Zagadkowy kolekcjoner

Karol Soberski

Gniezno - 2021

Marian Haber - ziemianin, marszand, celebryta

    W książce „Zagadkowy kolekcjoner. Marian Haber – ziemianin, marszand, celebryta” Karol Soberski w niezwykle barwny i rzetelny sposób przywraca pamięć o zapomnianym bohaterze kultury II Rzeczypospolitej – Marianie Haberze. To publikacja, która zachwyca nie tylko miłośników historii i sztuki, ale także tych, którzy szukają w literaturze ducha przygody, detektywistycznej narracji i refleksji nad dziedzictwem kulturowym. Autor przybliża postać właściciela majątku Kołdrąb na pograniczu Wielkopolski i Kujaw, znanego kolekcjonera dzieł sztuki okresu międzywojennego.
    We Wstępie do książki Karol Soberski przedstawił historię pozyskania cennych materiałów źródłowych, jakie pozwoliły mu przybliżyć czytelnikom postać „Ziemianina, Marszanda, Celebryty”. Współpraca z Fundacją Gawrońskich, wspierającą rozwój kultury polskiej, zaowocowała przekazaniem autorowi publikacji niezwykłego archiwum Mariana Habera składającego się z 16 tysięcy dokumentów.

 

Skarb - archiwum Habera

    Książka przenosi czytelnika w świat nierozwiązanych zagadek historycznych, ukrytych dzieł sztuki oraz tajemnic II wojny światowej. Autor opiera swoją narrację na zbiorach dokumentów Habera, które zaginęły w 1939 roku, a które odnalazł w 2020 roku. To archiwum składa się z kilkunastu tomów dokumentów, fotografii, korespondencji, map i planów, rzucających nowe światło na możliwość odnalezienia unikatowych skarbów. Wszystkie te materiały stają się kluczem do odtworzenia życia i działalności człowieka, który w okresie międzywojennym był jedną z najbardziej intrygujących postaci w świecie sztuki i kolekcjonerstwa. Marian Haber – pan na Kołdrąbiu – był nie tylko ziemianinem i miłośnikiem sztuki, ale także protektorem twórczości artystycznej, bywalcem elitarnych salonów i człowiekiem, którego zbiory do dziś rozpalają wyobraźnię historyków sztuki.
    Jednym z największych atutów tej publikacji jest umiejętność ukazania mikrohistorii – losów jednej osoby i jednego majątku – w szerszym kontekście społecznym i kulturowym. „Zagadkowy kolekcjoner” otwiera czytelnikowi drzwi do świata ziemiaństwa, marszandów, prywatnych galerii i przedwojennych zbieraczy. Autor nie tylko przywraca postać Mariana Habera, ale przypomina o roli prywatnych kolekcji w kształtowaniu polskiego dziedzictwa kulturowego.

Kijewo. Trudna miłość

 

 

Maria Romana Gierczyńska

Wydawnictwo P.H. Bin-Com Krzysztof Budzyń 2024

 

 

 

„Kupując zabytkowy dwór czułam zobowiązanie do poznania jego historii” *

 

     Książka "Kijewo. Trudna miłość" autorstwa Marii Romany Gierczyńskiej to wyjątkowe opracowanie historyczne, poświęcone wsi Kijewo w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, gminie Środa Wielkopolska. Publikacja szczegółowo ukazuje dzieje miejscowości Kijewo, dworu i folwarku, ich mieszkańców oraz związanych z nią rodów. Na przestrzeni wieków kijewskie włości należały do różnych właścicieli: Górków, Czarnkowskich, Grudzińskich, Działyńskich (z Białą Damą), Szołdrskich, Zamoyskich, Fundacji „Zakłady Kórnickie”. Podczas okupacji hitlerowskiej dobra „Zakładów Kórnickich” przejęła Fundacja do Niemieckich Badań Wschodnich. Po wojnie, w wyniku różnych decyzji, w majątku kijewskim zorganizowano gospodarstwo szkolne Państwowego Liceum Rolniczego. We dworze mieszkało kierownictwo gospodarstwa i uczniowie odbywający praktyki. Od 1990 roku opuszczona budowla zaczęła popadać w ruinę… Po 15 latach dewastacji zabytkowym obiektem zainteresowali się Państwo Gierczyńscy i uratowali go przed całkowitym unicestwieniem. 

 

Od Nidzicy do Golubia-Dobrzynia

 

 Kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie

 

 

 

 

 

     Nie wszystkie zamki przedstawione poniżej, a położone w województwach warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim, były zamkami krzyżackimi, ale te krzyżackie też bywały różne: komturski (konwentualny), urzędniczy (wójtowski, prokuratorski, komornicki)... Budowane w okresie średniowiecza w stylu gotyckim zachowały ten styl do dziś (nawet jeśli przedstawiają tylko ruinę).

Nidzica

     Zamek krzyżacki prokuratorski w Nidzicy to imponująca budowla warowna, wzniesiona w XIV wieku przez Krzyżaków. Wzorcowy zamek urzędniczy jest jednym z najlepiej zachowanych zamków gotyckich na terenie Polski. Wielokrotnie przebudowywany, pełnił różne funkcje na przestrzeni wieków, od siedziby zakonnej, przez zamek książęcy. Zniszczony przez Armię Czerwoną odbudowany w latach 1961-65. Obecnie mieści Muzeum Ziemi Nidzickiej, hotel i Nidzicki Ośrodek Kultury, stanowiąc ważne miejsce turystyczne na mapie regionu.

Golub-Dobrzyń

     Komturski zamek krzyżacki w Golubiu-Dobrzyniu zbudowany w XIV wieku, początkowo służył jako warownia krzyżacka. W 1410 roku zamek został zajęty przez rycerstwo polskie, a w 1411 roku zamek zwrócono Krzyżakom. W 1422 r. budowlę uszkodziły wojska polskie. Odbudowano go w XV wieku. Anna Wazówna, siostra króla Zygmunta III Wazy, zarządzała zamkiem w XVII wieku. To dzięki jej staraniom zamek zyskał renesansowy charakter. Zniszczony w 1655 roku w czasie wojen szwedzkich. W 1920 roku władze polskie urządziły w zamku muzeum. Odbudowany w latach 1959–1966. W 1977 r. zainscenizowano tam pierwszy turniej rycerski. Obecnie mieści się tu muzeum zamkowe, hotel i restauracja. Odbywają się turnieje, rekonstrukcje historyczne, konkursy krasomówcze, bale.

Raciążek powiat aleksandrowski

     Zamek w Raciążku zbudowany na przełomie XIV i XV wieku (rozbudowany w latach: 1467 i 1533) przez biskupów kujawskich, pełnił funkcję warowni oraz rezydencji biskupiej. Na zamku przebywał król Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło i książę Witold Kiejstutowicz. Po zniszczeniach z połowy XVII wieku zamek został opuszczony. Mimo licznych zniszczeń i przebudów, do dziś zachowały się fragmenty murów, wieża oraz piwnice. Współcześnie zamek w Raciążku jest tzw. trwałą ruiną i obiektem badań archeologicznych.

Od Turzna do Wierzbiczan

Kujawsko-pomorskie,

Łódzkie, Mazowieckie

 

 

 

 

 

 

     Miejscowości opisane poniżej odwiedziłam z powodów turystycznych, ale i także wydarzeń rodzinnych czy losowych. Położone w województwach kujawsko-pomorskim, łódzkim i mazowieckim różnią się rangą posiadanych zabytkowych budowli, ich dziejami i obecnym przeznaczeniem. W pałacach działają hotele, we dworach umieszczono urzędy gminy, ośrodki kultury, a niektóre pełnią funkcje mieszkalne. Niestety, część zabytków od wielu lat pozostawiona na łasce losu, ulega dewastacji i popada w ruinę…

Turzno powiat toruński

    Pałac Romantyczny w Turznie k. Torunia wraz z otaczającym go parkiem został wybudowany w II poł.  XIX wieku. Obiekt w stylu eklektycznym w zaprojektował włoski architekt Henryk Marconi. Pałac był ostoją patriotyzmu i polskiej tradycji, a zamieszkiwały go znamienite polskie rody. Gościły tu znakomite osobistości: Fryderyk Chopin, Artur Zawisza Czarny, gen. Józef Haller. Fryderyk Chopin gościł z wizytą w Turznie dwukrotnie w 1825 r. oraz 1827 r. Uhonorowaniem jego pobytu jest popiersie, uroczyście odsłonięte w dwusetną rocznicę urodzin Kompozytora.
    W czasach II wojny światowej w pałacowych budynkach urządzono szpital tymczasowy dla żołnierzy Wermachtu. W 1947 r. budynki pałacu zaadaptowano na szkołę powszechną, która funkcjonowała do 2006 r. W 2007 r. zabytkowy Pałac wraz z otaczającym go parkiem został zakupiony przez obecnych właścicieli, którzy zmienili jego funkcję na hotelową. Uroczyste otwarcie kompleksu hotelowo – konferencyjnego nastąpiło w roku 2012 pod nazwą Pałac Romantyczny w Turznie.
Pałac eklektyczny o neorenesansowych elementach dekoracyjnych, a w parku ruina romantyczna wzniesiona równocześnie z pałacem jako pawilon parkowy o charakterze zameczku z cylindryczną wieżą. Na teren pałacu prowadzi brama wjazdowa z rzeźbami turów. Park w stylu angielskim z bogatym drzewostanem, aleją kasztanową i stawami. 

 

 

Wierzbiczany powiat inowrocławski

     Neorenesansowy pałac otoczony pięknym parkiem angielskim wzniesiono w latach 1845-1846 wg projektu F. A. Stülera z inicjatywy braci von Royr. W późniejszych latach pałac znajdował się w rękach rodziny  von Harnier. Anna von Harnier została pochowana w kaplicy na południowym skraju parku.
W 1945 r. utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne z biurami PGR-u, mieszkaniami pracowników i szkołą, a następnie przedszkole. Obecni właściciele kupili pałac w 2005 r. i rozpoczęli remont, który ze względu na ogrom zniszczeń trwał aż 12 lat. Obecnie mieści się tu hotel z restauracją. 

 

 

Od Arkadii do Walewic

Mazowieckie

2015-2018

     Mazowieckie wycieczki w latach 2025-2018 zaprowadziły mnie do ogrodów Arkadii, pałacu w Walewicach, dworu Many, miasta Łowicz, willi Milusin w Sulejówku i przydrożnej restauracji w Krze Duże.

Arkadia

    Wśród ogrodów w stylu angielskim znaczące miejsce zajmuje założona w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową tzw. Arkadia. Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy osobistym zaangażowaniu księżny. Pierwszymi budowlami, które powstały na brzegu wielkiego stawu arkadyjskiego, były Kaskada i Chata przy Wodospadzie, a nieco później Przybytek Arcykapłana i Świątynia Diany oraz Akwedukt. Na Wyspie Topolowej zbudowano symboliczny Nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego "Jestem również w Arkadii”, a także wzniesiona z polnych głazów Grota Sybilli, rustykalne Chatki Filemona i Baucydy oraz Łuk Kamienny, Zakątek Melancholii, Brama Czasu, krąg ołtarzowy na Wyspie Ofiar, przylegający do Łuku Kamiennego Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad Grotą Sybilli, a w Świątyni wnętrze Gabinetu Etruskiego. Następnie powstał Grobowiec Złudzeń zbudowany na położonych za rzeczką Polach Elizejskich, Cyrk Rzymski i Amfiteatr, ludowy Domek Szwajcarski kryjący w sobie baśniowe ,,wnętrza kryształowe''. 

    Helena Radziwiłłowa zgromadziła w Arkadii bogatą kolekcję sztuki antycznej, z których utworzyła swoiste muzeum w Świątyni Diany. Znalazły się w nim Głowa Niobe, Popiersie Rzymianki, grecko-rzymskie stele, sarkofagi i urny grobowe, ozdoby ogrodowe, architektoniczne elementy lapidaryjne oraz obiekty antykizujące, jak rzeźba Śpiącej Ariadny, popiersie Meleagra, młodego Rzymianina, Trójnóg Stanisława Augusta, a także manierystyczny Maszkaron i hermy dłuta Michałowicza z Urzędowa. Podobny charakter mają dzieła sztuki wykonane na zamówienie księżny, jak Św. Cecylia i Geniusz Śmierci. Pod tympanonem wyryto słowa: DOVE PACE TRAVAI D’OGNI MIA GUERRA (Tutaj odnalazłam spokój po każdej mojej walce).

 

 

Walewice

     Pałac został wybudowany w roku 1783 na polecenie Anastazego Walewskiego, starosty wareckiego, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Projekt przygotował architekt Hilary Szpilowski. Pałac w latach późniejszych wielokrotnie zmieniał właścicieli. W III ćwierci XIX wieku majątek należał do Stanisława Jana Grabińskiego i z jego inicjatywy pałac został gruntownie restaurowany. Przebudowany przy tej okazji układ pomieszczeń na piętrze, salon na parterze zyskał nowy wystrój, galerie łączące korpus główny z pawilonami bocznymi uzyskały oszklenie, w tympanonie nad portykiem frontowym pojawił się kartusz z herbem. Po zakończeniu II Wojny Światowej w pałacu ulokowano Państwową Stadninę Koni Rasowych.

     Z historią pałacu wiążą się losy Marii Łączyńskiej, drugiej żony szambelana, znanej postaci epoki napoleońskiej, matki chrzestnej Zygmunta Krasińskiego, która na przełomie 1804 i 1805 roku wyszła za mąż za starszego o blisko pół wieku Anastazego Walewskiego. Tutaj na świat przyszedł pierwszy syn Marii Walewskiej Antoni Bazyli Rudolf oraz, 4 maja 1810 roku, drugi jej syn ze związku z cesarzem Francji Napoleonem Bonaparte - Aleksander Florian Józef, późniejszy uczestnik powstania listopadowego, ambasador Francji w Wielkiej Brytanii i minister spraw zagranicznych Napoleona III-go. W 1824 r. właścicielem pałacu stał się Aleksander Walewski - syn Marii Walewskiej i Napoleona. Walewice do roku 1831 były siedzibą rodu Walewskich. Po klęsce powstania listopadowego Aleksander musiał opuścić kraj, a majątek przejął brat Marii, Teodor Łączyński.

 

    Zespół złożony z korpusu głównego i dwóch pawilonów bocznych połączonych z nim za pomocą dwóch galerii załamujących się pod kątem prostym. Elewacja z ryzalitem umieszczonym centralnie, poprzedzonym czterokolumnowym portykiem jońskim w porządku wielkim. Ryzalit rozczłonkowany pilastrami, półkolumnami oraz zagłębionymi kolumnami w porządku jońskim. Portyk wsparty na jońskich kolumnach dźwigających belkowanie i trójkątny fronton. Na belkowaniu umieszczono tablicę upamiętniającą fundatora, architekta i datę powstania pałacu. W polu frontonu kartusz herbowy.
Na stronie www.walewice.pl  - brak informacji o historii pałacu w Walewicach. 

Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga

 Joanna Winiewicz-Wolska

Zamek Królewski na Wawelu 2024

Opis wg: https://www.gov.pl/web/kultura/arcydziela-z-kolekcji-lanckoronskich

     „W książce przypomniano sylwetkę mecenasa sztuki i twórcy jednej z największych prywatnych kolekcji malarstwa włoskiego w przedwojennej Europie – Karola Lanckorońskiego - oraz dzieje jego zbiorów zgromadzonych niegdyś w pałacu przy Jacquingasse w Wiedniu. W 1994 roku jego córka, prof. Karolina Lanckorońska, której wyjątkowej postaci poświęcono kolejny esej, podarowała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu aż 87 obrazów z rodzinnej kolekcji.
    W bogato ilustrowanej publikacji zaprezentowano należące niegdyś do zbiorów Lanckorońskiego arcydzieła europejskiego malarstwa, które wypożyczono na wystawę w Zamku Królewskim na Wawelu ze światowych muzeów: Świętego Jerzego i smoka Paola Ucello, Portret 21-letniej kobiety Bartholomaeusa Bruyna starszego oraz Towarzystwo w ogrodzie Barenda Graata, a także inne obrazy pochodzące z rozproszonej wiedeńskiej kolekcji. Książka została wydana także w języku angielskim.”
Publikacja ukazała się dzięki wsparciu Fundacji Lanckorońskich.  

 

 

Opis wg: FB – Zamek Królewski na Wawelu: 27 października 2024 – Opracowała: dr Joanna Winiewicz-Wolska

     „Dzisiaj mija dokładnie 30 lat od niezwykle hojnego daru profesor Karoliny Lanckorońskiej, który znacząco wzbogacił wawelskie zbiory.
W liście skierowanym do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 8 września 1994 roku napisała: «76 z nich to dzieła powstałe we Włoszech w okresie od XIV do XVI wieku. Pochodzą więc z tego samego kraju, którego architekci tworzyli w tym czasie dziedziniec i komnaty wawelskie. Wszystkie (…) zebrał mój Ojciec, Karol Lanckoroński».
    Ten wspaniały dar - 87 obrazów, wśród których znajduje się kilka dzieł niderlandzkich i hiszpańskich - jest eksponowany w salach I piętra Zamku Królewskiego na Wawelu. Obrazy włoskie to blisko połowa całego zbioru dawnego malarstwa Italii, który Karol Lanckoroński zgromadził w ostatnich dziesięcioleciach wieku XIX. Neobarokowy pałac hrabiego przy Jacquingasse 18 w Wiedniu, wzniesiony «jako schronienie dla dzieł sztuki minionych epok», stał się swoistym muzeum, wypełnionym dziełami sztuki aż po sufit. Swoją sławę zawdzięczał głównie wyjątkowej kolekcji sztuki starożytnej i dziełom malarzy włoskich okresu renesansu. Karolina Lanckorońska porównywała rodzinne zbiory do «olbrzymiej kolekcji znaczków pocztowych (...) kryjącej prawdziwe perły».
    Pałac istniał niespełna 50 lat - kres położyła mu II wojna światowa, kolekcja uległa rozproszeniu. «W trudnych latach zarówno brat mój, jak później także i ja, zmuszeni byliśmy sprzedać część zbiorów» – wspominała Karolina Lanckorońska. Wśród owych sprzedanych dzieł były obrazy prezentowane na obecnej wystawie czasowej «Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga»”.