Od Gołuchowa do Opatówka

Wielkopolska

październik 2021

     Kaliskie w Wielkopolsce zwiedzałam trzy dni i dotarłam do 25 miejscowości z zabytkowymi budowlami. Obecnie znajdują się w nich muzea, szkoły, hotele, biblioteka, urzędy gminy, domy kultury, część pozostaje w prywatnych rękach, a kilka jest całkiem niedostępnych – nawet dla oczu miłośników architektury z dawnych czasów. Ale po kolei…
     Powstanie Muzeum – Zamek w Gołuchowie, oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, zawdzięczamy rodom Leszczyńskich, Działyńskich, Czartoryskich. Rezydencja wybudowana i przebudowana w neorenesansowym kostiumie francuskim była ośrodkiem Ordynacji Czartoryskich w Gołuchowie. Izabella z Czartoryskich Działyńska stworzyła niepowtarzalny zespół architektoniczno-parkowy, a w zamku kolekcję dzieł sztuki, która stanowiła zbiory prywatnego muzeum. W licznych Salach, jak np. Waz Antycznych, Stołowej, Muzealnej, Starożytności, Portretu Staropolskiego, Królewskiej, Polskiej, Sypialniach, Bibliotece, Kredensie, itd. umieszczono dziesiątki niezwykle cennych eksponatów, mebli, obrazów. Moją uwagę przyciągnęły kamienne kominki z płaskorzeźbami, dekoracyjne kasetonowe stropy, boazerie z czarnego dębu, bogato rzeźbione drzwi, klatka schodowa z tzw. wielkimi schodami zamku i sufitem ze sklepieniem żebrowym opartym na misternie rzeźbionych kolumienkach oraz balustradą i inne detale snycerskie. A nade wszystko galeria portretów malarzy polskich i europejskich. Po wnętrzach Zamku w Gołuchowie oprowadzał mnie przewodnik przedstawiający się jako wnuk zamkowego koniuszego.
Zabudowania gospodarcze gołuchowskiego zamku (oficyna, powozownia, owczarnia, obora) mieszczą obecnie Muzeum Leśnictwa, a w otaczającym zamek parku-arboretum znalazła się nawet Pokazowa Zagroda Zwierząt i Niedźwiedziarnia. Za zamkowym murem usytuowano stylowy hotel muzealny, Dom Pracy Twórczej, w którym nocowałam.

 

       Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku w fabryce sukna Fiedlerów z 1824r jest zabytkiem techniki z zachowaną pięciokondygnacyjną drewnianą konstrukcją hal fabrycznych i żeliwnymi schodami. Muzeum demonstruje na wystawach stałych: maszyny tkalnicze i dziewiarskie, napędy parowe, urządzenia drukarskie, wyroby przemysłowe, ceramikę i tkaniny, a także ponad 50 fortepianów i pianin (w większości polskich firm). Z pierwszego okresu industrializacji Ziem Polskich przedstawiono rekonstrukcję Gabinetu fabrykanta, Pokoju melomana oraz Izby robotniczej. Wystawiennictwo czasowe reprezentuje wystawa "Gdzieś obok nas" - malarstwa i tkaniny artystycznej. Nieopodal Muzeum, w pałacowym parku (nieistniejący pałac generała Józefa Zajączka), obejrzeć można najstarszy w Polsce Most żeliwny z 1824 r. o długości 14 m.

      W dawnej pałacowej cukierni (Domek Gotycki tzw. Cukierenka), obok bramy z arkad ostrosłupowych oraz ozdobnego ogrodzenia, mieści się klimatyczna, urokliwa Gminna Biblioteka Publiczna im. Braci Gillerów. Budynek dekorują sterczyny, neogotyckie okna i arkady, w bibliotecznych podziemiach znajdują się pomieszczenia z łukowymi stropami i ceglaną posadzką, a na piętro prowadzą kręte drewniane schody. Przytulne wnętrza Biblioteki sprzyjają intelektualnej uczcie, a przewodniczki po jej zbiorach chętnie oprowadzają wędrowców zagubionych w świecie książek.

 

 

      Pałac Bugaj do wojny należał do rodu Czarneckich herbu Prus III, a dzięki Annie i Włodzimierzowi Podonowskim, którzy urządzili w nim hotel, odzyskał przedwojenny blask. Pałac to murowana budowla z ćwierćkolistym ryzalitem, a u zbiegu nowego skrzydła i starego dworu mieściła się dwukondygnacyjna sala balowa przykryta kopułą. Północne skrzydło z mezzaninem (półpiętro) nakryto czterospadowym dachem. Wejście główne do pałacu stanowi wnęka, sklepiona konchowo i obramowana parą kolumn. Doskonale zaaranżowane wnętrza, pełne wyszukanej elegancji, sprawiają, że można się tu poczuć, jak w innym, minionym świecie… 

 

 

    Klasycystyczny pałac w Kuczkowie to gniazdo rodowe Kuczkowskich herbu Wąż, a pałac w Szczurach noszący cechy modernizmu należał do Lipskich herbu Grabie. Obydwie budowle mieszczą placówki szkolne, podobnie do neorenesansowego pałacu von Kreutzów – siedziby Liceum Sztuk Plastycznych w Kościelcu. 

   

      Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tuliszkowie znalazł lokum w dworku z 1830 r.,natomiast Gminne Centrum Kultury z Koźminka w późnobarokowym dworze Mielęckich. Budowla z neoklasycystycznymi portykami urzekła mnie harmonią kształtu bryły. Wielkie wrażenie wywarł na mnie mansardowy dach kryty dachówką z rozmieszczonymi regularnie lukarnami w ozdobnych drewnianych obramieniach. Obok dworu znajduje się oficyna, wozownia i spichlerz, a całość otula park z grabową aleją i wyspą na stawie.

 

     Dwór Radolińskich mieszczący Urząd Gminy w Żelazkowie jest budynkiem parterowym z piętrem w mansardzie, zaopatrzonym w czterokolumnowe ganki umieszczone na osi obu fasad i galerie. W otoczeniu znajduje się park, oficyna, spichlerz, dom ogrodnika.W urokliwym barokowym dworze rodziny Łubieńskich, zbudowanym na planie niewydłużonego prostokąta, z przybudówką i ozdobnym portalem, działa Urząd Gminy Szczytniki. W otoczeniu dworu wymagający remontu spichlerz. W Kościelnej Wsi w dawnym dworze Kreczunowiczów mieści się Zakład Doświadczalny Oceny Odmian. Charakterystyczny dla budynku jest wysoki czterospadowy mansardowy dach.

 

     Kolejne zabytkowe budowle, jakie udało mi się obejrzeć w Kaliskiem, znajdują się w prywatnych rękach. Niektóre są pięknie odnowione, inne w trakcie remontu, a jeszcze inne wymagają więcej troski. Prywatnych właścicieli posiadają: Gutów, Petryki, Brudzyń, Piątek Wielki, Czekanów, Kuchary, Marchwacz. 

     Niestety, często po dojechaniu do zabytkowego obiektu zastawałam zamknięte bramy (10 razy na 25), czasem bez możliwości zrobienia zdjęcia nawet zza ogrodzenia, a szkoda... Nie mogłam podziwiać budowli w miejscowościach Chylin, Złotniki Wielkie, Bagatela, Górzno, Lewków.

 

 

     Wielkopolska bogata jest w stylowe dwory, pałace, zamki – zapewne jeszcze do niej wrócę…

 

* zdjęcia własne