Zagadkowy kolekcjoner

Karol Soberski

Gniezno - 2021

Marian Haber - ziemianin, marszand, celebryta

    W książce „Zagadkowy kolekcjoner. Marian Haber – ziemianin, marszand, celebryta” Karol Soberski w niezwykle barwny i rzetelny sposób przywraca pamięć o zapomnianym bohaterze kultury II Rzeczypospolitej – Marianie Haberze. To publikacja, która zachwyca nie tylko miłośników historii i sztuki, ale także tych, którzy szukają w literaturze ducha przygody, detektywistycznej narracji i refleksji nad dziedzictwem kulturowym. Autor przybliża postać właściciela majątku Kołdrąb na pograniczu Wielkopolski i Kujaw, znanego kolekcjonera dzieł sztuki okresu międzywojennego.
    We Wstępie do książki Karol Soberski przedstawił historię pozyskania cennych materiałów źródłowych, jakie pozwoliły mu przybliżyć czytelnikom postać „Ziemianina, Marszanda, Celebryty”. Współpraca z Fundacją Gawrońskich, wspierającą rozwój kultury polskiej, zaowocowała przekazaniem autorowi publikacji niezwykłego archiwum Mariana Habera składającego się z 16 tysięcy dokumentów.

 

Skarb - archiwum Habera

    Książka przenosi czytelnika w świat nierozwiązanych zagadek historycznych, ukrytych dzieł sztuki oraz tajemnic II wojny światowej. Autor opiera swoją narrację na zbiorach dokumentów Habera, które zaginęły w 1939 roku, a które odnalazł w 2020 roku. To archiwum składa się z kilkunastu tomów dokumentów, fotografii, korespondencji, map i planów, rzucających nowe światło na możliwość odnalezienia unikatowych skarbów. Wszystkie te materiały stają się kluczem do odtworzenia życia i działalności człowieka, który w okresie międzywojennym był jedną z najbardziej intrygujących postaci w świecie sztuki i kolekcjonerstwa. Marian Haber – pan na Kołdrąbiu – był nie tylko ziemianinem i miłośnikiem sztuki, ale także protektorem twórczości artystycznej, bywalcem elitarnych salonów i człowiekiem, którego zbiory do dziś rozpalają wyobraźnię historyków sztuki.
    Jednym z największych atutów tej publikacji jest umiejętność ukazania mikrohistorii – losów jednej osoby i jednego majątku – w szerszym kontekście społecznym i kulturowym. „Zagadkowy kolekcjoner” otwiera czytelnikowi drzwi do świata ziemiaństwa, marszandów, prywatnych galerii i przedwojennych zbieraczy. Autor nie tylko przywraca postać Mariana Habera, ale przypomina o roli prywatnych kolekcji w kształtowaniu polskiego dziedzictwa kulturowego.

Jak czytać architekturę (PL)

 

Andrzej Basista i Andrzej Nowakowski

Universitas - 2012

 

 

 

 

     Autorzy: Andrzej Józef Basista i Andrzej Stanisław Nowakowski to architekci, historycy architektury, wykładowcy akademiccy i członkowie SARP O. Kraków. 

Sposób czytania architektury

    Książka "Jak czytać architekturę" wyróżnia się nietypowym podejściem do analizy architektury. Zamiast klasycznego omówienia stylów, epok i wielkich twórców, autorzy skupiają się na sposobie odbioru budynków przez widza. Proponują analizę architektury poprzez doświadczenie przestrzeni, zaczynając od pierwszego wrażenia budowli widzianej z daleka, poprzez jej relację z otoczeniem, a kończąc na wnętrzach i szczegółach konstrukcyjnych. Publikacja omawia zarówno znane budowle, jak i mniej oczywiste obiekty, często zwracając uwagę na detale, które mogą umknąć w tradycyjnych podręcznikach. Podejście to sprawia, że książka nie jest jedynie akademickim wykładem, ale praktycznym przewodnikiem po tym, jak świadomie patrzeć na budowlę, tak, aby dostrzegać nie tylko jej formę, ale także funkcję, znaczenie oraz kontekst historyczny i społeczny. Autorzy podkreślają, że architektura jest żywą sztuką, której odbiór zależy od wielu czynników, takich jak perspektywa, światło, materiały czy funkcjonalność.

 

 

Etapy kontaktu z budynkiem

    Autorzy dzielą sposób poznawania architektury na cztery kluczowe etapy, które odzwierciedlają naturalny sposób percepcji przestrzeni przez człowieka.
Pierwszym z nich jest odbiór budynku z oddali. To moment, w którym dostrzegamy jego skalę, proporcje i kontekst przestrzenny. Wrażenie, jakie budowla wywiera w krajobrazie, może być kluczowe dla jej interpretacji – niektóre budynki dominują nad otoczeniem, inne wtapiają się w przestrzeń, harmonizując z nią.
Drugim etapem jest relacja budowli z otoczeniem. Autorzy wskazują, że architektura nie istnieje w oderwaniu od miejsca, w którym się znajduje. Miasta, place, parki czy nawet ulice kształtują sposób, w jaki postrzegamy dany budynek. W książce znajdziemy liczne przykłady budowli, które zmieniają swoje znaczenie w zależności od kontekstu.
Następnie analizowany jest budynek z zewnątrz – jego fasada, detale i materiały. W publikacji podkreślono, jak wielkie znaczenie dla odbioru budynku ma świadome użycie formy i faktury. W różnych epokach architekci posługiwali się różnymi środkami wyrazu, a materiały były nie tylko elementami konstrukcyjnymi, ale także narzędziem budowania atmosfery i znaczenia budynku.
Ostatni etap to wnętrze, które w wielu przypadkach całkowicie zmienia sposób odbioru architektury. Autorzy zwracają uwagę, że nawet najbardziej surowa bryła może skrywać wewnątrz niezwykle bogatą i emocjonalnie oddziałującą przestrzeń. Gra światła, podział pomieszczeń i ich wysokość – wszystko to wpływa na doświadczenie użytkownika i sposób, w jaki porusza się on po budynku.

 

Od Nidzicy do Golubia-Dobrzynia

 

 Kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie

 

 

 

 

 

     Nie wszystkie zamki przedstawione poniżej, a położone w województwach warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim, były zamkami krzyżackimi, ale te krzyżackie też bywały różne: komturski (konwentualny), urzędniczy (wójtowski, prokuratorski, komornicki)... Budowane w okresie średniowiecza w stylu gotyckim zachowały ten styl do dziś (nawet jeśli przedstawiają tylko ruinę).

Nidzica

     Zamek krzyżacki prokuratorski w Nidzicy to imponująca budowla warowna, wzniesiona w XIV wieku przez Krzyżaków. Wzorcowy zamek urzędniczy jest jednym z najlepiej zachowanych zamków gotyckich na terenie Polski. Wielokrotnie przebudowywany, pełnił różne funkcje na przestrzeni wieków, od siedziby zakonnej, przez zamek książęcy. Zniszczony przez Armię Czerwoną odbudowany w latach 1961-65. Obecnie mieści Muzeum Ziemi Nidzickiej, hotel i Nidzicki Ośrodek Kultury, stanowiąc ważne miejsce turystyczne na mapie regionu.

Golub-Dobrzyń

     Komturski zamek krzyżacki w Golubiu-Dobrzyniu zbudowany w XIV wieku, początkowo służył jako warownia krzyżacka. W 1410 roku zamek został zajęty przez rycerstwo polskie, a w 1411 roku zamek zwrócono Krzyżakom. W 1422 r. budowlę uszkodziły wojska polskie. Odbudowano go w XV wieku. Anna Wazówna, siostra króla Zygmunta III Wazy, zarządzała zamkiem w XVII wieku. To dzięki jej staraniom zamek zyskał renesansowy charakter. Zniszczony w 1655 roku w czasie wojen szwedzkich. W 1920 roku władze polskie urządziły w zamku muzeum. Odbudowany w latach 1959–1966. W 1977 r. zainscenizowano tam pierwszy turniej rycerski. Obecnie mieści się tu muzeum zamkowe, hotel i restauracja. Odbywają się turnieje, rekonstrukcje historyczne, konkursy krasomówcze, bale.

Raciążek powiat aleksandrowski

     Zamek w Raciążku zbudowany na przełomie XIV i XV wieku (rozbudowany w latach: 1467 i 1533) przez biskupów kujawskich, pełnił funkcję warowni oraz rezydencji biskupiej. Na zamku przebywał król Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło i książę Witold Kiejstutowicz. Po zniszczeniach z połowy XVII wieku zamek został opuszczony. Mimo licznych zniszczeń i przebudów, do dziś zachowały się fragmenty murów, wieża oraz piwnice. Współcześnie zamek w Raciążku jest tzw. trwałą ruiną i obiektem badań archeologicznych.

Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga

 Joanna Winiewicz-Wolska

Zamek Królewski na Wawelu 2024

Opis wg: https://www.gov.pl/web/kultura/arcydziela-z-kolekcji-lanckoronskich

     „W książce przypomniano sylwetkę mecenasa sztuki i twórcy jednej z największych prywatnych kolekcji malarstwa włoskiego w przedwojennej Europie – Karola Lanckorońskiego - oraz dzieje jego zbiorów zgromadzonych niegdyś w pałacu przy Jacquingasse w Wiedniu. W 1994 roku jego córka, prof. Karolina Lanckorońska, której wyjątkowej postaci poświęcono kolejny esej, podarowała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu aż 87 obrazów z rodzinnej kolekcji.
    W bogato ilustrowanej publikacji zaprezentowano należące niegdyś do zbiorów Lanckorońskiego arcydzieła europejskiego malarstwa, które wypożyczono na wystawę w Zamku Królewskim na Wawelu ze światowych muzeów: Świętego Jerzego i smoka Paola Ucello, Portret 21-letniej kobiety Bartholomaeusa Bruyna starszego oraz Towarzystwo w ogrodzie Barenda Graata, a także inne obrazy pochodzące z rozproszonej wiedeńskiej kolekcji. Książka została wydana także w języku angielskim.”
Publikacja ukazała się dzięki wsparciu Fundacji Lanckorońskich.  

 

 

Opis wg: FB – Zamek Królewski na Wawelu: 27 października 2024 – Opracowała: dr Joanna Winiewicz-Wolska

     „Dzisiaj mija dokładnie 30 lat od niezwykle hojnego daru profesor Karoliny Lanckorońskiej, który znacząco wzbogacił wawelskie zbiory.
W liście skierowanym do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 8 września 1994 roku napisała: «76 z nich to dzieła powstałe we Włoszech w okresie od XIV do XVI wieku. Pochodzą więc z tego samego kraju, którego architekci tworzyli w tym czasie dziedziniec i komnaty wawelskie. Wszystkie (…) zebrał mój Ojciec, Karol Lanckoroński».
    Ten wspaniały dar - 87 obrazów, wśród których znajduje się kilka dzieł niderlandzkich i hiszpańskich - jest eksponowany w salach I piętra Zamku Królewskiego na Wawelu. Obrazy włoskie to blisko połowa całego zbioru dawnego malarstwa Italii, który Karol Lanckoroński zgromadził w ostatnich dziesięcioleciach wieku XIX. Neobarokowy pałac hrabiego przy Jacquingasse 18 w Wiedniu, wzniesiony «jako schronienie dla dzieł sztuki minionych epok», stał się swoistym muzeum, wypełnionym dziełami sztuki aż po sufit. Swoją sławę zawdzięczał głównie wyjątkowej kolekcji sztuki starożytnej i dziełom malarzy włoskich okresu renesansu. Karolina Lanckorońska porównywała rodzinne zbiory do «olbrzymiej kolekcji znaczków pocztowych (...) kryjącej prawdziwe perły».
    Pałac istniał niespełna 50 lat - kres położyła mu II wojna światowa, kolekcja uległa rozproszeniu. «W trudnych latach zarówno brat mój, jak później także i ja, zmuszeni byliśmy sprzedać część zbiorów» – wspominała Karolina Lanckorońska. Wśród owych sprzedanych dzieł były obrazy prezentowane na obecnej wystawie czasowej «Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga»”.

 

 

Od Oporowa do Krośniewic przez Kiernozię

 

Łódzkie

listopad 2024

 

 

    Koncert w ramach VII Jużyny we dworze w Sułkowicach skłonił mnie do jesiennej wycieczki po Równinie Kutnowskiej, gdzie zachwyciły mnie zabytkowe obiekty pełniące obecnie różne role: zamek w Oporowie, Zajazd i pałac w Krośniewicach, dwór w Kiernozi, dwór w Koszelewie, dwór w Krzyżanowie. Obejrzałam jeszcze pałace w Słubicach, w Studzieńcu, w Luszynie oraz dwory w Cyganach i Poborzu.

Oporów powiat kutnowski

     Muzeum - Zamek w Oporowie - niewielki XV wieczny zamek – rodowa siedziba Oporowskich herbu Sulima. Zamek wybudowano w całości za czasów Władysława Oporowskiego, najwybitniejszego przedstawiciela rodu, który pełnił urząd podkanclerzego koronnego na dworze Władysława Jagiełły, następnie biskupa włocławskiego, a potem także arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski. Budowlę wzniesiono w latach 30. i 40. XV wieku. Wojska szwedzkie zniszczyły zamek w roku 1657, a odbudowali go Tarnowscy, a przebudowali Sołłohubowie. 

 

Zamek udostępniono dla zwiedzających w 1949 roku jako Muzeum Wnętrz Zabytkowych gromadzącego zbiory dawnego wyposażenia siedzib szlacheckich.. Gruntowna rewaloryzacja zabytku w latach 1962-65, poprzedzona badaniami archeologicznymi i architektonicznymi, przywróciła budowli dawną świetność i przyniosła szereg cennych odkryć. Odsłonięto spod przemurowań gotyckie portale i polichromowane stropy z XVII w., a w skrytce pod podłogą znaleziono zbiór dawnej broni.

 

Muzeum składa się z ośmiu komnat rozmieszczonych na dwóch kondygnacjach. Trasa zwiedzania obejmuje pomieszczenia: Sień wejściowa, Skarbczyk, Zbrojownia, Salonik, Jadalnia, Sala Rycerska, Sypialnia, Kaplica, Dziedziniec...

Krośniewice powiat kutnowski

     Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego zlokalizowane w Krośniewicach w klasycystycznym kompleksie dawnego zajazdu dworskiego. Obiekt stanął przed 1803 rokiem przy skrzyżowaniu dwóch starych szlaków komunikacyjnych: z Mazowsza do Wielkopolski i z Łęczyckiego na Kujawy i Pomorze. 

Około 1926 r. zespół zajazdu nabył Władysław Dunin-Borkowski, farmaceuta, który umieścił w budynku „Aptekę pod Łabędziem”. Apteka upaństwowiona w 1951 r., prowadzona była do 1978 r. przez Jerzego – syna Władysława.

Od końca lat czterdziestych do połowy lat osiemdziesiątych XX w. mieściło się w zajeździe prywatne „Muzeum nad Apteką”. Jego twórcą był Jerzy Dunin-Borkowski, który w ciągu kilkudziesięciu lat swojej pasji zgromadził w nim zbiory, liczące około 15000 eksponatów oraz około 5000 książek oraz liczne pamiątki po dwu rodach Bacciarellich i Dunin – Borkowskich. Jerzy Dunin-Borkowski w 1978 r. przekazał całą kolekcję narodowi i został dożywotnim kustoszem muzeum swojego imienia. Zwiedzać w nim można: Gabinet kolekcjonera, Sala gen. Władysława Sikorskiego, Sala gen. Władysława Andersa, Sala portretowa, Salonik Biedermeierowski, Kolekcjonerskie pasje, Gabinet numizmatyczny.