Adam Zamoyski
Wydawnictwo Literackie 2009
Kim jest autor?
„Polska. Opowieść o dziejach niezwykłego narodu 966 – 2008” to tytuł
jednej z kilku książek historycznych napisanych przez Adama Stefana
Zamoyskiego a wydanych przez Wydawnictwo Literackie. Adam Stefan Zamoyski jest polskim hrabią posiadającym obywatelstwo brytyjskie, historykiem i publicystą zajmującym się historią Europy a szczególnie Polski. Zna pięć języków obcych. Jego ojciec był doktorem prawa i adiutantem generała Władysława Sikorskiego, a matką była Elżbieta Czartoryska – Dama Zakonu Maltańskiego.
Jakie mamy kompleksy?
„Dzieje niezwykłego narodu” opowiedział polski arystokrata, który urodził się na obczyźnie, gdyż jego rodzice po zakończeniu II wojny światowej nie mogli powrócić do Ojczyzny. Wychowanie i kształcenie poza granicami kraju pozwoliło autorowi z dystansem przyjrzeć się polskiej historii i w niekonwencjonalny sposób dociekać przyczyn i skutków wydarzeń, jakie odnotowywali kronikarze, którzy „badali przeszłość… z potrzeby wytłumaczenia naszych niepowodzeń i «ku pokrzepieniu serc»”. Adam Zamoyski pochylił się nad tymi przymiotami Polaków, które nas odróżniają od innych nacji, uznając, że „nieznośny splot kompleksów wyższości i niższości… jest jedną z najgorszych naszych cech narodowych” ponieważ „nie wyzwoliliśmy się od nałogów psychicznych, w które uzbroiliśmy się przez te długie lata niepowodzeń i upokorzeń”.
Mieszko I (ur. 922-945, zm. 992) |
Władysław II Jagiełło (1362 - 1434) |
Dlaczego "liberum veto"?
Licząca prawie sześćset stron publikacja przekazuje czytelnikom pozytywny, rzeczowy zarys dziejów, obalając lub pokazując z dalszej perspektywy nasze narodowe mity. Analizując skutki stosowania zasady „liberum veto” w polskim sejmie autor stwierdza, że „Weto zgłaszali z reguły nie znani nikomu posłowie… zwykle działający na polecenie… miejscowego magnata lub obcego państwa”. Nie podważał, więc, zasadności tego prawa, ale wskazywał na jej nadużywania i wynaturzenia. Polskie dzieje obfitowały w fakty o nieprzewidywalnych konsekwencjach przedłużających się nierzadko na setki lat. „Aspiracje kolejnych monarchów… zmuszające ich do zabiegania o fundusze… ułatwiały szlachcie wymuszanie ustępstw, a to ukształtowało rodzącą się formułę rządów parlamentarnych”, które w myśl reguł demokracji legitymizowały rządy większości o przeciętnej wiedzy, zdolnościach i etyce.
Monarchia czy demokracja?
Cytując słowa osiemnastowiecznego myśliciela politycznego: „Bo i czemże jest Polska? Oto lichą, niedołężną machiną, której ani jeden popychać nie może, ani wszyscy popychać nie chcą, a jeden zawsze zatrzymać zdoła”, rozprawił się Adam Zamoyski z negatywnymi aspektami zjawisk dziejowych zwyczajowo uznanych za pożyteczne, jak np. demokracja szlachecka ograniczająca kompetencje monarchy na rzecz mnożących się przywilejów szlacheckich, czy sarmatyzm, który opierał się o mit złotej wolności szlacheckiej a zakończył się upadkiem Rzeczypospolitej.
Stanisław August Poniatowski (1732 - 1798) |
Stefan Batory (1533 -1586) |
Kiedy Polak jest mądry?
„Opowieść o dziejach…”, dzięki błyskotliwie prowadzonej narracji wybitnego publicysty, przedstawia tysiącletnią przeszłość Polski w sposób przystępny a jednocześnie niezwykle zajmujący. Całokształt zagadnień Niepodległości Polski omawia też pozycja zatytułowana "Węzły pamięci niepodległej Polski". Wyjątkowo interesujący szeroki kontekst społeczny i międzynarodowy przedstawianych losów Rzeczypospolitej sprzyja gruntownemu uświadomieniu sobie doniosłości przemian zachodzących na obszarze Polski. Dzięki spostrzeżeniom Adama Zamoyskiego czytelnik powinien zauważyć powtarzalność zjawisk politycznych targających naszą Ojczyzną, np. „… zaniepokojeni procesem odnowy Rzeczypospolitej, postanowili podburzyć przeciwko królowi zwolenników anarchii i wprowadzić chaos do polskiego życia politycznego. Za pretekst posłużyło to, że członkowie mniejszości religijnych nie mieli pełnych praw obywatelskich”. Obecnie zaś, wichrzyciele powołują się na prawa np. mniejszości parlamentarnej.
Nowa Targowica?
Konfederacja targowicka zawiązana w porozumieniu z carską Rosją w celu „obrony zagrożonej wolności” była reakcją opozycji na próbę wprowadzenia reform ustrojowych w Rzeczypospolitej. Dziś wydaje się ona do złudzenia podobną do bieżących działań opozycji sejmowej, z tzw. Komitetem Obrony Demokracji na czele, dyskredytującymi „dobre zmiany” polskiego rządu na forum Unii Europejskiej. Targowicki precedens upoważnił potomnych do konkluzji, iż „zgon Rzeczypospolitej nie był męczeństwem niewinnego narodu, lecz zasłużonym rozpadem państwa, które przestało funkcjonować w wyniku ślepoty swoich obywateli i niewydolności swych politycznych organów”.
Edward Śmigły-Rydz (1886 - 1941) |
Józef Piłsudski (1867 - 1935) |
Jaki był ostatni król?
Wielką estymą darzy autor Stanisława Augusta Poniatowskiego, monarchę władającego sześcioma językami obcymi, który „od wczesnej młodości marzył «o odtworzeniu polskiego świata». Oznaczało to z jednej strony powrót do ideałów Rzeczypospolitej, a z drugiej zaś – przekształcenie sarmackiej szlachty w naród europejski”. Ostatni król Polski pragnął „zostawić potomności świadectwo przeszłości Polski, które stanie się inspiracją dla następnych pokoleń” i marzył „o odrodzonej intelektualnie i przekształconej materialnie Polsce”. Spełnieniu tych marzeń miała służyć prekursorska, pierwsza w Europie Konstytucja (3 maja), której twórcą i propagatorem był Stanisław August Poniatowski.
Czy Polak potrafi?
Obecne wydanie książki „Polska…” ilustrują dziesiątki wartościowych zdjęć, reprodukcji, kopii dokumentów, map, obrazów, panoram miast, kart tytułowych ksiąg, co naturalnie w przypadku publikacji Wydawnictwa Literackiego nie powinno dziwić. Ilustracje te pozwalają czytelnikowi odnaleźć się w opisywanych epokach historycznych, a także wizualizować komentowane przez twórcę odległe wydarzenia. Zaskakująca może się wydawać informacja umieszczona pod nazwiskiem autora i tytułem książki - Przełożył: Michał Ronikier. W tym miejscu też odcisnęła piętno trudna historia naszej Ojczyzny – Polak napisał książkę o Polsce w języku angielskim (sic!). Adam Zamoyski w nieszablonowy sposób opisał losy naszej Ojczyzny posiłkując się również anegdotami. Generał, zdający relację księciu Konstantemu ze śledztwa w sprawie tajnych polskich organizacji, meldował: „że odkrył «tylko jedną rzecz: że ja do spisku nie należę»”.
Św. Jan Paweł II (1920 - 2005) |
Lech Kaczyński (1949 - 2010) |
Polskość ponad wszystko?
Moim zdaniem opinię o książkach należy zawsze opracowywać w ścisłej zależności od biografii twórcy i okoliczności historycznych. Wydają mi się niedorzeczne wszelkie próby interpretacji dzieła w oderwaniu od epoki, w której żył i tworzył autor oraz bez uwzględnienia jego osobistych przeżyć i losów. Mając na względzie powyższe uwagi, lekturę „Polska. Opowieść o dziejach niezwykłego narodu 966 – 2008” należy ze wszech miar uznać za wartościową również ze względu na zachowany w ocenie polskiej historii chłodny, pozbawiony emocji ogląd naszych narodowych wad i zalet spuentowany przez Adama Stefana Zamoyskiego
„«Polskość» stała się bytem istniejącym samodzielnie i samodzielnie się definiującym”.
* zdjęcia https://pl.wikipedia.org/wiki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz