Kijewo. Trudna miłość

 

 

Maria Romana Gierczyńska

Wydawnictwo P.H. Bin-Com Krzysztof Budzyń 2024

 

 

 

„Kupując zabytkowy dwór czułam zobowiązanie do poznania jego historii” *

 

     Książka "Kijewo. Trudna miłość" autorstwa Marii Romany Gierczyńskiej to wyjątkowe opracowanie historyczne, poświęcone wsi Kijewo w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, gminie Środa Wielkopolska. Publikacja szczegółowo ukazuje dzieje miejscowości Kijewo, dworu i folwarku, ich mieszkańców oraz związanych z nią rodów. Na przestrzeni wieków kijewskie włości należały do różnych właścicieli: Górków, Czarnkowskich, Grudzińskich, Działyńskich (z Białą Damą), Szołdrskich, Zamoyskich, Fundacji „Zakłady Kórnickie”. Podczas okupacji hitlerowskiej dobra „Zakładów Kórnickich” przejęła Fundacja do Niemieckich Badań Wschodnich. Po wojnie, w wyniku różnych decyzji, w majątku kijewskim zorganizowano gospodarstwo szkolne Państwowego Liceum Rolniczego. We dworze mieszkało kierownictwo gospodarstwa i uczniowie odbywający praktyki. Od 1990 roku opuszczona budowla zaczęła popadać w ruinę… Po 15 latach dewastacji zabytkowym obiektem zainteresowali się Państwo Gierczyńscy i uratowali go przed całkowitym unicestwieniem. 

 

„Żadna nawet najbardziej wierna replika nie zastąpi genius loci autentycznego dworu, którego mury… były świadkami zwykłego życia, ale i wydarzeń historycznych” *

 

     „Kompendium wiedzy na temat historii Kijewa” z pewnością jest pracą historyczną opartą na faksymiliach archiwalnych dokumentów,  ilustracjach, fotografiach. Każde zdanie tekstu ma swe uzasadnienie w materiałach źródłowych, które zachęcają do ich wnikliwego analizowania pomimo niełatwej, acz starannej kaligrafii. Kolejne akapity Przedmowy wprowadzają czytelników w tajniki warsztatu pisarskiego autorki książki historycznej. Maria Romana Gierczyńska przestudiowała tomy dokumentów w bibliotekach, archiwach, muzeach, a także dotarła do ludzi związanych z dworem i Kijewem i pozyskała od nich interesujące informacje w formie ustnej jak i pisemnej. Dobrze się stało, że rezultaty kilkuletniej rzetelnej kwerendy postanowiła uwiecznić nie tylko dla swoich Najbliższych, ale i dla wszystkich, którym drogi jest mit polskiego dworu.

     „Publikacja,… utkana jest z faktów i moich emocji. Fakty są osnową, a emocje wątkiem”. Tylko artystka, której głównym tworzywem jest tkanina mogła tak trafnie spuentować swoją książkę. Autobiograficzne fragmenty pozwalają lepiej zrozumieć relację autorki z miejscem, które opisuje oraz te jakie z dworem w Kijewie łączą jego mieszkańców. Obecna właścicielka posesji z pasją i zaangażowaniem przedstawia nie tylko fakty historyczne, ale także osobiste refleksje, co nadaje książce wyjątkowy charakter. "Kijewo. Trudna miłość" to więcej niż tylko praca historyczna. To hołd złożony miejscu, które przetrwało dzięki wielkiej miłości jego mieszkańców. Studium Pani na Kijewie zasługuje na uznanie za jej ogromny wkład w zachowanie i promocję lokalnego dziedzictwa kulturowego. Jednemu z zasłużonych Ojczyźnie mieszkańców dworu w Kijewie, Alfredowi Milewskiemu, obecni właściciele ufundowali pamiątkową tablicę umieszczoną na ścianie zabytkowego domu. Kilka lat wytężonej pracy Marii Gierczyńskiej przyniosło spektakularny sukces w postaci książki napisanej z potrzeby serca. 

 

„«małe» historie umieszczone w szerszym kontekście, tworzą część wielkiej historii” *

 

     „Kijewo. Trudna miłość” posiada wiele warstw tematycznych, z których kluczową są losy ludzi mieszkających i pracujących we dworze i folwarku. Obok właścicieli dóbr kórnickich, których częścią było Kijewo głównymi osobami dramatu są ekonomowie i dzierżawcy (od 1827 roku). Ich skrupulatnym kontraktom, regestrom, protokularzom, rachunkom, kosztorysom, remanentom, planom oraz obfitej korespondencji wnikliwie przyjrzała się Pani Maria Gierczyńska. Dzięki jej interpretacji materiałów źródłowych czytelnicy otrzymali potężną dawkę wiedzy o funkcjonowaniu posiadłości ziemskich na przestrzeni kilku wieków.  Na dodatkowe uznanie zasługuje jedyna słuszna forma ich opisu tj. chronologiczna. W związku z tym widoczny stał się wpływ wielkiej historii na dzieje folwarku, np. udział mieszkańców w zrywach powstańczych, rekwizycje dla wojska w różnych konfliktach zbrojnych, konfiskaty i sekwestry majątków, których skutki odczuwali właściciele, zarządcy, mieszkańcy i pracownicy. 

„Kupiliśmy umierający dom, któremu daliśmy drugie życie” *

 

     W części zatytułowanej „Epilog Gierczyńscy” autorka zawarła informacje o całokształcie swojej twórczości i osiągnięć oraz przekazała wiadomości o działalności Jej męża i syna. Opowiedziała o poszukiwaniach, zakupie, remoncie i zamieszkaniu we dworze oraz o trudnościach, z jakimi musiała się zmierzyć, aby zabytkowy obiekt w Kijewie uchronić od zniszczenia. Tytułowa trudna miłość związana jest z otoczeniem posesji, która jest jedyną pozostałością po majątku liczącym ponad 250 hektarów ziemi. W 2010 roku podjęto decyzję o likwidacji gospodarstwa-folwarku i zburzono wszystkie budynki gospodarcze. Tereny gospodarstwa sprzedano, co skutkuje degradacją okolicy zespołu dworsko-parkowego, a najlepiej obrazują to zdjęcie z satelity ☹ Zniknęły z powierzchni ziemi zabudowania folwarczne wraz z ich staropolskimi nazwami: sieczkarnia, cielęciarnia, stelmacharnia, spichlerz, drewnik, chlewik, kuźnia.
    Kunsztownie, z wysiłkiem i pasją odrestaurowany dwór, którego istnienie potwierdza dokument z 1758 roku, tkwi, jak samotna wyspa na oceanie komercjalizacji obszarów kulturowych. W tym kontekście szczególnego wydźwięku nabiera list dziewięcioletniego Krzysia do matki: „najdroższa Mamusiu, syn Twój staje przed Tobą z sercem przepełnionym wdzięcznością, i miłość swą pragnie Ci wyrazić w słowach, które by to, co w sercu czuje, oddać i wypowiedzieć umiały”… 

 

„odnajduje się kolejne fakty i powoli historia staje się życiem” *

 

     O graficzną szatę publikacji zadbał syn autorki Ryszard, ale czarno-białe wycinanki są dziełem samej Pani Gierczyńskiej. Ponadto, prezentuje ona liczne dokumenty i zapiski tworzone niegdyś zgodnie z zasadami sztuki kaligrafii, co wzbogaca wartość estetyczną tomu. Podobnie do płynnego, lekkiego i przystępnego języka, jakim się posługuje, co czyni lekturę przyjemną, pełną niepowtarzalnego uroku, mimo głębokiej, a czasem niełatwej tematyki. Cieszy również przyjęta nazwa dworu „Ma-Rysin” pochodząca, jak sądzę, od imion jego aktualnych właścicieli.
    Cennym świadectwem nowych, lepszych czasów kijewskiej siedziby pozostaje Księga Gości z wpisami Przyjaciół i Znajomych. Miałam ogromny zaszczyt także dokonać w niej wpisu, tym samym utrwalając ślad swej bytności w tym Polskim Domu: „Dziękujemy za możliwość poznania atmosfery polskiego dworu szlacheckiego. Dziękujemy także za cudowną opowieść właścicielki o pierwszych latach „panowania” na Kijewie. Zachwycona biblioteką (szczególnie księgozbiorem poświęconym dworom) będę miała niedościgniony wzór do naśladowania. Z nadzieją na kolejne spotkanie i rozmowę – M. i M. Poniatowscy – 26 sierpnia 2020”

 

* śródtytuły pochodzą z tekstu książki
** zdjęcia własne z książki oraz https://www.gazetasredzka.pl/to-bardzo-szczesliwy-dom, www.google.pl/maps