Józef Piłsudski na dawnej karcie pocztowej i fotografii

Stanisław Wyrzycki   

Wyd. Światowid 2012

 

Biała i czarna legenda

     Kielce i Ziemia Świętokrzyska znalazły godnego piewcę w postaci regionalisty, pasjonata historii, miłośnika Józefa Piłsudskiego i kolekcjonera pamiątek po nim – Stanisława Wyrzyckiego. Przygotowany przez niego album połączył dwie wielkie pasje autora przedstawiając ślady Marszałka na Kielecczyźnie. Album ten zawiera przede wszystkim reprodukcje kart pocztowych, fotografii, znaczków pocztowych, rzeźb, pomników oraz obrazów pędzla najznakomitszych artystów, częstokroć towarzyszy broni Pierwszego Legionisty. Część graficzna książki poprzedzona została interesującym słowem wstępnym prof. Adama Massalskiego, który przeanalizował sposoby ukazywania postaci Marszałka w okresach przed II wojną światową, w jej trakcie, w czasach okupacji sowieckiej oraz po przełomie roku 1989. Jego zdaniem nieustannie funkcjonowały równolegle do siebie dwie legendy Józefa Piłsudskiego: biała – kreowana przez jego zagorzałych zwolenników i czarna – tworzona przez jego politycznych przeciwników o różnej proweniencji (tak dzieje się do dziś – vide „Złowrogi cień Marszałka”).

J. Piłsudski - mal. W. Kossak

J. Piłsudski - mal. K. Krzyżanowski

J. Piłsudski - mal. W. Kossak

Na prawie i sprawiedliwości...

     Na kilku stronach książki Stanisław Wyrzycki zaprezentował życiorys Józefa Piłsudskiego i charakterystykę jego osoby skupiając się na niekwestionowanych zasługach Męża Stanu, który „dążył do budowy silnego państwa polskiego opartego na prawie i sprawiedliwości”. Opinie wybitnych ludzi kultury, polityki, wojskowych, hierarchów kościoła, z Polski i zagranicy, na temat fenomenu, charyzmy i osobowości Józefa Piłsudskiego dopełniły ogólnej prezentacji tej postaci. Pozostałością po życiu, działalności i walkach  jednego człowieka - zjawisku bez precedensu w dziejach świata - są unikalne formy upamiętniania Brygadiera, Komendanta, Marszałka. Stanisław Wyrzycki, wielbiciel Naczelnika Państwa, opowiedział o tym, jak Naród Polski postrzegał i uhonorował swego Wodza.

J. Piłsudski - fot. Karol Pęcherski 1929

J. Piłsudski - fot. Jan Bułhak 1896

J. Piłsudski - fot. Józef Kuczyński ok 1914

Bo w Nim jest wszystko...

     Właściwe, ilustracyjne rozdziały książki – albumu zawierają ułożone chronologicznie ryciny: pierwszy rozdział dotyczy wizerunków Marszałka tworzonych za jego życia, drugi związany jest z jego ze śmiercią i pogrzebem, trzeci, noszący tytuł „Marszałek Józef Piłsudski w pamięci narodu” wzbogacił album o bliższe naszym czasom formy kultu naszego bohatera narodowego. Czytelnik otrzymał od wydawnictwa „Światowid” z Kielc w pełni satysfakcjonującą pozycję dokumentującą obecność Wielkiego Polaka w sercach kolejnych pokoleń polskich patriotów, którzy za Leopoldem Gottliebem powtarzają „Bo w Nim jest wszystko, wszystko!”. 

Imię, co z tęsknoty do Polski wyrosło...

     Praca Stanisława Wyrzyckiego, choć podobna pod względem treści i formy do takich publikacji, jak „Józef Piłsudski w kolorze” (Andrzej Krzysztof Kunert),  „Józef Piłsudski – przywódca i Marszałek” (Anna Paterek),  czy „Józef Piłsudski w sztuce i upamiętnianiu” (Jan Rećko) różni się od nich węższym zakresem prezentowanych miejsc, ograniczając się do pobytu Józefa Piłsudskiego na Kielecczyźnie. Wśród niemal trzystu pięćdziesięciu ilustracji część z nich darzę szczególnym sentymentem, wyrastającym z mojej bezwarunkowej fascynacji postacią Józefa Piłsudskiego, jaką przekazało mi pokolenie Babć, pamiętających wyjątkowe czasy urzekającego Dziadka. Z przyjemnością wymieniam należące do tej grupy wspaniałe fotografie Jana Bułhaka czy Witolda Pikiela, portrety gabinetowe, zdjęcia wileńskie, fotografie z zacisza sulejowskiego dworku czy wizerunki przystojnego mężczyzny. Szczególne miejsce na tej liście zajmują reprodukcje obrazów,  grafik i rysunków przedstawiające przyszłego Marszałka i Naczelnika Państwa, ale zawsze polskiego żołnierza, czy to w szarym legionowym mundurze, czy w galowym mundurze Pierwszego Marszałka Polski. Józefa Piłsudskiego malowali wszyscy, nie wszyscy osiągali mistrzostwo klasy Juliusza lub Wojciecha Kossaków czy Konrada Krzyżanowskiego. Nie wszyscy mieli możliwość malowania modela z natury. Posługiwali się w takich przypadkach fotografią, którą za pomocą pędzla i palety farb przenosili na płótno. Obraz Aleksandra Dobrowolskiego wzorowany był bowiem na fotografii Witolda Pikiela, a z obydwu wizerunków korzystał malarz-amator Przemysław Ryniec – mój przyjaciel – wykonując kilka lat temu swój olejny portret Marszałka ozdabiające moją bibliotekę.

J. Piłsudski - mal. Przemysław Ryniec

J. Piłsudski - fot. Witold Pikiel

J. Piłsudski - mal. Aleksander Dobrowolski

     Cieszę się, że pomimo upływu wielu lat powstają ciągle wartościowe pozycje książkowe świadczące o niesłabnącej miłości Polaków do swego Męża Opatrznościowego. Dziękuję Autorowi za album potwierdzający tezę, z którą my, czytelnicy, zwracamy się do Marszałka słowami jego ukochanego poety Juliusza Słowackiego:

„A nim zasługi twoje w niebie zginą,
Ziemia przeminie i gwiazdy przeminą!”   

* zdjęcia własne z książki oraz https://commons.wikimedia.org/wiki/