środa, 15 lipca 2015

Wielcy zapomniani. Polacy, którzy zmienili świat.


 Wielcy zapomniani. 

Polacy, którzy zmienili świat.

Marek Borucki

MUZA SA 2015

 

  

 

 

Bohaterowie

     Bohaterami książki historyka i nauczyciela historii Marka Boruckiego zostało trzydziestu dziewięciu przedstawicieli polskiej inteligencji, żyjących w XIX i XX wieku, którzy podejmowali próby zmiany świata na lepsze. Nasuwają się pytania:
  1. Dlaczego właśnie te postaci wybrał autor? 
  2. Jakie ważne kwestie chciał przekazać? 
  3. Czego dowiadują się czytelnicy ze skrótowych życiorysów Wielkich Zapomnianych?

 Publikacja

     Polskie znakomitości doceniane na arenie międzynarodowej (jest wśród nich laureat Nagrody Nobla, a kilku innych było do niej nominowanych) w Polsce do niedawna jeszcze były znane tylko wąskim gronom specjalistów z pokrewnych dziedzin. Po zmianach w Ojczyźnie, które nastąpiły w 1989 roku, rozpoczęło się upamiętnianie tych wielkich ludzi i przywracanie im należnego miejsca w świadomości narodowej. Zadanie to, z ogromnym powodzeniem, realizuje publikacja Marka Boruckiego opatrzona bibliografią i indeksem kilkuset nazwisk, które pojawiają się na kartach książki. Całość dzieła dopełnia przebogata kolekcja archiwalnych fotografii bohaterów opracowania oraz osób mających wpływ na ich działalność.

 Kresy

     W losach Wielkich Zapomnianych można doszukać się wspólnych uwarunkowań, które w pewnym stopniu przesądzały o ich dziejach i dokonaniach. Ponad połowa z nich urodziła się na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, które zagrabiono Polsce 17 września 1939 roku. Również na Kresach „Polacy, którzy zmienili świat” zdobywali wykształcenie studiując na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Politechnice Lwowskiej czy Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a część z nich po latach wracała i w glorii sławy obejmowała katedry i prowadziła wykłady na tych uczelniach. 

 Polskość

     Wszystkie te znakomitości pozostawały do końca Polakami, nawet wtedy, gdy mogło to kosztować życie i pomimo, tego, że nierzadko przyjmowali inne obywatelstwa. Niektórzy z nich stawali się stuprocentowymi Polakami chociaż pochodzili z innych nacji. Swoją polskość manifestowali w przeróżny sposób np. zmieniając nazwisko na brzmiące bardziej po polsku. Inni natomiast nie przyjmowali obcego obywatelstwa aczkolwiek kilkadziesiąt lat mieszkali w drugiej ojczyźnie.

 Determinanta

     Losy każdego z tych Polaków zdeterminowała historia burzliwych wieków – XIX i XX. Duża ich grupa pochodziła z rodzin, które z uwagi na działalność swoich członków lub tylko narodowość, traciła majątki rodowe. Dorobek wielu z tych rodaków na skutek działań wojennych doszczętnie ulegał zniszczeniu, a wraz z nim ginęły bezpowrotnie owoce wieloletniej pracy intelektualnej np. rękopisy czy obrazy. Bezdomni, wysiedleni, zesłańcy, uchodźcy zmuszeni byli zaczynać wszystko od nowa, organizować dom i warsztat pracy, ale już poza granicami Polski. Często po osiągnięciu sukcesów poza Polską wracali do niej, gdy tylko to stawało się możliwe, pomimo kuszących ofert intratnych posad i oszałamiających karier zagranicznych. Wielcy Zapomniani przekazywali swoje zbiory a nawet majątki na dobro Narodu, a przebywając i działając poza granicami Polski wspierali polskich emigrantów, uchodźców, zdolnych, ale ubogich młodych ludzi.

 Zasługi

     Wśród dziedzin, którymi parali się wielcy Polacy znajdują się bardziej i mniej pragmatyczne „mierzalne”. Autor wymienia jedynie niektóre z licznych dokonań Polaków, ale już te stanowią bardzo interesujące  i imponujące zestawienie ich zasług o zasięgu globalnym a nie tylko lokalnym. Dzięki wydawnictwu Sport i Turystyka MUZA SA do listy znanych nam nazwisk Polaków jak np. Piłsudski, Patek, Witkiewicz, Zamoyski, Arctowski (przedstawionych w książce) dopisać należy w pamięci inne, równie ważne dla naszej Ojczyzny:





  • Czochralski Jan – Ojciec światowej elektroniki, „hodowca” kryształów krzemu.




  • Funk Kazimierz – odkrywca witamin, twórca ich nazwy i nauki o nich.




  •  Hofmann Józef – pianista i wynalazca m.in.  wycieraczek samochodowych, spinacza biurowego, regulowanego stołka do fortepianu, spiralnej grzałki, pneumatycznych amortyzatorów.







  • Kierbedź Stanisław – inżynier, twórca mostów żelaznych np. w Petersburgu na Newie i Warszawie na Wiśle.
 


  • Koprowski Hilary – Pogromca choroby polio, stworzył szczepionkę przeciwko chorobie Heinego – Medina. 







  • Lemkin Rafał – prawnik, twórca „Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa” oraz terminu ludobójstwo.






 
  •  Malinowski Ernest – inżynier, twórca kolei transandyjskiej w Ameryce Południowej.






 
  • Rajchman Ludwik – bakteriolog, współtwórca organizacji UNICEF przy ONZ, przyjaciel chińskiego przywódcy Czang Kaj-szeka.




  • Rotblat Józef – fizyk, współtwórca bomby atomowej, laureat Pokojowej Nagrody Nobla wraz z zarządzaną przez niego pacyfistyczną organizacją uczonych Pugwash.



  • Szczepanik Jan – Polski Edison, wynalazca kamizelki kuloodpornej, prototypu telewizji, projektora do zdjęć barwnych, kopiarki gobelinów i rzeźb.




  • Weigl Rudolf Stefan – biolog, twórca szczepionki przeciw tyfusowi, nazywany „polskim Schindlerem”.






     Przykłady tych wybitnych Polaków, jakże mało znanych w Polsce, świadczą o naszej narodowej przypadłości, którą można skwitować cytując Stanisława Jachowicza, filantropa i bajkopisarza:
Cudze chwalicie,
Swego nie znacie,
Sami nie wiecie,
Co posiadacie.

* zdjęcia z https://commons.wikimedia.org

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz