Skarby i tajemnice okolic Gniezna

Karol Soberski

 

Wydawnictwo Media Lokalne Karol Soberski, 2019

Mozaika mikrohistorii

    Książka „Skarby i tajemnice okolic Gniezna. Wędrówki z Karolem Soberskim”  wyróżnia się tym, że nie jest to suchy, encyklopedyczny spis, lecz opowieść o historii, ludziach i sekretach, które kryje ziemia gnieźnieńska. Autor z lekkością łączy fakty historyczne z lokalnymi podaniami, tworząc wciągającą narrację, w której wyczuwa się osobiste zaangażowanie pisarza. Karol Soberski nie pisze z pozycji zewnętrznego badacza – raczej dzieli się swoimi wrażeniami, wspomnieniami z wypraw, rozmowami z mieszkańcami. To nadaje tekstowi reporterski sznyt, a jednocześnie zbliża ją do formy literackiej wędrówki – refleksyjnej i pełnej pasji.
    Autor, znany dziennikarz, regionalista i popularyzator dziejów Pałuk, Kujaw i Wielkopolski Wschodniej, zabiera czytelników w pełną pasji podróż po wybranych miejscowościach sześciu gmin powiatu gnieźnieńskiego. W centrum opowieści nie znajdują się jedynie zabytki – ich architektura czy dzieje właścicieli – lecz również ludzkie losy, wojenne dramaty, zapomniane rytuały i opowiadania przekazywane z pokolenia na pokolenie. Książka stanowi mozaikę mikrohistorii, splecionych wokół dworków, pałaców, starych folwarków, lasów i wiejskich przydroży, które zyskują nowe życie w subiektywnej  prezentacji twórcy.

Dosłowne i symboliczne odkrywanie

    Karol Soberski ma dar prowadzenia niewymuszonej narracji, która z jednej strony cechuje się swobodą gawędziarską, a z drugiej – szacunkiem do źródeł, dokumentów i ustnych relacji mieszkańców. Dzięki temu książka nie tylko ożywia przeszłość, ale czyni ją zrozumiałą i bliską. Autor z pozycji uważnego wędrowca snuje opowieści, których wspólnym mianownikiem jest odkrywanie – niekiedy dosłowne, jak w przypadku lokalizacji „dołów śmierci”, niekiedy symboliczne, jak w tropieniu legend o skarbach i zaginionych dokumentach.
    Każdy z szesnastu rozdziałów poświęcony jest konkretnej lokalizacji lub motywowi – od tajemniczego pałacu w Zakrzewie, przez legendę o złocie ukrytym w karczmie, śladami skarbów napoleońskich, do wsi pełnej krzyży. Autor dba o to, by opowiedziane historie nie były jedynie zbiorem faktów, lecz dynamicznymi narracjami, w których często obecne są emocje, dreszcz tajemnicy, a czasem nawet humor i dystans.
    Na uwagę zasługuje także konsekwencja edytorska – tekst jest przejrzysty, uporządkowany, a książka została opatrzona czytelnym, intrygującym spisem treści, który ułatwia nawigację. Tytuły rozdziałów są wielce obiecujące: „Zagadka masońskiej komnaty”, „Karczma ze złotem i "Tarcza Olbrzyma"”, „Bieszczady w sercu Wielkopolski” czy, „Magiczna świątynia, magiczny park” – to nie są miejsca, które można znaleźć w katalogu biura podróży. Mimo że nie jest to przewodnik turystyczny w klasycznym rozumieniu, publikacja inspiruje do terenowych wypraw. Czytelnik, który zakończy lekturę, może poczuć naturalną potrzebę odwiedzenia opisywanych miejsc i spojrzenia na nie przez pryzmat przywołanych historii.

 „Publikacja Roku” Towarzystwa Miłośników Gniezna

    Nie sposób pominąć również kontekstu, w jakim powstała książka – Karol Soberski od lat prowadzi działania na rzecz dokumentowania i promowania dziedzictwa kulturowego regionu. Jego Fundacja Historyczna „Przywracamy Pamięć” oraz liczne publikacje tematyczne (opowiadające m.in. o Mielnie, Czerniejewie, Zdziechowej czy Kołdrąbiu) stanowią świadectwo konsekwentnej pracy badawczej i popularyzatorskiej. W „Skarbach i tajemnicach okolic Gniezna” widać zatem nie tylko pasję do lokalnej historii, ale również osobisty stosunek do miejsc, które opisuje – wiele z nich odkrywał osobiście, dzięki rozmowom z mieszkańcami, eksploracjom terenowym, myszkowaniu w archiwach i odwiedzaniu miejsc, o których nikt już dziś nie pamięta.
    Autor stawia na opowieść, nie na przewodnikową użyteczność. Brak indeksu czy większej liczby ilustracji może być odczuwalny dla tych, którzy cenią wizualną warstwę w literaturze podróżniczo-historycznej. Warto jednak podkreślić, że to nie niedociągnięcia, lecz raczej wybory konwencji – Karol Soberski nie zamierzał pisać informatora, ale gawędę o duchu miejsca. I właśnie dlatego lektura ta zdobyła w 2019 roku tytuł „Publikacji Roku” Towarzystwa Miłośników Gniezna. To nie tylko przewodnik, ale też hołd dla dziedzictwa regionu oraz  świadectwo pasji i dociekliwości autora.
„Skarby i tajemnice okolic Gniezna” to pozycja godna polecenia nie tylko lokalnym miłośnikom historii, ale każdemu, kto interesuje się dziedzictwem kulturowym, pałacami, dworami, tajemnicami i... ludzkimi opowieściami. To książka, która przypomina, że wielka historia często rozgrywa się w najmniejszych miejscach – wystarczy tylko umieć słuchać i patrzeć.

* zdjęcia własne z książki