niedziela, 19 maja 2019

Piłsudski na winiecie

Piłsudski na winiecie Adam Stefan Lewandowski 


Warszawa 2019














 

Sto egzemplarzy na stulecie Niepodległości Polski

     Najpopularniejsza encyklopedia świata definiuje winietę, jako pasek tytułowy czasopisma, jego logo, zawierający zazwyczaj tytuł pisma, hasło przewodnie, numer, datę. Tak rozumiana winieta pojawiła się w tytule albumu „Piłsudski na winiecie”, który ukazał się z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Wydano sto egzemplarzy tytułu, ręcznie numerowanych – mój nosi numer 19. Autorem publikacji jest znany mi już z wcześniejszych publikacji historyk, pracownik Instytutu Pamięci Narodowej, lider Stowarzyszenia „Pokolenia Niepokornych”, pan Adam Stefan Lewandowski. W rzeczonym opracowaniu przedstawił „Wizerunek Marszałka Józefa Piłsudskiego w prasie podziemnej w latach 1979-89” w liczbie niemal stu rycin. „Ilustracje”, „Winiety bez wizerunku”, „Wypisy z «bibuły»” autor poprzedził wprowadzeniem do książki, a dr Szczepan Kalinowski opatrzył uzupełniającą przedmową. Obydwa teksty podkreśliły znaczenie legendy Marszałka Józefa Piłsudskiego dla powstania, trwania i zdobyczy „największego na świecie ruchu obywatelskiego” – Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność


Marszałek wiecznie żywy

     Historyk z wykształcenia i zamiłowania sięgnął do najwcześniejszych przejawów oddziaływania mitu „samotnika z Sulejówka” – do początków lat 40. XX wieku, gdy w szóstą rocznicę śmierci Marszałka (12 maja 1935 r.) Polacy zamanifestowali swą pamięć o nim, przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, mimo terroryzującego stolicę hitlerowskiego okupanta. Kult wskrzesiciela Polski przetrwał czasy komunistycznego PRL-u, dyktatury proletariatu, demokracji ludowej, realnego socjalizmu. I to właśnie Marszałek Józef Piłsudski jest wiecznie żywy, a nie jakiś Władimir Iljicz Uljanow; a rok 2017 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił Rokiem Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Świt Niepodległości - pismo grupy afiliowanej przy KPN 19886 Sierpnia - pismo marszu szlakiem Kadrówki 1985Biuletyn Informacyjny Solidarność Region Białystok 1981

Piękny album

     Album Piłsudski na winiecie” wydano niezwykle starannie stosując barwny druk nie tylko do ilustracji, ale i całych stron publikacji oraz dbając o właściwą jakość rycin, których archiwalny stan pozostawiał zapewne wiele do życzenia. Na kartach wydawnictwa albumowego przedstawiono grafiki wraz z ich pełnym opisem: tytułem czasopisma, datami ukazywania się, rodzajem druku, nazwą organizacji wydającej periodyk, numerem aktualnego wydania i jego datą oraz nazwiskami redaktorów. Wśród nich pojawiły się powszechnie znane postaci życia społeczno-politycznego, np. Leszek Moczulski, Adam Słomka, Jarosław Kurski, Krzysztof Król itp. Wydawnictwa ulotne, z których czerpano przykłady piłsudczykowskich winiet reprezentują różne regiony Polski: Mazowsze, Małopolskę, Wielkopolskę, Świętokrzyskie, Śląsk, itd.

Okienko dla Pokolenia Niepokornych

     W prasie podziemnej dekady lat osiemdziesiątych XX wieku wizerunek Józefa Piłsudskiego pojawiał się wielokrotnie w najprzeróżniejszych kontekstach. Adam Stefan Lewandowski umiejętnie wybrał z szerokiego wachlarza wydawnictw bezdebitowych te najbardziej reprezentatywne i interesujące pod względem poznawczym. Moją szczególną uwagę przyciągnęło Niezależne Pismo Dzieci – „Okienko” ze znanym nam tekstem „Katechizmu Polskiego DzieckaWładysława Bełzy.
Kto Ty jesteś? – Polak mały…
Ówcześni działacze społeczni mądrze zastosowali stwierdzenie Jana Zamoyskiego, iż  „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Po latach okazało się, że ich nauki nie poszły w las – vide działalność Stowarzyszenia „Pokolenia Niepokornych.

Orlik pismo KPN Region Puławy 1989Solidarność Ziemi Lubartowskiej 1981Okienko - Niezależne Pismo Dzieci 1986


Odważył się być wolnym

     Piękna publikacja godna jest polecenia także z uwagi na znaczące dodatki, przyczyniające się do powstania pełniejszego obrazu polskiego czasopiśmiennictwa konspiracyjnego przytaczanego okresu. Wartościowy Aneks I zawiera „Winiety bez wizerunku” Naczelnika Państwa zapożyczone z numerów „bibuły” poświęconych Józefowi Piłsudskiemu i jego ideom. W Aneksie II zamieszczono „Wypisy z «bibuły»”, w których odwoływano się do myśli i czynów Komendanta, konstruktywnie budując na ich podstawie nowe wyzwania dla kolejnych pokoleń polskich patriotów:
Jest walka, która wymaga ofiary z życia. Nie ma walki «na klęczkach». Jest z wyprostowanym kręgosłupem. Nie ma walki «w modlitwie», ale z klątwą na ustach. Nie ma racji Wschodu i Zachodu, jest Polska, która taką będzie, jaką chcemy żeby była”.
(Zero. Niezależne Pismo Młodych. 1985)




* zdjęcia własne z książki

1 komentarz: