Świadectwa historii powiatu aleksandrowskiego

Zbigniew Piotr Sołtysiński

Aleksandrów Kujawski - 2021

 

 

 

 

Odkrywca zaginionych światów

      Trzy lata dzielą wydania dwu publikacji autorstwa Zbigniewa Piotra Sołtysińskiego poświęconych zabytkom architektonicznym powiatu aleksandrowskiego w województwie kujawsko-pomorskim. Pierwsza nosiła tytuł „Dwory szlacheckie powiatu aleksandrowskiego”, a zebrane do jej przygotowania materiały spowodowały opracowanie ogólniejszego zagadnienia, jakim stały się tytułowe „Świadectwa historii powiatu aleksandrowskiego”. O „odkrywcy zaginionych światów” szlacheckich dworów pisałam przy okazji recenzji pierwszej z publikacji. Dodam jedynie, iż poszerzając swe zainteresowania naukowe, tym razem zajął się różnorodnymi zabytkowymi obiektami, będącymi „łącznikiem między odległymi a współczesnymi pokoleniami, przekazem myśli twórcy”
     W początkowych rozdziałach książki autor przedstawił dzieje prehistorycznego osadnictwa na Kujawach począwszy od epoki paleolitu i przeprowadził czytelników zgodnie z archeologiczną chronologią aż do okresu wczesnośredniowiecznego. W nader przystępnej formie regionalista zapoznał miłośników historii z przeszłością ziemi kujawskiej i jej przynależności do struktur administracyjnych do chwili utworzenia powiatu aleksandrowskiego w powojennych czasach. Przybliżył zachodzące w czasie zmiany w dziedzinie budownictwa związane z osiadłym trybem życia człowieka, a w tym budowle takie, jak obiekty obronne, sakralne, rezydencjalne, mieszkalne, itp.

Dziedzictwo historyczno-kulturowe

     Zasadniczą część publikacji stanowi katalog pięćdziesięciu miejscowości powiatu aleksandrowskiego, w którym znajdują się zabytki architektury i budownictwa. W kolejnych rozdziałach opisano historie tych wszystkich lokalizacji, jej wcześniejszych właścicieli, informacje demograficzne i rolnicze, a przede wszystkim ocalałe (lub nie) pamiątki przeszłości. Wśród tych ostatnich znalazły się obiekty architektury rezydencjonalnej i mieszkalnej, np. dwory, wille, domy, architektury pożytku publicznego, np. dworce, szkoły, architektury sakralnej, np. kościoły i klasztory, a nawet architektury sepulkralnej, np. cmentarze.
     Historyk-pasjonat pochylił się nad stanem zabytków architektury rzeczonego obszaru analizując ich losy przedwojenne, wojenne i powojenne. Podkreślił niewielką liczbę obiektów ocalałych z pożogi działań bojowych. Wciąż postępujące procesy dewastacji zachowanych budowli – popadanie w ruinę, rozbieranie lub burzenie, pochłanianie przez pożary – powodują ich znikanie na zawsze z mapy polskiej pamięci. Nasze dziedzictwo historyczno-kulturowe często przegrywa w konfrontacji z potrzebami współczesności, tracąc źródła narodowej tożsamości. Łza kręci się w oku z żalu za świadomie niszczoną spuścizną architektoniczną. Wystarczy spojrzeć na to, co pozostało po pięknych dworach szlacheckich w naszej okolicy – w Bądkowie, Łowiczku, Opoczkach, Ośnie, Słomkowie, Straszewie, Zdunach…

 

Pamiątki przeszłości Kujaw

     Moje zainteresowanie wzbudziły wpisy dotyczące kilku wybranych miejscowości, takich jak Ciechocinek, Słońsk, Aleksandrów Kujawski, Nieszawa, Otłoczyn, Ostrowąs, Zakrzewo. Zaciekawiły mnie nietypowe budowle, jak np. pastorówka w Otłoczynie, organistówka w Służewie, rządcówka w Grabiu, kuźnia w Sierzchowie, kaplica w Seroczkach. Wiele miejsca autor oddał willom i domom mieszkalnym, z których w szczególności zapamiętałam Dom Adamów w Ciechocinku, dom kapitana Chruścickiego w Otłoczynie, dwór Stanisława Noakowskiego w Nieszawie. Cenne informacje umieścił opisując miejscowe nekropolie z licznymi zabytkowymi grobowcami oraz nagrobkami zasłużonych dla regionu postaci. Cmentarze katolicki, ewangelickie, żydowskie, wojenne, poepidemiczne…
  

Przewodnik po Małej Ojczyźnie

     Na dwustu stronach tomu autor przekazał historyczną wiedzę na temat bliskiego mu regionu – Kujaw, ze wskazaniem na powiat aleksandrowski. Czerpał ją z materiałów źródłowych, których spis dołączył do katalogowych opisów miejscowości. Znalazły się tam publikacje książkowe, dokumentacja WUOZ we Włocławku, źródła prasowe i internetowe, archiwalia, a także słowniki, skorowidze, herbarze. Z całą pewnością wydawnictwo Zbigniewa Piotra Sołtysińskiego stanowi rzetelne kompendium wiedzy o zabytkowych obiektach omawianego terenu, wyczerpujące wszystkie aspekty wspomnianej problematyki.

     Książka wydana własnym sumptem Zbigniewa Piotra Sołtysińskiego jest w pełni autorskim tworem od redakcji tekstu, przez oprawę graficzną aż po zamieszczone fotografie budowli. Jej lekturę udogadniają definicje pojęć architektonicznych zgromadzone w Słowniku terminów. Czytelna struktura lektury i rozdziałów ułatwia czytelnikom podążanie tropami „Świadectw historii powiatu aleksandrowskiego”, jeśli traktować ją jako swoisty przewodnik po regionie. Spisane dzieje architektonicznych pamiątek przeszłości służyć będą powracaniu czytelników do „korzeni naszej świadomości lokalnej”, a tym samym utrwalaniu miłości do swych Małych Ojczyzn…

 

 

* zdjęcia własne z książki