CzytamPoPolsku . . .: Od Chęcin do Szydłowca

piątek, 4 lipca 2025

Od Chęcin do Szydłowca

Świętokrzyskie

czerwiec 2025

Pięć muzeów w miejscowościach województw świętokrzyskiego i mazowieckiego, które odwiedziłam ostatnio.

Chęciny - Zamek Królewski

Zamek w Chęcinach wzniesiono na grzbiecie skalistego wzgórza (367 m n.p.m.), na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsze wzmianki na jego temat pojawiają się w dokumencie króla Władysława Łokietka z 1306 roku, potwierdzającym nadanie zamku biskupowi krakowskiemu – Janowi Muskacie, w którym wymieniany jest on jako zamek książęcy. Twierdza stała się jednym z miejsc koncentracji wojsk polskich udających się na wojnę z Krzyżakami. Władysław Łokietek wyruszając w 1331 r. na bitwę pod Płowcami, zwołał 14 czerwca w Chęcinach najwyższych dostojników i urzędników państwowych na pierwszy "zjazd ziem polskich".
Zamek Królewski w Chęcinach można zwiedzać. Do dziś zachował się pełen obwód zewnętrznych murów obronnych, dwie wieże, baszta i fundamenty budynków mieszkalnych.

Chęciny - Zamek Królewski - trasa zwiedzania

Chęciny - Dwór Starostów Chęcińskich

Dwór obronny. Powstał na początku XVII wieku na rozkaz starosty chęcińskiego Jana Branickiego na miejscu folwarku. Po spustoszeniu Chęcin, w tym zamku chęcińskiego przez Szwedów w czasie Potopu do Podzamcza przeniesiono siedzibę starosty chęcińskiego i rozbudowano dwór, dobudowując oficynę. W latach 1673-1674 dwór przebudowano tak, że powstał pałacyk w stylu willi włoskiej wraz z ogrodami. Fundatorem był ówczesny Starosta Chęciński – Stefan Bidziński. Atrakcją założenia jest barokowa brama ozdobna, będąca wolno stojącym łukiem triumfalnym wzniesionym na część zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 r.
Z dawnego założenia rezydencjalno-obronnego pozostał budynek główny od strony południowej, oficyna od wschodu, portal okienny z herbem Gryf i resztki fosy. Wnętrza pałacu urządzono w barokowym klimacie. W budynku zachowały się sklepienia kolebkowe i kolebkowo–krzyżowe. Dwór posiada dwa narożne alkierze, charakterystyczne dla architektury polskiej szlachty (w jednym z nich mieściła się kaplica). Na łagodnie opadających stokach malowniczego wzniesienia odtworzono włoskie ogrody barokowe, aleje i stawy.
Dwór Starostów Chęcińskich, jako partner Centrum Nauki Leonardo da Vinci, pełni funkcje muzealne i edukacyjne oraz konferencyjno-szkoleniowe. Zabytek można zwiedzać pod opieką przewodnika z pasją opowiadającego o dziejach chęcińskiego dworu.

Dwór Starostów Chęcińskich - Brama Sobieskiego

Szydłowiec - Zamek Szydłowieckich

Stanisław Szydłowiecki, kasztelan radomski, starosta krakowski i marszałek dworu Kazimierza Jagiellończyka, w XV wieku w miejscu grodu wzniósł kamienny gotycki zamek, zachowany do dziś w skrzydle północnym. Był to czterokondygnacyjny budynek, gdzie na piętro wchodziło się z dziedzińca po drewnianych schodach zewnętrznych. Wtedy powstała też oskarpowana wieża bramna. Całość otoczono murem obronnym. Dalsze dzieje zamku związane są z Mikołajem Szydłowieckim, podskarbim wielkim koronnym. Na początku XVI wieku rozbudował siedzibę do formy czworoboku zamkniętego murem kurtynowym. Albrycht Władysław Radziwiłł w latach 1619–1629 dokonał ostatniej przebudowy zamku w stylu późnorenesansowym i barokowym.
Obecnie zamek jest siedzibą Szydłowieckiego Centrum Kultury – Zamek, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych oraz Muzeum Miasta Szydłowca.

Przysucha - Dwór Dembińskich - Muzeum im. Oskara Kolberga

We wnętrzach XIX-wiecznego dworu Dembińskich herbu Nieczuja w Przysusze mieści się muzeum biograficzne etnografa, folklorysty i kompozytora Oskara Kolberga, który stworzył podstawy etnografii polskiej. Wystawa biograficzna „Oskar Kolberg (1814-1890). Etnograf, folklorysta, kompozytor” zgromadziła eksponaty prezentujące jego działalność: rękopisy, rysunki oraz pierwodruki Ludu i Obrazów etnograficznych. Interaktywna wystawa umożliwia wysłuchanie muzycznych kompozycji Kolberga i obejrzenie inscenizacji jego oper. Przedstawia mapę etnograficznych wędrówek po regionach dawnej Rzeczypospolitej, opis tradycyjnej kultury ludowej w XIX wieku oraz jej XX-wieczny i współczesny obraz.
Dwór to budynek z piętrowym ryzalitem, który zaprojektowano od strony frontowej oraz ogrodowej. Murowana część budynku powiększona została o drewnianą dobudówkę i jedno piętro. We wnętrzach sklepienie kolebkowe oraz przyścienne filary. Czterospadowy dach kryty jest gontem. Budynek posiada XX-wieczne dobudówki, a w elewacji ogrodowej urządzono taras.
W bocznej XX-wiecznej części dworku zwanej „kamienicą” mieści się obecnie sąd. Z dawnego zespołu dworsko-parkowego pozostało kilka budynków gospodarczych i mieszkalnych, lamus oraz okrojony park wokół dworu.

Orońsko - Pałac Józefa Brandta - Centrum Rzeźby Polskiej

Pałac zbudowano w połowie XIX wieku dla rodziny Christiani. W 1877 roku jego właścicielem został malarz Józef Brandt herbu Przysługa. Dwór murowany, parterowy z wieżami, zbudowany z ryzalitami, o niesymetrycznej bryle i elewacjach. Wejście główne ma formę niszy ograniczonej kolumnami z kasetonowym sklepieniem. Na kolumnach ustawiono figury dwóch kobiet, jedna ze snopem zboża, druga z wieńcem z kwiatów. Nad otworem wejściowym nadproże z herbem Christianich „Jarosław”. Taras z wejściem ogrodowym, ujęty jest dekoracyjnym portalem z parą kariatyd dźwigających belkowanie i żeliwny balkon na pierwszym piętrze wieży. Od płd. w ryzalicie umieszczono zwieńczenie ze stylizowanym ornamentem i monogramem AC (Amelia Christiani). Od strony zach. znajduje się ośmioboczny ryzalit z gankiem wejściowym i schodkami oraz czworoboczną wieżą.
Prawie wszystkie historyczne budynki zaadaptowano na potrzeby nowej instytucji Centrum Rzeźby Polskiej w latach 1981-85, w tym oranżerię z 1869 r, kaplicę z 1841 r, wozownię z 1905 r, oficynę, kuźnię, spichlerz, stajnię i stodołę.
W pałacowym parku umieszczono liczne rzeźby, np przed pałacem „Mutanty” Magdaleny Abakanowicz.