X Dobrzycka Konferencja Naukowa

 

Dobrzyca - wrzesień 2025

Jubileuszowa X Dobrzycka Konferencja Naukowa – wrzesień 2025

    W dniach 4–6 września 2025 roku w Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy odbyła się dziesiąta edycja Dobrzyckiej Konferencji Naukowej. To cykliczne wydarzenie od lat stanowi jedno z najważniejszych spotkań badaczy dziejów ziemiaństwa, muzealników oraz edukatorów kultury. Jubileuszowa odsłona przyciągnęła szerokie grono uczestników, a jej program podzielono na trzy bloki tematyczne, ukazujące zarówno aktualne wyzwania współczesnego muzealnictwa, jak i nowe perspektywy badań nad historią rodzin ziemiańskich. Podczas trzech dni wygłoszono trzydzieści referatów.
    Pierwszy dzień, zatytułowany „Muzeum i edukacja. Problemy, wyzwania, szanse”, w całości poświęcono refleksji nad rolą muzeów w procesach edukacyjnych. Dyskutowano o konieczności dostosowywania programów do potrzeb różnych grup odbiorców, o metodach włączania osób ze szczególnymi potrzebami w życie kulturalne, a także o innowacyjnych sposobach prowadzenia działań edukacyjnych. Uczestnicy podkreślali, że współczesne muzeum powinno być przestrzenią otwartą, inkluzywną i aktywnie angażującą odbiorców w różnym wieku. Zainteresowanie tą częścią konferencji przerosło oczekiwania organizatorów – liczba miejsc wyczerpała się już pierwszego dnia.

 

    

   Drugi i trzeci dzień konferencji nawiązywały bezpośrednio do wystawy czasowej Muzeum Ziemiaństwa zatytułowanej „Dziecko w rodzinie ziemiańskiej”. Referaty badaczy koncentrowały się na historii dzieciństwa w rodzinach ziemiańskich w XIX i XX wieku. Analizowano modele wychowania w różnych zaborach, rolę guwernantek i guwernerów, kwestie edukacji domowej i szkolnej, a także materialne aspekty życia dzieci – od codziennego otoczenia po zabawki i stroje. Niezwykle cennym uzupełnieniem naukowych analiz były wystąpienia potomków rodzin ziemiańskich, którzy podzielili się własnymi wspomnieniami i perspektywą rodzinną, nadając dyskusjom osobisty, autentyczny wymiar.
    Atmosfera jubileuszowej konferencji łączyła powagę naukowej refleksji z otwartością i wymianą doświadczeń między przedstawicielami różnych środowisk. Oprócz sesji plenarnych odbywały się rozmowy kuluarowe i spotkania w mniej formalnych okolicznościach, a naturalną scenerię dla nich stanowiły pałacowe wnętrza i park w Dobrzycy. Uczestnicy mieli okazję zwiedzić ekspozycję towarzyszącą, a sama przestrzeń Muzeum dodała konferencji unikalnego charakteru, którego nie sposób odtworzyć w salach uczelnianych.
    Podczas podsumowania wydarzenia organizatorzy podkreślili, że rozwój konferencji w kolejnych latach będzie szedł w kierunku jeszcze większej otwartości na nowe tematy badawcze i współpracę między środowiskiem akademickim a praktykami muzealnymi. Tegoroczna edycja Dobrzyckiej Konferencji Naukowej udowodniła, że historia ziemiaństwa i refleksja nad rolą muzeów pozostają tematami aktualnymi i ekscytującymi. To wydarzenie nie tylko akademickie, ale także integracyjne i kulturotwórcze oraz przestrzeń spotkania różnych środowisk i pobudzające forum wymiany myśli. Udział w jubileuszowej konferencji był tak inspirujący, że już dziś z niecierpliwością czekam na kolejną edycję w przyszłym roku.

Ramowy Program Konferencji

4 września - Muzeum i edukacja. Problemy, wyzwania, szanse.

 

 

 

Panel I - Ogólne wyzwania związane z przygotowaniem oferty edukacyjnej we współczesnych instytucjach muzealnych.

1. Paulina Szulist-Płuciniczak, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Edukacja muzealna - standardy, metody i narzędzia
2. dr Agata Wołkowska-Wolska, Fundacja im. Zofii i Jana Włodków, Między edukacją a popularyzacją. Wstępne rozpoznanie działalności muzeów odwołujących się do dziedzictwa ziemiaństwa i szlachty
3. Mikołaj Mikołajczyk, Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Ambitne, popularne czy praca u podstaw? Współczesne problemy upowszechniania kultury
4. Marta Dardzińska, Muzeum Pana Tadeusza. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Rekonstrukcja historyczna jako atrakcyjna forma edukacji o historii.

 

 

Panel II - Dzieci, dorośli, seniorzy – Wokół oferty dla różnych grup odbiorców.

1. Rafał Slaski, Fundacja im. Zofii i Jana Włodków, Lokalna historia jako katalizator udziału młodzieży szkolnej w konkursie ,,Ziemianie polscy XX wieku’’
2. Aleksandra Czarny, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Edukacja muzealna skierowana do pokolenia Z i Alpha: wyzwania i możliwe strategie.
3. Dominika Bazaniak, Wielkopolskie Muzeum Niepodległości, „Edukacja historyczna? Z muzeum to możliwe!” – Doświadczenia i praktyki Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919
4. Michał Makowski, Muzeum Zamkowe w Pszczynie, Muzeum Zamkowe w Pszczynie w idei Trzeciego Miejsca.

Panel III - Obowiązek, udogodnienie czy standard? O ofercie kulturalno-edukacyjnej dla osób ze szczególnymi potrzebami.

1. dr Mariola Olejniczak, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Z myślą. Nie z obowiązku. Projektowanie kultury wrażliwej. Standardy dostępności jako narzędzie zmiany społecznej.
2. Ewa Tomaszewska, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Zapraszamy do Muzeum. Po prostu. Projekt poszerzający dostępność oferty Muzeum Okręgowego w Lesznie
3. Jakub Kaźmierczak, Firma Dotknij Druk, Jak dotknąć kultury? Przykładowe rozwiązania i realizacje pomocy edukacyjnych dla osób niewidomych i słabowidzących. 

5 września - Dziecko w rodzinie ziemiańskiej cz.I

 

Panel I – stan badań i kultura materialna

1. prof. dr hab. Witold Molik (Poznań), Problemy, źródła, trudności badania nad dzieckiem w rodzinie ziemiańskiej w XIX i poł. XX w.
2. dr Aldona Cholewianka-Kruszyńska (Muzeum - Zamek w Łańcucie), Pokoje dziecięce w polskich  dworach i pałacach  w XIX i pocz. XX wieku jako element wychowania, opieki i edukacji dzieci
3. dr Aldona Cholewianka-Kruszyńska (Muzeum Zamkowe w Łańcucie), Zabawy i zabawki w polskich rezydencjach ziemiańskich w kontekście europejskiej kultury zabaw dziecięcych od XVII-do XX wieku
4. Marek Sosenko (Kraków) – Budowa kolekcji zabawek rodziny Sosenków i zagadnienia dokumentacji bieżącej i historycznej
5. dr Tomasz Adam Pruszak (Narodowy Instytut Dziedzictwa), Ubiór dziecięcy i młodzieżowy w okresie międzywojennym w kręgu ziemiaństwa polskiego

 

Panel II – wychowanie 

1. prof. dr hab. Roman Jurkowski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) – Dzieci ,,pokolenia klęski’’ i ich wychowanie we dworach i pałacach kresowych po 1863
2. prof. dr hab. Tadeusz Epsztein, Jak dyscyplinowano dzieci w domach ziemiańskich w Polsce w XIX i XX w.?
3. dr Iwona Długoń (Biblioteka Ks. Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie), Wymarzony wychowawca młodzieży czy apodyktyczny autorytet. Witold Leon Czartoryski (1864-1945) i jego koncepcje wychowawcze
4. prof. dr hab. Wiktoria Kudela-Świątek (Uniwersytet KEN, Kraków), Między obowiązkiem a dziedzictwem. Wychowanie dzieci ziemiańskich w świetle „Rad dla wnuków i wnuczek” Karola Brzozowskiego (ok. 1850)
5. Mikołaj Pietraszak Dmowski (Fundacja Raczyńskich), temat dotyczący wychowania w rodzinie Raczyńskich
6. Marek Fijałkowski, Wychowanie dzieci w rodzinie Światołdycz-Kisielów z majątku Poleś na Litwie w II połowie XIX w. na podstawie pamiętników Heleny z Kisielów Klottowej 

Dyskusja po panelach
 

Panel III, cz. I – edukacja, szkoły, pensje

1. Joanna Strońska-Przybyła (Muzeum Zamkowe w Pszczynie), Dom poza domem dla synów polskich rodzin arystokratycznych i ziemiańskich - jak z wizji Wacława Iwanowskiego i tradycji Radziwiłłów narodził się internat w Pszczynie
2. dr Halina Nocoń, Być dobrym Polakiem i ziemianinem – Edukacja synów wielkopolskich ziemian w prywatnym internacie w Pszczynie w okresie międzywojennym
3. Oprowadzanie po Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy i wystawie czasowej „Dziecko w rodzinie ziemiańskiej”

 

6 września - Dziecko w rodzinie ziemiańskiej cz.II

Panel III, cz. II – edukacja, szkoły, pensje

1. prof. dr hab. Katarzyna Kabacińska-Łuczak (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), Katarzyna Męczyńska (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Ziemianki na pensjach poznańskich od połowy XIX wieku do początków XX wieku, czyli jak nie dostać patentu na staropanieństwo
2. Magdalena Knapowska (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Skarb z walizeczki, czyli klasztorna edukacja Romy Broekere
3. Katarzyna Gieszczyńska-Nowacka (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Międzyzaborowe drogi podlaskiego szlachcica czyli o tym czego hrabia Ciecierski w Poznaniu szukał
4. dr Alina Kucharska (Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu) – ,,Zalecam tę książkę Witołdkowi…’’. Lektury najmłodszych mieszkańców objezierskiego pałacu ze zbiorów Pracowni Regionalnego Zasobu Bibliotecznego Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu 

 

Panel IV – edukacja – referaty przekrojowe

1. prof. dr hab. Mariusz Kulik (Uniwersytet Warszawski), prof. dr hab. Wiesław Caban (Uniwersytet Jana Kochanowskiego), Polska młodzież ziemiańska w rosyjskich szkołach wojskowych w XIX i na początku XX wieku
2. dr Marcin Chorązki (Fundacja im. Zofii i Jana Włodków), Edukacja dzieci i młodzieży ziemiańskiej po zakończeniu II wojny światowej na wybranych przykładach

 

 

Dyskusja i zakończenie Konferencji

O Pałacu w Dobrzycy

    Generalną przebudowę starej rezydencji wraz z założeniem przy niej ozdobionego budowlami ogrodu oddał Augustyn Gorzeński w ręce znanego, warszawskiego architekta, Stanisława Zawadzkiego. Budowla kształtem miała nawiązywać do symboliki wolnomularskiej, a ukończono ją w 1795 roku (prace wykończeniowe trwały jeszcze do 1804 roku). Wystrój wnętrz, których ściany pokryły bogate polichromie, wiąże się z nazwiskami dwóch malarzy – Antoniego Smuglewicza oraz Roberta Stankiewicza. Tylko jedno z pałacowych wnętrz, zwane salonem niebieskim, ozdobiono sztukateriami. Dwukondygnacyjny klasycystyczny pałac, ozdobiony potężnym toskańskim portykiem, przykryto płaskim dachem. Założony przy pałacu ogród ozdobiły modne wtedy budowle – oficynka, grota, ślimacza górka, panteon i wzniesiony na usypanej wyspie stawu monopter.
    W 1996 roku obiekt jako Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy udostępniony został społeczeństwu. W 2019 r. zespół pałacowo-parkowy został wpisany na listę Pomników Historii.

 

 

 

 

* zdjęcia własne oraz Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy