SOLIDARNOŚĆ na szlaku Józefa Piłsudskiego

 

Adam Stefan Lewandowski 

  2015

 

 

 

 

 

 

Bydgoszcz

     Książka Adama Stefana Lewandowskiego powitała mnie cytatem przedsolidarnościowego barda Jana Krzysztofa Kelusa, którego piosenki z końca lat siedemdziesiątych XX wieku mam w uszach dotychczas. Tych utworów słuchaliśmy koczując w budynku Instytutu Fizyki UMK podczas ostrzegawczego strajku okupacyjnego w marcu 1981 roku po pobiciu przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, działaczy „Solidarności” w Bydgoszczy (Jan Rulewski, Michał Bartoszcze, Mariusz Łabentowicz).

Pokolenia

    Autor książki opisując „Solidarnościową” drogę do wolności przebytą pod auspicjami Józefa Piłsudskiego odnosi się do wydarzeń tamtych czasów jak do wydarzeń historycznych. Dla mnie, natomiast, przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku jawi się jako przeszłość, do której mam osobisty stosunek emocjonalny. Tym samym moja opinia o książce Pana Adama nie pozbawiona jest subiektywizmu. 

Historyk, archiwista

    „«Solidarność» na szlaku Józefa Piłsudskiego” posiada wszelkie cechy publikacji naukowej ze swoją strukturą, listą cytowań i własnymi refleksjami, które wyprowadzane są analizy  materiału źródłowego. Imponująca bibliografia, którą zamieścił autor podzielona została na sekcje, takie jak: źródła archiwalne, źródła prywatne, wydawnictwa drukowane drugiego obiegu, opracowania itp. Młody historyk zgromadził pokaźną dokumentację, która upoważniła go do wyciągania określonych wniosków nt. roli, jaką odegrał w naszej historii, po raz kolejny, Józef Piłsudski. Interesującym dodatkiem, do którego chętnie zajrzałam, są aneksy dopełniające treść książki o wywiady, dekret Prezydenta RP, esej pt. „Piłsudski a «Solidarność»”.

Bibuła

     Etos Józefa Piłsudskiego prowadził Polaków drogą przez mękę II wojny światowej i doprowadził do próby obalenia komunizmu w 1989 roku. „Problematykę trzeciej konspiracji XX wieku opartej na myśli i czynie Józefa Piłsudskiego” przedstawia autor w podziale na różne formy poligrafii i na działania bezpośrednie. W tym miejscu należy oddać szacunek Pierwszemu Marszałkowi Polski, który już w 1903 roku wydał mistrzowskie opracowanie pt. „Bibuła”, rzeczowo przedstawiające całokształt zagadnień, gdzie: ”Bibułą w żargonie rewolucyjnym zowią każdy druk nielegalny”. 

    

Grafika i tekst

     Rozprawa Pana Adama Stefana Lewandowskiego posiada dwie kompatybilne warstwy. Tekst i grafika uzupełniają się, ale autor uniknął powielania informacji zawartych na ilustracjach i w tekście, za co należą mu się duże brawa. Blisko dwieście unikalnych rycin wyczerpuje wachlarz materiałów źródłowych okresu „karnawału «Solidarności»”, a z pewnością tych, związanych z legendą Józefa Piłsudskiego. W pracy zaprezentowane zostały druki zwarte, druki okolicznościowe i konspiracyjna prasa. Druki zwarte zawierały literaturę faktu, myśl polityczną, geopolitykę Europy, niepodległość Polski i biografie Józefa Piłsudskiego w ilości ponad dwudziestu różnych tytułów oraz opracowania dotyczące Marszałka. Wizerunek Naczelnika Państwa i jego cenne cytaty utrwalone były na plakatach, kalendarzach, znaczkach, wlepkach i innych drukach okolicznościowych.


















     Niezależna prasa ukazywała się lawinowo w postaci druków ulotnych i periodyków, które z jednej strony przedstawiały życiorys Komendanta a z drugiej jego wkład w odzyskanie przez Polskę niepodległości. W drugim obiegu nie zabrakło również poezji poświęconej Józefowi Piłsudskiemu, jak np. wiersz Rejtana II z 1985 roku:

"... Marszałku Józefie

kołataj za nami

do królewskich komnat

Ostrobramskiej Maryi

o drugi cud

nad Wisłą

w Polsce"

Teza

    W publikacji decydujące miejsce zajmuje warta podkreślenia teza, której merytorycznie dowodzi autor. Parafrazując słowa Mistrza Jana Pawła II „Nie ma «Solidarności» bez Józefa Piłsudskiego”. Omawiana lektura uświadomiła mi, jak trafne i dalekowzroczne było odwoływanie się do autorytetu Naczelnego Wodza podczas budowania niezależnego ruchu „solidarnościowego”. Ówczesnemu skundlonemu zniewolonemu społeczeństwu trzeba było zaświecić tę Gwiazdę Przewodniczkę, za którą mogłoby podążać aż do zwycięstwa 

„by stanąć w obronie, jeśli już nie szczęścia Ojczyzny, to przynajmniej jej honoru” (Józef Piłsudski).

Znaczenie Józefa Piłsudskiego dla Polski trafnie ujął cytowany przez autora Adam Michnik z czasów poprzedzających obrady Okrągłego Stołu w Magdalence i redagowania Gazety Wyborczej: „Piłsudskiemu zawdzięczają Polacy godność, wiarę w niepodległość, zdolność do ofiary, wiedzę o wartościach…”.

    

 Cytaty

    Rozległa konspiracyjna działalność wydawnicza posiłkowała się owocami talentu literackiego Komendanta używając do propagowania idei wyzwolenia Narodu kultowych, jak dziś mówimy, motywujących cytatów zawierających wskazówki do aktywizacji rodaków: 

„Historię swoją piszcie sami, bo inaczej napiszą ją za was inni i źle”.

Najchętniej cytowana w "solidarnościowych" czasach maksyma Józefa Piłsudskiego tutaj pokazana na druku z okazji rocznicy jego śmierci oraz druga maksyma na druku z początków stanu wojennego

Leksykon

     Adam Stefan Lewandowski w umiejętny sposób wyjaśnia realia działalności podziemnej, metody głębokiej konspiracji czy stawiania czynnego oporu przez szeregowych członków najliczniejszej organizacji antykomunistycznej na wschód od Uralu. Nazywając rzeczy po imieniu opisuje, jak to „bandyci przebrani za władzę” spacyfikowali Naród w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku wprowadzając tzw. stan wojenny. Autor przypomina z humorem o drukowaniu reprodukcji Józefa Piłsudskiego na kserografie Katedry Hodowli Trzody Chlewnej (sic!). Tłumaczy młodemu pokoleniu, co demonstrowały wpinane w marynarki i żakiety oporniki, częste noszenie czarnych ubrań czy masowe wieczorne spacery po ulicach miast.

Cenzura

    Wydawnictwa tzw. drugiego obiegu były namacalnym dowodem zwycięstwa struktur „Solidarności” nad aparatem Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk. Znienawidzona cenzura w rozwoju antykomunistycznej działalności opozycji miała i pewne pozytywne skutki. Prowokowała twórców do szczególnej dbałości o język wypowiedzi, które nie mogły być zbyt dosłowne a od odbiorców wymagała wyjątkowego wysiłku umysłowego w celu wychwycenia wszelkich niuansów w poznawanych tekstach i uczyła czytać między wierszami.

cbdu*

    Integralność celów ruchu „Solidarność” i dążeń Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego uważam za udowodnioną w książce Adama Stefana Lewandowskiego pt. „Solidarność” na szlaku Józefa Piłsudskiego!

 

* Co było do udowodnienia

** zdjęcia własne z książki