 1859 r.  A. Przeździecki z kamienia pochodzącego z zamkowych murów wybudował hotel „Kazimierz” i restaurację „Łokietek”. Kolejne remonty odtworzyły wieżę bramną i basztę obronną udostępniane do zwiedzania. Dziś to tylko ruina zamku na Szlaku Orlich Gniazd.

 

    Kaplica „Na Wodzie” - Wzniesiona została w 1901, w miejscu dawnych łazienek zdrojowych „Goplana”, na betonowych fundamentach okrakiem nad dwoma brzegami potoku Prądnik. Niezwykłe usytuowanie obiektu wynikało z ominięcia carskiego zakazu budowania na ziemi ojcowskiej, zbudowano więc kaplicę na wodzie. Kapliczka utrzymana jest w stylu szwajcarsko-ojcowskim.

Rzezawa

     Hotel Kasztel stylizowany na zamek, to nowoczesny obiekt o wnętrzach, nawiązujących swoim wystrojem do tajemniczych legend, bajek i czasów rycerskich. Nastrojowe oświetlenie korytarzy inspirowane było średniowieczem. Restauracja oraz sale konferencyjne i bankietowe ozdobiono unikalnymi malowidłami.

 

    O pałacach, dworach, sanktuariach Ziemi Krakowskiej będzie później :)

 

 

* zdjęcia własne CANON EOS 1300D