Polskie gniazda literackie

Marek Borucki

MUZA 2009

Miejsca, jak odcisk palca

    Marek Borucki w książce "Polskie gniazda literackie" zabiera czytelnika w podróż po miejscach związanych z życiem i twórczością polskich pisarzy. Jego publikacja to wędrówka przez przestrzenie, w których literatura polska kiełkowała, dojrzewała, a czasem dogorywała w trudnych warunkach historycznych. To nie tylko album z fotografiami, ale przede wszystkim zbiór 28 esejów, w których autor łączy biografie literatów z historią ich domów, pracowni i dworków i pozwala zobaczyć, że te miejsca są niczym odcisk palca — niepowtarzalne, zrośnięte z życiem i dziełem swoich mieszkańców.

 

 

„Gniazdo” jako metafora

    W słowie Od Autora pojawia się zdanie: „Gniazdo literackie to dom i pracownia twórcy, ale często też niezwykle ważny element inspirujący twórczość”. Gniazdo to coś więcej niż dom. To miejsce, z którego się wyrasta, do którego się wraca, które karmi i nadaje tożsamość. Marek Borucki udowadnia, że dla literatury polskiej gniazda te były fundamentem. Często miały charakter symboliczny: dwór szlachecki jako mikrokosmos polskości, kamienica miejska jako świadek przemian społecznych, czy skromna chata, gdzie w biedzie rodziły się wielkie idee.
    Każdy rozdział przedstawia jedno „gniazdo literackie” – przestrzeń, w której powstawały utwory i kształtowała się tożsamość pisarza. Historyk opisuje zarówno życie codzienne autorów, jak i losy samych budynków. Ważne jest to, że pisarz nie ogranicza się do suchych faktów. Wplata anegdoty, cytaty, a także refleksje o tym, jak mieszkanie oddziałuje na twórczość. Dzięki temu czytelnik widzi wyraźnie, że dom czy dwór to nie tylko tło, ale część literackiego świata.

 

Turystyka kulturowa

    Książka ma duży walor edukacyjny i popularyzatorski. To propozycja zarówno dla miłośników literatury, jak i osób zainteresowanych historią Polski czy turystyką kulturową. Publikacja pełni też rolę przewodnika – ale przewodnika nietypowego. Dostajemy kontekst historyczny i literacki, który sprawia, że gdy trafimy do jednego z opisanych miejsc, będziemy patrzeć na nie inaczej. 
    Mocną stroną tego wydawnictwa jest bogata warstwa ilustracyjna: fotografie – zarówno archiwalne, jak i współczesne – pozwalają porównać dawny i obecny wygląd siedzib i świetnie uzupełniają narrację. Dają one dodatkowe poczucie „obcowania” z przestrzeniami, w których tworzyli pisarze. Książka jest pięknie i starannie wydana, przemyślana.
Na końcu każdego rozdziału zamieszczono szczegółowe informacje turystyczne: dokładny adres danego lokum, wraz ze wskazówkami dojazdu, godzinami otwarcia dla odwiedzających, numerem telefonu. 

 

 

Ocalanie pamięci

    Marek Borucki pisze w sposób klarowny, przystępny i lekki. Podaje fakty, cytuje fragment listu czy wspomnień. To sprawia, że książkę czyta się jak serię opowieści, a nie jak przewodnik turystyczny. Nie brakuje też nuty nostalgii. Autor z czułością opisuje miejsca, które dziś bywają zaniedbane, zapomniane. Widać w tym nie tylko troskę o dziedzictwo, ale też próbę ocalenia pamięci – bo jeśli nie zachowa się jej w słowie i obrazie, to szybko ulegnie zatarciu.
    Książka Marka Boruckiego wyróżnia się połączeniem biografii pisarzy z historią miejsc, w których żyli i tworzyli, dzięki czemu daje pełniejszy obraz literackiego dziedzictwa. Autor posługuje się barwnym i przystępnym językiem, co sprawia, że tekst jest lekki, a jednocześnie merytoryczny. Przejrzysta kompozycja oraz różnorodność biogramów czynią lekturę interesującą zarówno dla literaturoznawców, jak i dla miłośników podróży. Choć wybór autorów jest subiektywny, całość stanowi inspirującą zachętę do własnych wędrówek śladami literatury.

Literacki album

    "Polskie gniazda literackie" to pozycja, która łączy dzieła, historię i kulturę materialną i jest publikacją dla każdego, kto chce zrozumieć, że słowo pisane nie powstaje w próżni. Marek Borucki pokazuje, że pisarstwo wyrasta z konkretnych siedlisk – domów, dworków, pejzaży – i że warto te lokalizacje znać, aby pełniej rozumieć dzieła, które w nich powstały. Przypomina czytelnikom, że te miejsca to nie tylko zabytki – to żywe świadectwa historii, które mówią do nas. 

    Omawianą książkę można czytać na wiele sposobów: jako literacki album, przewodnik po Polsce, zbiór mini-biografii albo po prostu zbiór ciekawych opowieści. Niezależnie od wybranego trybu, zawsze dostaniemy coś wartościowego. To lektura, która nie tylko uczy, ale też inspiruje do podróży i refleksji.

    Marek Borucki - historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, na którym uzyskał doktorat z historii Włoch. Przez wiele lat pracował jako nauczyciel historii w warszawskich liceach. Jest autorem około 40 książek na temat historii Polski i świata. 

Spis treści:
1.    Władysław Broniewski – Muzeum WB Warszawa
2.    Maria Dąbrowska –  Muzeum MD Warszawa 
3.    Arkady Fiedler – Fiedlerówka Puszczykowo
4.    Konstanty Ildefons Gałczyński – Muzeum KIG Pranie
5.    Paweł Hulka-Laskowski – Gabinet Pisarza PHL Żyrardów
6.    Kazimiera Iłłakowiczówna – Mieszkanie-Pracownia KI Poznań
7.    Jarosław Iwaszkiewicz – Muzeum im. A i J I Stawisko
8.    Michał Kajka – Muzeum MK Ogródek
9.    Jan Kasprowicz – Muzeum JK Zakopane
10.    Jan Kochanowski – Muzeum im. JK Czarnolas
11.    Maria Konopnicka – Muzeum MK Żarnowiec
12.    Zofia Kossak – Muzeum ZKS Górki Wielkie
13.    Maria Kownacka – Izba Pamięci MK Warszawa
14.    Zygmunt Krasiński – Muzeum Romantyzmu Opinogóra
15.    Maria Kuncewiczowa – Kuncewiczówka Kazimierz Dolny
16.    Kornel Makuszyński – Muzeum im. KM Zakopane
17.    Gustaw Morcinek – Muzeum im. GM Skoczów
18.    Zofia Nałkowska – Dom nad Łąkami Wołomin
19.    Władysław Orkan – Orkanówka Niedźwiedź
20.    Bolesław Prus – Muzeum BP Nałęczów
21.    Mikołaj Rej – Muzeum-Dworek MR Nagłowice
22.    Władysław Reymont – Izba Pamięci WR Kołaczkowo
23.    Lucjan Rydel – Rydlówka Kraków
24.    Henryk Sienkiewicz – Muzeum HS Oblęgorek
25.    Andrzej Strug – Muzeum AS Warszawa
26.    Aleksander Świętochowski – Krzewnia Dom AŚ Gołotczyzna
27.    Emil Zegadłowicz – Muzeum EZ Wadowice
28.    Stefan Żeromski – Chata-Muzeum SŻ Nałęczów

 

* zdjęcia własne z książki