Od Tokarni do Ciekot

Świętokrzyskie/Mazowieckie

czerwiec 2025

    W miejscowościach pogranicza województw świętokrzyskiego, mazowieckiego i łódzkiego odwiedziłam w czerwcu pięć Pomników Historii i pięć muzeów oraz kilka innych atrakcyjnych zabytkowych obiektów i kilka niezbyt starych.

Ciekoty -  Centrum Edukacji i Kultury „Szklany Dom”

    Dwór, w którym Żeromscy zamieszkali w Ciekotach zbudowany był w 1753 roku, a spędzili w nim 12 lat. W XX wieku uległ całkowitemu zniszczeniu. Odtworzono go w 2010 roku. Dzięki zaangażowaniu Kazimiery Zapałowej - honorowego kustosza w 2016 roku prace przy urządzaniu odtworzonej siedziby Żeromskich zostały ukończone. 
To typowy, niewielki drewniany dworek, zaaranżowany i wyposażony zgodnie z prawdą historyczną, duchem epoki, dokumentami, „Dziennikami” i literackimi opisami Stefana Żeromskiego. Dziś mieści się tu muzeum pisarza.    Wg. https://szklanydom.maslow.pl/ 

 

 

Od Chęcin do Szydłowca

 

Świętokrzyskie

czerwiec 2025

 

    Pięć muzeów w miejscowościach województw świętokrzyskiego i mazowieckiego, które odwiedziłam ostatnio.

Chęciny - Zamek Królewski 

    Zamek w Chęcinach wzniesiono na grzbiecie skalistego wzgórza (367 m n.p.m.), na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsze wzmianki na jego temat pojawiają się w dokumencie króla Władysława Łokietka z 1306 roku, potwierdzającym nadanie zamku biskupowi krakowskiemu – Janowi Muskacie, w którym wymieniany jest on jako zamek książęcy. Twierdza stała się jednym z miejsc koncentracji wojsk polskich udających się na wojnę z Krzyżakami. Władysław Łokietek wyruszając w 1331 r. na bitwę pod Płowcami, zwołał 14 czerwca w Chęcinach najwyższych dostojników i urzędników państwowych na pierwszy "zjazd ziem polskich".
Zamek Królewski w Chęcinach można zwiedzać. Do dziś zachował się pełen obwód zewnętrznych murów obronnych, dwie wieże, baszta i fundamenty budynków mieszkalnych. 

 

Chęciny - Dwór Starostów Chęcińskich

    Dwór obronny. Powstał na początku XVII wieku na rozkaz starosty chęcińskiego Jana Branickiego na miejscu folwarku. Po spustoszeniu Chęcin, w tym zamku chęcińskiego przez Szwedów w czasie Potopu do Podzamcza przeniesiono siedzibę starosty chęcińskiego i rozbudowano dwór, dobudowując oficynę. W latach 1673-1674 dwór przebudowano tak, że powstał pałacyk w stylu willi włoskiej wraz z ogrodami. Fundatorem był ówczesny Starosta Chęciński – Stefan Bidziński. Atrakcją założenia jest barokowa brama ozdobna, będąca wolno stojącym łukiem triumfalnym wzniesionym na część zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 r. 
Z dawnego założenia rezydencjalno-obronnego pozostał budynek główny od strony południowej, oficyna od wschodu, portal okienny z herbem Gryf i resztki fosy. Wnętrza pałacu urządzono w barokowym klimacie. W budynku zachowały się sklepienia kolebkowe i kolebkowo–krzyżowe. Dwór posiada dwa narożne alkierze, charakterystyczne dla architektury polskiej szlachty (w jednym z nich mieściła się kaplica). Na łagodnie opadających stokach malowniczego wzniesienia odtworzono włoskie ogrody barokowe, aleje i stawy.
   Dwór Starostów Chęcińskich, jako partner Centrum Nauki Leonardo da Vinci, pełni funkcje muzealne i edukacyjne oraz konferencyjno-szkoleniowe. Zabytek można zwiedzać pod opieką przewodnika z pasją opowiadającego o dziejach chęcińskiego dworu.

Od Zamku Królewskiego do Pałacu w Wilanowie

Stolica - jesień 2024

 

    Trzydniowy pobyt w Stolicy obejmował zwiedzanie topowych zabytków: Zamek Królewski, Pałac na Wyspie, Pałac Myślewicki oraz Pałac w Wilanowie. W tzw. międzyczasie były jeszcze inne atrakcje: spektakl w Teatrze Kamienica, spacery po Starym Mieście, wizyta w Kościele św. Krzyża.

Zamek Królewski

    Początki Zamku Królewskiego sięgają XIV w., kiedy to powstała Wieża Wielka (Wieża Grodzka). Rozbudowywany w XVI i XVII w., za czasów Zygmunta III Wazy, uzyskał kształt zamkniętego pięcioboku. Był rezydencją królewską, miejscem obrad sejmu, centrum administracyjnym i kulturalnym kraju. Zniszczony w połowie XVII w. podczas wojen ze Szwecją, powoli odzyskiwał świetność za panowania Wettinów. W drugiej połowie XVIII w. artyści zatrudnieni przez Stanisława Augusta Poniatowskiego przebudowali wnętrza komnat, tworząc Apartamenty: Wielki i Królewski. We wrześniu 1939 r. Zamek został zbombardowany, a we wrześniu 1944 r. wysadzony w powietrze przez wojska niemieckie.

    19 stycznia 1971 na wniosek Edwarda Gierka Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o rekonstrukcji Zamku. Fundusze na odbudowę zawdzięczano wyłącznie ofiarności społecznej. Powojenna koncepcja odbudowy nawiązała do historycznego układu wnętrz oraz tradycyjnych funkcji pomieszczeń. Rekonstrukcją zamku przeprowadzoną w latach 1971–1984 kierował Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Szczególne zasługi dla odbudowy Zamku położył Stanisław Lorentz, który od 1971 r. był wiceprzewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku. W 1979 w zamku utworzono muzeum, powołując państwową instytucję kultury Zamek Królewski w Warszawie – Pomnik Historii i Kultury Narodowej. W 1980 roku razem ze Starym Miastem odbudowany Zamek Królewski w Warszawie został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 

 

   

Od Muzeum Niepodległości do Muzeum Narodowego

 

 

Stolica - jesień 2024

     Kilkudniowe pobyty w Stolicy obejmowały zwiedzanie topowych zabytków: Pałac Rzeczypospolitej, Muzeum Narodowe, Muzeum Niepodległości, Pałac Królikarnia. W tzw. międzyczasie były jeszcze inne atrakcje: spektakle w teatrach, spacery po Starym Mieście. 

Muzeum Niepodległości

     Pałac Przebendowskich (Radziwiłłów, Zawiszów) – późnobarokowy pałac w Warszawie został pobudowany w 1728 r. dla podskarbiego koronnego Jana Jerzego Przebendowskiego. W 1863 roku nabył go Jan Kazimierz Zawisza (ojciec polskiej archeologii), a w 1912 r. pałac kupił książę Janusz Franciszek Radziwiłł. W czasie Powstania Warszawskiego, budynek zniszczono w ok. 70%. Został odbudowany w latach 1948–1949, lecz nie odtworzono skrzydeł bocznych i oficyn pałacu, a pałac znalazł się między jezdniami i torowiskami Trasy W-Z (sic!). 

    Muzeum Niepodległości utworzono 30 stycznia 1990 r. w wyniku przekształcenia Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego oraz Muzeum Lenina w Muzeum Historii Polskich Ruchów Niepodległościowych i Społecznych. Po kompleksowym remoncie pałacu, od 2021 roku, w Muzeum Niepodległości można oglądać cztery wystawy. Ich opis przytaczam za stroną internetową muzeum:

Od koncertu w Gałkach do dworu Mościbrody

MAZOWSZE

lipiec 2024

    Wschodnią część województwa mazowieckiego odwiedziłam w lipcu korzystając z zaproszenia do Dworu Gałki na imprezę artystyczną „Mazowsze w centrum Europy” z cyklu Koncerty w Pałacach i Dworach Mazowsza. Obejrzałam siedem dworów, trzy pałace i jeden zamek oraz kilka zabytkowych budowli w Siedlcach, w tym Muzeum Diecezjalne.

Dwory

 

Koncert w Gałkach

     Koncert we Dworze w Gałkach, który odbył się 14 lipca 2024 roku jest częścią cyklu „Koncerty w pałacach i dworach Mazowsza” zatytułowanego „Mazowsze w sercu Europy”. To wydarzenie jest jednym z wielu organizowanych w ramach tej serii imprez, mających na celu promowanie muzyki klasycznej i poezji patriotycznej oraz miejsc o szczególnym znaczeniu kulturalnym i historycznym na Mazowszu.
    Na koncercie w Gałkach wystąpili znani artyści: Jerzy Zelnik recytacja, Anna Kuczok wiolonczela, Patrycja Grecka skrzypce, Janusz Powolny fortepian i gościnnie Halina Rowicka aktorka. Jerzy Zelnik wspaniale recytował i interpretował poezję Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Jana Kochanowskiego, Wisławy Szymborskiej, Cypriana Kamila Norwida. Muzycy przedstawili, wykonywaną na żywo, polską muzykę filmową Wojciecha Kilara, Waldemara Kazaneckiego oraz Krzesimira Dębskiego. Spektakl nie tylko zaprezentował bogactwo muzyki i literatury polskiej, ale również przypomniał o ważnych momentach w historii Polski. Koncerty takie, jak ten we Dworze w Gałkach pomagają w zachowaniu i przekazywaniu tradycji narodowych młodszym pokoleniom. Utrzymanie ciągłości kulturowej i pamięci historycznej jest kluczowe dla przetrwania narodowej tożsamości. Odnajdywanie polskości w kulturze, dzięki połączeniu muzyki i poezji, wywarło silny emocjonalny wpływ na widzów. Znakomici gospodarze Dworu, Państwo Małgorzata i Waldemar Gujscy oraz historyczne wnętrza ich Dworu, stworzyły unikalną atmosferę pełną wzruszeń i patriotycznych uniesień. Zgromadzeni wokół fortepianu, artystów i wspólnych wartości jednoczyliśmy się w poczuciu naszej tożsamości narodowej.

 

Od El Greco w Siedlcach do Zamku Liw

Mazowsze

lipiec - 2024

     Wschodnią część województwa mazowieckiego odwiedziłam w lipcu korzystając z zaproszenia do Dworu Gałki na imprezę artystyczną „Mazowsze w centrum Europy” z cyklu Koncerty w Pałacach i Dworach Mazowsza. Obejrzałam siedem dworów, trzy pałace i jeden zamek oraz kilka zabytkowych budowli w Siedlcach, w tym Muzeum Diecezjalne.

Dwory

Chlewiska

     W Chlewiskach znajduje się Dom Pracy Twórczej „Reymontówka”. Dwór wybudowano w poł. XIX w. dla rodziny Różańskich. Następnie właścicielem majątku został ichtiolog Józef Helbich, który założył tu stawy rybne. W 1926 r. dworek wraz z 300 ha gruntów kupiła wdowa po Władysławie Reymoncie, Aurelia. Za jej czasów Chlewiska przeżywają okres największej świetności. W 1981 r. powołano tutaj Dom Pracy Twórczej. Za dworem postawiono popiersie Władysława Reymonta. We dworze organizuje się: plenery i warsztaty artystyczne, narady, szkolenia, konferencje, wczasy, kolonie, koncerty, wystawy, uroczystości rodzinne, pikniki itp.

Miętne

     Michał Staniukowicz w latach 1840–1842 wybudował obecny budynek dworu. Po jego śmierci majątek odziedziczył syn Michał. W roku 1915 w dworze przebywał Józef Piłsudski. W 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski otworzył w budynku dworu Szkołę Rolniczą Męską im. Stanisława Staszica, która funkcjonowała tam do 1977 roku. Potem jej miejsce zajęło przedszkole.
Po roku 1981 dwór opustoszał. W latach 1997–2002 zostały przeprowadzone gruntowe prace remontowe. Po modernizacji miała tu swoją siedzibę Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Od 2016 roku funkcjonuje tu Powiatowe Centrum Kultury i Promocji. Zabytkowy dwór otoczony jest parkiem z XIX wieku. Z pierwotnego układu zabytkowego zachowała się piękna aleja lipowo-dębowa z najstarszymi drzewami liczącymi ponad 300 lat.

Somianka

     Dwór somiankowski pobudowano w pierwszej poł. XIX wieku wg projektu Adama Idźkowskiego. Dwór odbudowany został w latach 1996-2001. Zachowana została ciągłość prawa własności. Dwór w Somiance wrócił do swojej pierwotnej funkcji domu rodzinnego i taki trwa po dziś. Otwarty na wieś, wspiera miejscowe organizacje społeczne i podejmuje wszelkie aktywności kulturalne i historyczne, koncerty, kursy, uroczystości, warsztaty i seminaria.

Głosków

     Dwór wybudowano w I poł. XIX w. dla rodziny Młyńskich lub Przebendowskich. W 1946 r. roku mieściła się w nim spółdzielnia produkcyjna. W 1965 r. rozpoczęto jego remont, znaleziono wówczas szable i pistolety ukryte w czasach powstania listopadowego. W 1978 r. obiekt został przejęty przez Marka Kotańskiego, który w budynku utworzył ośrodek terapeutyczny „MONAR”, do dziś pomagający osobom uzależnionym. W otoczeniu dwory znajdują się pozostałości parku oraz zabytkowych zabudowań gospodarczych: stodoły i spichlerza z XIX w. 

Borowie

     Dwór, zbudowany w początkach XIX wieku dla rodziny Moszyńskich. W otoczeniu dworu znajdują się pozostałości parku, duży staw oraz podjazd z gazonem pośrodku. Obecnie dwór jest siedzibą instytucji samorządowych, m.in. Urzędu Gminy. Zabytkowy dwór otoczony jest parkiem z XIX wieku.

Pałace

Niegów

     Pałac Boży został wniesiony w 1876 roku dla Aleksandra Ihnatowicza. W 1931 roku resztówkę wraz z pałacem nabyło Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego. Od tego czasu dawna siedziba Ihnatowiczów nosi nazwę „Samaria”. Przebudowa w 1980 roku zmieniła znacznie bryłę pałacu, gdyż podwyższono go o jedno piętro zacierając stylistykę dawnej siedziby ziemiańskiej. Dwór otacza piękny, zabytkowy park założony w XIX wieku.

Bedlno

     Pałac w Bedlnie z 1920 roku należał do Jana Blocha, plantatora buraków cukrowych. Otoczony jest parkiem, w którym znajdują się dwa stawy. Po zakończeniu II Wojny Światowej we dworze ulokowano szkołę. W latach 90-tych dwór przeszedł w ręce prywatne, a w roku 1996 przeszedł gruntowny remont. 

Zamek

Liw

     Gotycki murowany książęcy zamek wzniesiono przed 1429 r. jako strażnicę graniczną na sztucznej wyspie otoczonej bagnami Liwca – granicznej rzeki Mazowsza i Litwy. Gruntownie przebudowany go w XVI i XVII. Obecnie zespół zamkowy składa się z wieży i murów pozostałych z zamku zniszczonego podczas potopu szwedzkiego i wojny północnej, barokowego dworu starostwa liwskiego z 1782 r. oraz piwnic gotyckich Domu Wielkiego. Od 1963 r. jest siedzibą Muzeum Zbrojowni na Zamku w Liwie, które prezentuje militaria z całego świata. Zbiory zawierają kolekcje malarstwa i grafiki, portrety sarmackie, sceny batalistyczne, wizerunki wodzów. Wystrój wnętrz dopełniają zabytkowe meble i tkaniny. W gotyckich piwnicach lokowane są wystawy czasowe, obecnie „Tadeusz Kościuszko (1746-1817) Naczelnik Wolności".

Siedlce zabytki cd

     Siedlce położone są na Podlasiu Południowym, ale historycznie należały do ziemi łukowskiej (Małopolska) na Wysoczyźnie Siedleckiej. Siedziba rzymskokatolickiej kurii diecezji siedleckiej. Prawa miejskie Siedlce otrzymały w 1547 roku. Zniszczone przez Szwedów w XVII w. Odrodzenie miasta nastąpiło w XVIII wieku za Aleksandry Ogińskiej z rodu Czartoryskich (1730-1798). Miasto stało się ważnym ośrodkiem życia towarzyskiego i kulturalnego w Polsce, gościło nawet króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
    Pozostałe zabytki Siedlec, których nie ma w części o Podlasiu Południowym cz. 2.
Kuria Biskupia - zbudowany w latach 1872-1873 przez Franciszka Modrzewskiego jako siedziba Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.
Odwach (pomieszczenia dla straży miejskiej) - wybudowany kosztem Aleksandry Ogińskiej przed 1787 r. rozbudowano w 1834 r. Obecnie mieści Bibliotekę Miejską.
Narodowy Bank Polski - Budynek wzniesiono w 1924 r. w stylu klasycyzmu akademickiego - budynków użyteczności publicznej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Teatr – budynek wzniesiono w pierwszej ćwierci XIX w. Mieścił wozownie należące do Aleksandry Ogińskiej.  Obecnie - Urząd Stanu Cywilnego.
Pomnik "Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu Budowniczemu Polski Odrodzonej 1930" odbudowany i odsłonięty w 1990 r. ulokowany naprzeciw siedziby Urzędu Miasta.

    Muzeum Diecezjalne w Siedlcach (muzeum diecezji siedleckiej) powstało w 1918 roku jako muzeum diecezji podlaskiej z siedzibą w Janowie Podlaskim. W 1924 roku muzeum zostało przeniesione (wraz z diecezją) do Siedlec. Siedzibą muzeum został budynek kurii biskupiej. W 1991 roku zostało przeniesione do nowej siedziby przy ul. Świrskiego. W latach 1992–1999 przeprowadzono w budynku gruntowne prace adaptacyjne pomieszczeń dla celów muzealnych. Muzeum oficjalnie zostało otwarte 1 czerwca 2000 roku. 15 października 2004 roku została w nim uroczyście otwarta ekspozycja obrazu „Święty Franciszek otrzymujący stygmaty”, którego autorstwo przypisywane jest El Grecowi.

Ekstaza św. Franciszka - El Greco

    W 1964 roku obraz wiszący na ścianie plebanii Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kosowie Lackim, odkryły pracownice Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, prowadzące inwentaryzację zabytków sztuki. W 1974 roku przeprowadzono badania (m.in. mikrochemiczne, rentgenowskie i spektrograficzne) oraz konserwację obrazu w Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie. Od 15 października 2004 roku obraz "Ekstaza świętego Franciszka" jest prezentowany na ekspozycji stałej Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach. Stało się to możliwe dopiero po przystosowaniu budynku do eksponowania tak cennego obrazu (adaptacji i systemów zabezpieczeń).

 

    O wizycie w pozostałych zabytkach (Gałki, Mościbrody, Garwolin-Zawady, Dębinki, Chrzęsne) będzie napisane dalej…

* zdjęcia własne CANON EOS 1300D