Jan Matejko z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki

Państwowa Galeria Sztuki

Sopot 2019

 

Matejko o wielu obliczach

     Publikację z okazji otwarcia wystawy „Jan Matejko z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. B.G. Woźnickiego, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz z kolekcji prywatnych” zorganizowanej przez Państwową Galerię Sztuki w Sopocie wydano w ilości tysiąca egzemplarzy. Kuratorem imprezy artystycznej był Igor Chomyn z Lwowskiej Galerii Sztuki. Bogusław Deptuła – współkurator wystawy – we wstępie zatytułowanym „Matejko o wielu obliczach”  odniósł się do spuścizny po malarzu zwracając uwagę na jej różnorodność. Obok dzieł malarstwa historycznego Jan Matejko pozostawił po sobie portrety, szkice i rysunki. Historyk sztuki nazwał arcydziełem lwowskiej kolekcji „Portret dzieci artysty” określając go słowami: „profuzja… materiałów”, „symfonia faktur”, ostentacja. Stwierdził również, iż my Polacy oglądamy naszą historię „dopasowując nasze wyobrażenia do tych stworzonych przez niego”. Trudno się z tym poglądem nie zgodzić.

Wielki Książę Litewski Witold

Portret Teofili z Gorayskich M.

Łeb siwego konia i Studium konia gniadego

Jan Matejko i Lwów

     Oksana Kozynkewycz z Muzeum Sztuki Europejskiej Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki pochyliła się nad zagadnieniem „Jan Matejko i Lwów”, określając malarza mianem „architekta patriotycznej świadomości Polaków”. Dyrektor Muzeum mieszczącego się w Pałacu Potockich przypomniała o wystawach prezentujących twórczość polskiego malarza historycznego mających miejsce we Lwowie. W ramach Wystawy Krajowej w 1894 roku w Pawilonie Jana Matejki przedstawiono „cały dorobek malarza”, również w 1938 roku z okazji stulecia urodzin artysty, z lwowskich instytucji kultury oraz kolekcji prywatnych, zebrano wszystkie dzieła twórcy i przedstawiono szerokiej publiczności. Autorka przywołała fakt nadania Janowi Matejce tytułu honorowego obywatela Lwowa w 1869 roku oraz przyznanie godności doktora honoris causa przez Uniwersytet Jagielloński z Krakowa (w uznaniu prac dla Politechniki Lwowskiej). 

 

Twardowski wywołujący Ducha...

Szkic do Stańczyka

Portret dzieci artysty

 

Sztuka i miłość ojczyzny

     Prezes Fundacji Podhorce, Oksana Kozynkewycz, analizując dorobek twórczy Jana Matejki zaakcentowała umiejętność przekazania strony duchowej i głębi osób portretowanych przez mistrza pędzla. Odnotowała, że tworzenie scen batalistycznych wymogło na malarzu studiowanie końskich sylwetek, uwiecznione na licznych szkicach. Cytując słowa Mistrza Matejki „Nie można oddzielić sztuki od miłości ojczyzny” uznała, iż udowadniał tę tezę swymi płótnami, portretami, szkicami, rysunkami, projektami, restauracjami przez lata swej pracy artystycznej.
     W omawianym katalogu wystawy wspomniano dzieje obrazów mistrza po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku oraz po zwycięstwie Związku Sowieckiego w 1945 roku. Lwowskiej kolekcji dzieł Jana Matejki groziło m.in. rozproszenie po salonach Moskwy i Leningradu.
     W graficznej części opracowania zamieszczono reprodukcje dzieł Jana Matejki, jakie i ja podziwiałam tego lata w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie.

 Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie

 

* zdjęcia własne z Galerii

Jak czytać architekturę

Carol Davidson Cragoe

Arkady 2012

Od klasyki do klasycyzmu

     Poradnik zatytułowany „Jak czytać architekturę” („How to read buildings?) autorstwa Carol Davidson Cragoe dostarcza „Najważniejszych informacji o stylach i detalach” oraz materiałach budowlanych. Pani historyk architektury bardzo przystępnie przedstawiła kolejne style architektoniczne: klasyczny starożytny (Grecja i Rzym), bizantyjski, romanizm, gotyk, renesans, barok, klasycyzm, historyzm, secesję i modernizm. Zwróciła uwagę na cechy charakteryzujące budowle pełniące określone funkcje, z naciskiem na gmachy użyteczności publicznej, np. ratusze, świątynie, sklepy, zamki. Z dużym zainteresowaniem zapoznałam się z metodami datowania budynków oraz odnajdywania w obiektach architektonicznych detali pochodzących z różnych epok. Intuicyjnie odbierane przeze mnie najpiękniejsze style: gotyk, barok, secesja, zyskały w rzeczonej publikacji naukowe uzasadnienie swej doskonałości. Wśród nich są: gotyckie sklepienia krzyżowo-żebrowe, przepych barokowych dynamicznych dekorowań czy secesyjna miękkość fantazyjnej ornamentyki. Zróżnicowana forma omówienia poszczególnych detali zaciekawia i zachęca do zadania pytań: dlaczego część z nich przedstawiono kolejno epokami i stylami architektonicznymi, inne natomiast według ich typów, przeznaczenia, konstrukcji, itp.?
 

Sklepienie - Katedra w Bristolu

Sklepienie - Bazylika

Katedralna w Pelplinie

Sklepienie - Katedra św Cecylii w Albi

Od funkcjonalności do estetyki

     W swoistym podręczniku architektury poruszono wielce interesujące tematy, jak np. kluczowe uwarunkowania wznoszenia budynków, decydujące o ich ostatecznym kształcie i strukturze, a zatem wytrzymałość ścian wysokich gmachów, optymalne doświetlanie wnętrz, stabilność dużych powierzchni, ogrzewanie pomieszczeń o znacznej kubaturze. Drugim czynnikiem wpływających na wygląd obiektów architektonicznych jest estetyka dzieł projektantów i budowniczych. Niektóre z konstrukcyjnych składników budowli nie pełnią już prawie żadnych funkcji poza wywoływaniem efektów wizualnych, jak chociażby iglice, służki, maswerki.
Z największą przyjemnością zapoznałam się z treścią rozdziału o schodach, które pełnią różnorodne funkcje, nie tylko łączenia różnych poziomów budynku. Przepiękne schody spiralne, schody z duszą, wieże ze schodami czy żeliwne secesyjne schody z ozdobnymi balustradami to moim zdaniem elementy dodające splendoru wszystkim pomieszczeniom z dawnych epok.
Odmiennym detalem architektonicznym, na który zwrócono uwagę w publikacji i który ja darzę specjalną sympatią, są gotyckie ostrołukowe sklepienia krzyżowo-żebrowe, powstałe z dwu przecinających się sklepień kolebkowych. Moim faworytem zostały już dawno temu sklepienia sieciowe i gwiaździste, takie jak np. w Bazylice Katedralnej w Pelplinie. Żałuję, że w tej stricte angielskiej książce jest tak mało polskich akcentów – jedynie wzmianka o polskich wiązaniach cegieł w murze czy wskazanie prawie polskich budowli, jak Wielka Zbrojownia w Gdańsku lub Zamek Krzyżacki w Malborku.

Schody z duszą - Skinner's Hall

London fot https://spitalfieldslife.com

Metalowe schody spiralne

Drewniane schody kręcone - UJ Kraków

Niemałe jest piękne

     Czytelna struktura przewodnika „Jak czytać architekturę” jest zbudowana z rozdziałów, podrozdziałów i paragrafów dotyczących konkretnych obiektów czy detali architektonicznych, opatrzonych poglądowymi rycinami. Lekturę tomu znacznie ułatwia Słownik pojęć oraz Indeks terminów. Istotnym mankamentem wydania, jaki dostrzegłam już na początku zagłębiania się w interesujące mnie treści, jest jej zbyt mały format. Rozmiary czcionki oraz ilustracji, szczególnie istotnych dla tego typu publikacji, są niewystarczające i znacznie utrudniają zapoznawanie się z „Najważniejszymi informacjami o stylach i detalach” – tekstowymi i graficznymi. Należy mieć nadzieję, że kolejna edycja książki będzie już z zadowalającymi wymiarami czcionki i rysunków.

* zdjęcia https://commons.wikimedia.org/wiki/

Od Wojanowa do Karpnik

 Dolina Pałaców i Ogrodów lipiec 2019

Dolina Pałaców i Ogrodów

     Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej znany pod nazwą Dolina Pałaców i Ogrodów odwiedziłam w drodze do Karpacza. Jedenaście z siedzib i rezydencji, ze względu na ich wartości artystyczne i historyczne, uznanych zostało przez Prezydenta RP za pomniki historii. Spośród nich obejrzałam zespół pałacowo-parkowy w Wojanowie, Łomnicy, Bukowcu, Karpnikach oraz pałac w Miłkowie. Każdy z nich ma różny sposób użytkowania przez obecnych właścicieli – od Muzeum Pałacowego, przez siedzibę Związku Gmin Karkonoskich do hoteli i restauracji, w związku z czym różna jest dostępność obiektów (a może niedostępność).

     Wojanów wita gości hotelem, restauracjami, kawiarnią, centrum konferencyjnym, w których odbywają się imprezy kulturalne oraz organizowane są wystawy. W Sali balowej zachowały się piękne polichromie. Uwagę zwracają oranżerie w narożach elewacji ogrodowej. Wokół pałacu rozciąga się park, a w jego pobliżu znajdują się zabudowania folwarczne.

Od Szamotuł do Będlewa przez Dakowy Mokre

Wielkopolska czerwiec 2019

 

     Wielkopolska wycieczka pozwoliła mi odwiedzić kilkanaście zabytkowych obiektów o bardzo różnym przeznaczeniu i względnie dobrym stanie technicznym. Znalazły się wśród nich muzea, ośrodki pracy twórczej, dom seniora, klasztor, szkoła oraz sprywatyzowane, trafiające w zapotrzebowanie społeczne, hotele pełniące najczęściej funkcje domów weselnych.

Dakowski Dwór

     Neoklasycystyczny dwór szlachecki we wsi Dakowy Mokre mieści hotel i Dom Seniora. Dookoła rozciąga się stary park z alejami klonową i grabową oraz ciekawymi elementami małej architektury ogrodowej: fontanna w postaci kobiety wylewającej wodę z dzbana czy kobieca postać siedząca na ławce, stary bicykl, studzienka itp. Zabytkowe wnętrze dworu urzeka starymi meblami z epoki, lustrami w złoconych ramach, pięknymi obrazami, staroświeckimi lalkami i drewnianymi schodami.

Kossakowie. Biały mazur

Joanna Jurgała-Jureczka 

ZYSK I SKA 2018

Tłum potomków Juliusza

     Joanna Jurgała-Jureczka nawiązała relacje z rodziną Kossaków ćwierć wieku temu, co zaowocowało kilkoma książkami, z doktoratem włącznie. Żałuję, że moją znajomość z Kossakami wg p. Joanny rozpoczęłam od jej ostatniej publikacji zatytułowanej „Kossakowie. Biały mazur”. Z pewnością byłoby mi łatwiej poruszać się w zawiłościach familii Kossaków, gdybym przeczytała poprzednie prace pisarki. Dzięki lekturze tej najnowszej książki potrafię już rozróżnić Zofie Kossak, Marie Kossak, Karolów Kossak, Juliuszów Kossak i pozostałych ponad dwudziestu członków najbliższej rodziny znamienitych malarzy. Joanna Jurgała-Jureczka z ogromną znajomością rzeczy poruszała się w tym tłumie potomków Juliusza, ich małżonek i małżonków, dzieci z pierwszych i kolejnych małżeństw, flam, kochanków etc. Będąc historykiem literatury potrafiła przeanalizować pokaźną ilość archiwaliów zdobywając wiedzę, którą chętnie podzieliła się z czytelnikami. Tam, gdzie zabrakło jej pewnych informacji pozwoliła sobie na tworzenia literackiej fikcji, naturalnie zastrzegając, że opisane wydarzenia z dużym prawdopodobieństwem mogły dojść do skutku.

Wojciech i Tadeusz Kossakowie  - fot zofiakossak.pl

Od Pożogi do Dekalogu Polaka

     Joanna Jurgała-Jureczka zaprezentowała czytelnikom wielowymiarowy portret Kossaków malowany przez trzy pokolenia artystów i osób pretendujących do miana artystów. Z tego powodu obraz nabył  cechy arcydzieła, ale i kiepskiej kopii sygnowanej tylko wybitnym nazwiskiem. Skupiając się głównie na generacji wnucząt Juliusza, po bliźniaczych braciach - starszym Wojciechu i młodszym Tadeuszu - przybliżyła postaci trzech piszących kobiet: Zofii, Marii i Magdaleny oraz malującego Jerzego. Zofia Kossak-Szczucka-Szatkowska przedstawiona została najpełniej, być może dlatego, że jej życie obfitowało w pełne dramatyzmu wydarzenia, że dokonywała rzeczy niepowszednich, że pozostawiła po sobie bogatą spuściznę literacką. Podobne opinie można wystawić jej stryjecznym siostrom – Lilce i Madzi, ale tylko podobne. Części książki nazwanej „Życie jak rzeka” autorka nadała odmienny rys – Zofia pisząca u schyłku życia retrospekcyjną książkę często wspominała przeszłość przedwojenną, wojenną, powojenną. Nie bez powodu nazywano ją pisarką katolicką - rozpamiętując tragiczne meandry ziemskiej egzystencji często zwracała się ku głębokiej wierze w Boga. Biografka Kossaków  przywołała obrazy nieuchronnego przemijania, cierpiętniczego milczenia, wojennej nawały, wszechobecnej śmierci (nawet dzieci), jakimi naznaczone było życie Zofii. Srogo doświadczana przez los autorka „Pożogi” przetrwała bolszewicką apokalipsę rewolucji, przeszła przez „otwarte wrota piekieł – za nimi obóz”, przeżyła skazana na śmierć, zaznała wykluczenia z Ojczyzny. Życie jak rzeka… 

Warszawskie Targi Książki 2019

 

Warszawa - maj 2019

 

Kolorowy zawrót głowy

     Ok, trzeba iść z duchem czasów. Święto książki na stadionie sportowym zmuszona jestem tolerować, ale nie mogę akceptować tego stanu rzeczy. Miejsce wyciskania potu, będącego skutkiem wysiłku fizycznego, nie koresponduje w żaden sposób z intelektualną ucztą zainicjowaną wydarzeniem stricte kulturalnym. Moje liczne zastrzeżenia wzbudziła organizacyjna strona Targów Książki, ale o tym sza… Marzyłam o wypiciu kawy podanej w filiżance, przy lekturze nowo nabytej książki, a otrzymałam napój kawopodobny serwowany w papierowym kubku

     Kolorowy zawrót głowy spowodowało u mnie kluczenie pomiędzy kilkuset wydawniczymi stoiskami. W każdym z nich, co godzinę, zmieniali się autorzy podpisujący swoje ostatnio wydane książki. Chciałoby się odwiedzić większość z nich i złożyć swoje wyrazy uznania dla kunsztu pisarskiego i szerokiej wiedzy piszących. Nie zawsze można było zrealizować te zamierzenia. Czasem kolidowały godziny spotkań z pisarzami, a czasem przerażały kolejki czytelników zainteresowanych zdobyciem wpisu do książki. W przypadku kilku autorów posiadałam w mojej bibliotece wszystkie ich książki, więc nie mogłam prosić o wpisanie dedykacji (książki zostały przecież w domu).

Anna Milewska

Magdalena Jastrzębska

Wojciech Cejrowski

Bliskie spotkania przy książkach

     Moim wyjątkowym cicerone po Targach była Pani Aleksandra Ziółkowska-Boehm, której inspiracji w literackiej karierze dostarczył Melchior Wańkowicz. „Pisarskie delicje”, którymi podzieliła się z nami, czytelnikami, są mi szczególnie bliskie – również z uwagi na wspomnienie w tekście o artykule z mojego bloga CzytamPoPolsku.pl. Niemałą satysfakcję i ogromną radość sprawiła mi twórczyni zbioru "Wokół Wańkowicza" przytoczeniem akapitu mojego autorstwa, zamieszczonego na tymże blogu.

Aleksandra Ziółkowska-Boehm

     Iwona Kienzler podpisując swoją opowieść o „Romansach na szczytach władzy” zaszczyciła mnie chwilą rozmowy o książkach, niekoniecznie „W oparach absyntu” o „Skandalach Młodej Polski” oraz o „Marii Skłodowskiej-Curie” i „Złodziejce mężów”.

Iwona Kienzler

     Kolejna publikacja Joanny Jurgały-Jureczki nosi tytuł „Kossakowie – Biały mazur”. Już w pracy doktorskiej autorka poświęciła swą uwagę Zofii Kossak. A dziś rodzina Kossaków stała się ona pretekstem do krótkiego spotkania z autorką swoistego "Silva Rerum".

Joanna Jurgała-Jureczka

     O „Polkach, które zmieniły wizerunek kobiety” miałam okazję wymienić się uwagami z Joanną Puchalską, która już wcześniej pochyliła się nad "Polkami, które zadziwiły świat". Autorka jest  prapraprawnuczką matki chrzestnej Adama Mickiewicza, ostatniej właścicielki dworu w Czombrowie – pierwowzoru kultowego Soplicowa zamieszkałego przez „Kresowych Sarmatów”.

Joanna Puchalska

     Rodzynkiem w mym pisarskim kręgu okazał się Jarosław Molenda, którego „Uwikłane w historię. Bohaterki i zdrajczynie” pozwoliły na interesującą rozmowę, także o plagiatach literackich pewnych pisarzy, a nie do końca o „Królowej podziemia czy zdrajczyni – Krystynie Skarbek”.

Jarosław Molenda