Od Będomina do Krokowej

 

 Pomorze Wschodnie - 2023

 

  

    Wiosenna eskapada na Pomorze Wschodnie (Nadwiślańskie, Pomerelia) z Wysoczyzną Żarnowiecką i Ziemią Lęborską zaprowadziła mnie do 27 zabytkowych obiektów – pałaców i dworów – jakie, zgodnie z internetowymi informacjami, powinny funkcjonować, być ogólnodostępne lub chociaż osiągalne obiektywem aparatu fotograficznego. Niestety, większość informacji okazała się nieaktualna, a zabytkowe budowle można oglądać jedynie zza ogrodzenia.
     Zestawienie obecnego stanu zabytków:
cztery obiekty służą edukacji historycznej społeczeństwa, w ośmiu urządzono hotele, w jednym mieści się szkoła, trzy prywatne posiadają zaplecze rekreacyjne, siedem prywatnych odstrasza tablicami „Wstęp wzbroniony”, w dwu po prostu nic się nie dzieje, jeden dom weselny stylizowany na „dworek” oraz jeden dwór zdewastowany przez mieszkających w nim byłych pracowników PGR-u. 

Będomin – Muzeum Hymnu Narodowego

W XVIII-wiecznym dworze szlacheckim w roku 1747 urodził się Józef Wybicki herbu Rogala, twórca tekstu Mazurka Dąbrowskiego. W Muzeum eksponowane są wystawy stałe: “Józef Wybicki i jego czasy”, “Losy Mazurka Dąbrowskiego” oraz “Polskie Symbole Narodowe”, a od 1984 roku działa Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Hymnu Narodowego. Muzeum organizuje historyczne imprezy i prowadzi edukacje młodego pokolenia. W pobliżu dworu ustawiono pomnik orła ze skrzydłami z kilkuset kos.

 

 

 

Sikorzyno – Dwór Wybickich

W tym urokliwym XVIII-wiecznym dworze szlacheckim przyszło na świat 7 sióstr Józefa Wybickiego, a obecnie urządzono w nim prywatne muzeum wnętrz ziemiańskiej siedziby i pamiątek po Wybickich. Za dworem znajduje się Roślinny labirynt. We współpracy z Muzeum Hymnu Narodowego rokrocznie odbywa się rajd dla młodzieży "Majówka z generałem Wybickim".

 

 

Szymbark – Centrum Edukacji i Promocji Regionu

Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku to połączenie muzeum, skansenu i parku rozrywki. Znajdują się tam m.in.: Replika Dworu Salino, Dom Sybiraka z łagrem, Dom Trapera Kaszubskiego z Kanady, Dom powstańca polskiego z Adampola, Bunkier Gryfa Pomorskiego, Kościółek św. Rafała, Największy Fortepian Świata, Najdłuższa Deska Świata, Dom do Góry Nogami, itd.  

Krokowa - Hotel Zamek – pałac rodu von Krockow

Otoczona z czterech stroną fosą XVIII-wieczna rezydencja rodu von Krockow mieści hotel oraz ekspozycje Muzeum Regionalnego, a w tym wnętrza arystokratycznej siedziby (strop z 1691 roku), Archiwum crocovianum, itp. W pałacu działa Fundacja „Europejskie Spotkania” Kaszubskie Centrum Kultury Krokowa. Organizowane są imprezy historyczne oraz wystawy czasowe, także sztuki współczesnej. Jedynie przeszłość członków rodu von Krockow kładzie się cieniem na tym znakomitym hotelu historycznym. Bracia Reinhold, Heinrich, Ulrich, Albrecht von Krockow walczyli w podczas II wojny światowej jako niemieccy oficerowie!

      

 Niektóre odwiedzone przeze mnie pałace i dwory pełnią obecnie funkcje hotelowe.

Ciekocinko: Wśród nich wyróżnia się zabytkowy pałac z 1910 roku mieszczący butikowy hotel Ciekocinko. Zespół pałacowo-parkowy i założenie folwarczne oraz Stadnina Koni dostarczają niezapomnianych wrażeń. 

 

Rekowo Górne: Eklektyczny pałac z końca XIX w. wybudowany w stylu willi włoskiej położony w malowniczym parku mieści obecnie urokliwy hotel Wieniawa.
Poraj: Pałac zbudowany w roku 1895 w konwencji Heimatstil otoczony jest parkiem z trzema stawami i przypałacową Galerią Rzeźb współczesnych artystów. Od początku obiekt mieścił Stację Badawczą upraw na bagnach wysokich, a następnie Instytut Badań nad Torfem.
Godętowo: Klasycystyczny pałac z końca XVIII w. podczas II wojny światowej został przejęty przez Wehrmacht i stał się kwaterą sztabu wojskowego – Abwehry. Pięcioosobowa rodzina niemieckich właścicieli przed wkroczeniem Armii Czerwonej popełniła samobójstwo. 

 

Łebunia: Neoklasycystyczny pałac wybudowany w 1863 roku otacza ponad 3 hektarowy park ze starodrzewem. Niestety, na stronie pałacu nie znalazłam nic na temat przeszłości zabytku.
Lisewo: Lisewski dwór z końca XIX w. wielokrotnie zmieniał właścicieli z powodu ich perypetii miłosnych. Ciekawa jest „Historia dworu opowiedziana przez najstarsze drzewa”, jaka figuruje na planszy przy wjeździe. Park okalający zabytek kończy się zagrodą z jeleniowatymi zwierzętami.
Runowo: Powstały w XVIII w. "Pałac pod Bocianim Gniazdem" w Runowie proponuje aktywny wypoczynek w zespole parkowo-pałacowym także dla dzieci i młodzieży. Prężnie działa Ośrodek Jeździecki Stajni Pałac Runowo. 

 

Chynowie: Na gotyckich fundamentach w XVIII w. zbudowano pałac. W skład założenia pałacowo-parkowego wchodzi gorzelnia, obora, stajnia, magazyn i kuźnia oraz rozległy park ze stawami. Prywatna rezydencja prezentuje się doskonale.
Pobłocie: Od 1909 roku w klasycystycznym pałacu z efektownym boniowaniem umieszczano instytucje związane z dziećmi i młodzieżą: dom dziecka, ośrodek dla młodzieży i szkołę.
Wolinia: Barokowy pałac powstał na miejscu gotyckiego zamku. Pod koniec XIX w. posiadłość magnacką przebudowano na typowy pałac junkierski z założeniem folwarcznym. Park otaczający pałac założono na wzór francuski (stawy, mostki, rzeźby). 

 

Sławutówko: Pałacowi Below stylizowanemu na zamek (rok 1910) towarzyszą zabudowania folwarczne, młyn nad stawem. Eklektyczną budowlę o piętrowej bryle urozmaicono wykuszami w kształcie wieżyczek i dwupoziomową loggią.
Kłanino: Neorenesansowy eklektyczny pałac w stylu włoskim powstał z XVIII-wiecznego dworu. W sąsiadującym zespole folwarcznym z kamiennym spichrzem i wieżą ciśnień urządzono Muzeum Pancerne. Pałacowy park uatrakcyjniają pomnikowe drzewa.
Borkowo Lęborskie: W połowie XIX w. wybudowano neoklasycystyczny pałac i otoczono go parkiem krajobrazowym. Obecnie nazwano go Pałacem pod Czerwonym Bukiem. 

 

 

Bychowo: Dwór pochodzi z II połowa XIX w. Po roku 1989 budynek został zburzony do fundamentów i zrekonstruowany dziesięć lat później. Z oryginału ocalał jedynie portyk z zabytkową balustradą.
Charbrowo: Pałac z 1660 roku był wielokrotnie przebudowywany. Składa się z piętrowego korpusu głównego, dwóch skrzydeł bocznych, ośmiokątnej, trzykondygnacyjnej wieży z 1907 r., nakrytej miedzianym hełmem. Otaczają go pozostałości parku.
Prusewo: Neobarokowy „Dwór Sześć dębów” pochodzi z lat 1900-1910, a nazwę zawdzięcza starym drzewom rosnącym w pałacowym parku. Nieopodal znajdują się zabudowania folwarczne. 

 

Roszczyce: Dwór wybudowano w pierwszej połowie XIX w. w stylu klasycystycznym. Oprócz oficyny widnieją budynki pofolwarczne: spichlerz, stolarnia, owczarnia, gorzelnia, wolarnia, stajnia, rządcówka.
Salino: Alkierzowy dwór z XVII w. ma konstrukcję ryglową, z mansardowym dachem krytym trzciną. Łączy tradycje polskiego dworu szlacheckiego (alkierze) oraz pomorskiego budownictwa z muru pruskiego. Jego replikę wzniesiono w Szymbarku - Centrum Edukacji i Promocji Regionu.
Sasino: Neoklasycystyczny pałac (2 poł. XIX w.) otoczony jest parkiem krajobrazowym. Po wojnie zespół pałacowo-parkowy przekazano w użytkowanie Wojskom Ochrony Pogranicza. Na terenie rozległego parku odbywały się ćwiczenia wojskowe.  

 

Celbowo: Budynek neogotyckiego pałacu z drugiej połowy XIX w. zbudowano z dwoma parterowymi aneksami o rzucie połowy dziesięcioboku. Zabudowania folwarczne z wieżą ciśnień i wieżą zegarową położone są naprzeciw pałacu.
Cecenowo: Rozbudowany w latach 1864-1889 obiekt przyjął formę założeń pałacowych. Składa się z trzech części: parterowa przypomina dwór, środkowa z wieżą, piętrowa pałacowa. W parku pomnikowe drzewa (tulipanowiec), a w sąsiedztwie zabudowania folwarczne.
Przebendowo: Dwór z piętrowym ryzalitem, o skromnych cechach neogotyckich, pochodzi z poł. XIX w. Po wojnie zamieszkiwali w nim pracownicy PGR, a w sali balowej urządzono magazyn ziemniaków. Następnie mieścił Stację Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego. Obecnie dwór ulega coraz większej dewastacji, a popegeerowskim mieszkańcom nie przeszkadza wszechobecny bałagan.
Załakowo: Obiekt „Dworek na Błotach” oferuje organizację wesel. Zespół obiektów z Karczmą, Kuźnią i Dworkiem otacza malowniczy ogród. 

 

 

 

 Dwór alkierzowy z Salina w dwu lokalizacjach: Salino i Szymbark (replika)

 

      Różnorodność przeszłych dziejów i obecnych funkcji pałaców i dworów, odwiedzonych na Wschodnim Pomorzu, wzmogła we mnie zainteresowanie zabytkowymi obiektami Polski północnej. A zatem, do następnego razu…

* zdjęcia własne CANON EOS 1300D oraz CANON PowerShot SX620 HS