czwartek, 27 kwietnia 2017

Bibuła

Bibuła - Józef Piłsudski Józef Piłsudski

 

PULS Publications 1983














«Solidarność» na szlaku Józefa Piłsudskiego

     ”Bibułą w żargonie rewolucyjnym zowią każdy druk nielegalny” tłumaczył Józef Klemens Piłsudski termin, który mnie kojarzył się przede wszystkim z festiwalem „Solidarności”. O inspirującej roli Józefa Piłsudskiego dla trzeciej konspiracji XX wieku traktuje publikacja „«Solidarność» na szlaku Józefa Piłsudskiego” autorstwa A. S. Lewandowskiego. Działacze ruchu społecznego „Solidarność” znający treść opracowania sprzed blisko osiemdziesięciu lat funkcjonowali już w zupełnie innych warunkach, ale z pewnością doceniali jego rzeczowość i kompleksowość ujęcia tematu.
     Przyszły Marszałek wykazał się umiejętnością analitycznego spojrzenia i wyczerpującego zaprezentowania zagadnienia wydawnictw podziemnych (jak je dziś określamy). W założeniach opracowanie Józefa Piłsudskiego miało obejmować szeroko rozumianą tematykę „Walki rewolucyjnej w zaborze rosyjskim” podzieloną na trzy części: druki nielegalne (Bibuła), działalność ludzi organizacji oraz efekty pracy rewolucyjnej. „Bibuła” powstawała w roku 1903 i na tym cykl się zakończył.

Drugi obieg wydawniczy

     Niemal dziesięcioletnie doświadczenia PPS-owskiego działacza w tworzeniu zrębów drugiego obiegu wydawniczego, jaki formował się tam, gdzie obowiązywała cenzura, upoważniały do pionierskiego podjęcia i podsumowania zagadnienia. Piłsudski zawarł w publikacji teoretyczne podstawy funkcjonujących nielegalnych wydawnictw oraz ich praktyczne wprowadzenie do życia społecznego. Sam pracując przy redakcji i drukowaniu pisma „Robotnik” znał od poszewki problematykę poligrafii i w kompetentny sposób przedstawił czytelnikom niezwykle interesujące kwestie. Piłsudski redagował i wydawał czasopismo od 1984 roku aż do aresztowania przez carski aparat policyjny w Łodzi w 1900 roku.

Odtworzony warsztat pracy konspiracyjnej J. Piłsudskiego w Łodzi
Odtworzony warsztat pracy konspiracyjnej J. Piłsudskiego w Łodzi
Robotnik jednodniówka - luty 1894
Robotnik jednodniówka - luty 1894






Przed i za kordonem

     Tytuły rozdziałów książki doskonale oddają ich treść: „Trochę historii”, „Granica i zieloni”, „Trzecia linia graniczna”, „Tajne drukarnie”, „Cyrkulacja bibuły. Składy”, „Kolporterka”, aczkolwiek niektóre z nich wymagają wyjaśnienia. Miejsce powstawania nielegalnych druków – wewnątrz lub na zewnątrz zaboru rosyjskiego – skutkowało różnymi formami organizacyjnymi, których celem było „Żeby te księgi zbłądziły pod strzechy”. Wydawnictwa drukowane za kordonem rosyjskim, z narażeniem życia, przerzucano przez pilnie strzeżoną granicę imperium carskiego, składającą się z trzech linii oddzielających zaborcę od świata. Autor ukazał różnorodne strony życia na pograniczu: pracę „zielonych”, wszechobecną kontrabandę, solidarność pograniczników, sposoby „szwarcowania”. Z olbrzymim nakładem pracy, czasu i zaangażowania pracowały tajne drukarnie wewnątrz zaboru. W dystrybucji wydawnictw uczestniczyły „zajazdy” i „składy”, a rozwożeniem zajmowali się „dromaderzy”. Józef Piłsudski z dużym znawstwem zreferował funkcjonowanie mechanizmów rozprowadzania wydawnictw periodycznych i okazjonalnych, a nawet przeprowadził ilościową i jakościową analizę czytelnictwa bibuły. 

Konspirator, literat, wskrzesiciel

     Późniejszy Naczelnik Państwa był znakomitym reportażystą, przyciągającym uwagę oryginalnością wniosków i rzadko spotykanym polotem literackim. W tekstach zwięzłych, dziennikarskich relacji znaleźć można po mistrzowsku skreślone delikatne frazy, takie jak:
„stanowiąc… plamkę na pejzażu granicznym” – o strażnikach granicznych;
„w czarnych, drobnych literkach, rozsianych po szmatkach papieru, ubrana w barwną sukienkę okładki” – o książce.
     Bacznego obserwatora ludzkiej psychiki, jakim był twórca omawianego poradnika konspiratora charakteryzuje lekkie i zarazem cięte pióro, pomimo powagi poruszanego tematu. W rzeczonej publikacji, jak i w całym dorobku piśmienniczym autora, na pierwszy plan wysuwa się bezwarunkowe umiłowanie Ojczyzny i bezkompromisowe dążenie do odzyskania niepodległości Polski. Piłsudski jako kontynuator czynu powstańczego z 1863 roku z uporem i konsekwencją realizował plan działania sformułowany na drodze własnych przemyśleń podczas syberyjskiego zesłania i po powrocie ze zsyłki. 
Tak rodziła się legenda tego, który "powrócił cudem Ojczyzny Łono".

Józef Piłsudski 1899
Józef Piłsudski 1899




* zdjęcia http://muzeumpilsudskiblog.pl   http://www.pilsudski.org

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz