Małopolska
sierpień 2024
Zamki Ziemi Krakowskiej odwiedziliśmy w drodze do
ukochanych Tatr. Sucha Beskidzka – mały Wawel, Niepołomice – drugi Wawel,
Nowy Wiśnicz – trzeci pod względem powierzchni w Polsce, Dębno – ma swoją
białą damę - Tarłównę. Na Szlaku Orlich Gniazd położone są: Pieskowa Skała,
Korzkiew, Ojców. Wszystkie te zabytki zasługują na gruntowne zwiedzanie i
wnikliwe poznanie ich historii.
Pieskowa Skała
Zamek Pieskowa Skała – w pierwszej połowie XIV w. Kazimierz III Wielki
wybudował zamek we wsi Sołuszowa w Dolinie Prądnika, jako element łańcucha
obronnych zamków Orlich Gniazd. W 1484 r. Krzysztof Szafraniec,
prawnuk pierwszego właściciela, został ścięty na Wawelu za zbójectwo.
W II poł. XVI wieku gotycki zamek przekształcono w
renesansową rezydencję, a w XVII w. Michał Zebrzydowski dobudował
system fortyfikacji bastionowych. W czasie potopu szwedzkiego (1655 r.)
zamek został zniszczony. W 1902 r. z powodu zadłużenia majątku trafił na
licytację. Powstałe „Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała” wykupiło
zamek za kwotę 60 tysięcy rubli. Wielokrotnie trawiły go pożary, był
odbudowywany i przebudowywany – obecnie przeważa w jego architekturze styl
renesansowy. W skład zamku wchodzą: budynek oficyny, baszta gotycka,
loggia widokowa, dziedziniec arkadowy, kaplica, cztery skrzydła, budynek
bramny.
W okresie II wojny światowej pomieszczenia w
zamku udostępniono na sierociniec, przez który przewinęły się dzieci
głównie z kresów wschodnich. Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej
Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950–1963
stał się
Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Obecnie
znajduje się w nim stała ekspozycje:
Europejskie style i mody w sztuce, Kultura Staropolska, Historia
Pieskowej Skały, Angielskie wnętrza z kolekcją obrazów.
Sucha Beskidzka
Zamek Suski – renesansowy zamek nazywany
„Małym Wawelem”. Kasper Suski postawił w latach 1554–1580 kamienny dwór o charakterze
obronnym. Kolejny właściciel, Piotr Komorowski, w latach 1608-1630 dokonał
jego rozbudowy w okazałą rezydencję magnacką w stylu renesansowym, wzorowaną
na zamku królewskim w Krakowie. Na początku XVIII wieku Anna Wielopolska
dobudowała dwie wieże i zmodernizowała wnętrze zamku. Wielopolscy byli w
posiadaniu zamku – od roku 1665 do 1843. W czasie obu wojen światowych na
zamku mieścił się szpital dla żołnierzy.
Po II wojnie światowej zamek pełnił różne
funkcje: stanowił siedzibę suskiego gimnazjum i liceum, internatu, fabryki
mebli, magazynu Gminnej Spółdzielni. W 1975 roku instytucja o nazwie
Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu rozpoczęła trwającą do 1991
generalną restaurację i konserwację obiektu, po czym otwarto w nim filię
muzeum wawelskiego. W latach 2017 – 2018 przeprowadzono gruntowną
renowację zewnętrznych elementów budowli. W zamku swoją siedzibę mają:
Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej, Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii,
Towarzystwo Miłośników Ziemi Suskiej, Łucznicze Towarzystwo Sportowe
„Zamek Suski” oraz hotel i restauracja „Kasper Suski”.
Nowy Wiśnicz
Zamek wzniesiony przez Jana Kmitę w drugiej połowie XIV w. Wczesnobarokowy korpus
zamku z elementami renesansowymi zbudowano na planie czworoboku z
wewnętrznym dziedzińcem. Zwieńczono go czterema basztami w narożach.
Na zamku w Wiśniczu w XVII wieku spisano tzw. zebranie potraw w
Compendium kuchmistrza księcia Lubomirskiego Stanisława
Czernieckiego. Od 1593 roku w posiadaniu rodu Lubomirskich. Stanisław
Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża przebudował dawny zamek Kmitów w
barokową rezydencję Rzeczypospolitej. W czasie potopu szwedzkiego zamek
poddał się bez walki Szwedom, został ograbiony a zabudowania gospodarcze
zniszczone. W połowie XVIII wieku przeszedł na własność rodu Sanguszków, a
potem Potockich i Zamoyskich. W 1901 roku został wykupiony przez
Zjednoczenie Rodowe Lubomirskich, którzy rozpoczęli remont
rezydencji. Od 1928 roku pracami kierował Adolf Szyszko-Bohusz, do wybuchu
II wojny światowej.
Po wojnie zamek przejęło państwo, a od roku 1949
prowadzone były prace remontowe i rekonstrukcyjne przez Alfreda Majewskiego.
Obecnie w zamku mieści się Muzeum Ziemi Wiśnickiej. Do 2019
roku Skarb Państwa toczył spór o zamek ze Zjednoczeniem Rodowym Książąt
Lubomirskich. Od 2020 roku ma status Pomnika Historii Polski.
Niecodzienny pokaz – Bastion VR na Zamku w Wiśniczu jest
nowatorską i unikatową próbą przedstawienia odległej historii przy pomocy
najnowszych technologii wizualnych.
Niepołomice
Gotycki zamek królewski z połowy XIV wieku nazywany jest
"drugim Wawelem". Został wybudowany dla króla Kazimierza Wielkiego, a składał się z
trzech wież, budynków w skrzydłach oraz murów kurtynowych wokół dziedzińca.
Budowę kontynuowali następni królowie: Władysław II Jagiełło, Zygmunt I
Stary, a następnie Zygmunt II August. Zygmunt I Stary gruntownie przebudował
zamek, nadając mu formę czworoboku z dziedzińcem wewnętrznym. W 1550 roku
wielki pożar zniszczył dwa skrzydła. Za panowania króla Zygmunta Augusta
odbudowano i przebudowano zamek w stylu renesansowym. Zasługą
królowej Bony były słynne ogrody włoskie. Po najeździe Szwedów w 1655 roku
zamek zamieniono na magazyn żywności, zniszczono kościół, złupiono miasto.
Od połowy XVIII wieku zamek przejął król August Mocny później August III. Po
rozbiorze Polski w 1772 roku zamek wraz z miastem przeszedł pod panowanie
Austriaków, którzy przeznaczyli go na koszary. Następnie zamek pełnił
funkcje mieszkaniowe, magazynowe i obiektu użyteczności
publicznej.
W czasie II wojny światowej zamek przeszedł w ręce
niemieckie. W okresie powojennym popadał w ruinę. Od 1991 roku, kiedy stał
się własnością Gminy Niepołomice, przystąpiono do kompleksowych prac
renowacyjnych trwających do 2007 r. Obecnie mieści
Muzeum Niepołomickie i hotel Zamek Królewski. W muzeum można
podziwiać galerie malarstwa i rzeźby ze zbiorów Muzeum Narodowego w
Krakowie: Sukiennice w Niepołomicach 2. Znane i nieznane.
Niepołomicki ratusz (siedziba Urzędu Miasta
i Gminy) zbudowany w stylu neogotyckim w 1903 r. przez Jana
Sas-Zubrzyckiego. Budynek tworzą dwa krótkie skrzydła zestawione
prostopadle, a w miejscu ich połączenia postawiono wieloboczną wieżę
zwieńczoną stromym ostrosłupowym daszkiem. Nieopodal znajduje się
kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników ufundowany w XIV w. przez
Kazimierza Wielkiego.
Dębno
Zamek - W latach 1470–1480 Jakub z Dębna herbu
Odrowąż zainicjował budowę zamku późnogotyckiego. Zamek był na przestrzeni wieków
kilkakrotnie remontowany przez zmieniających się właścicieli: w 1586 roku
przeszedł renowację w stylu renesansowym. Obecnie zamek składa się z
czterech piętrowych ceglanych budynków osadzonych na kamiennych podmurówkach
zwieńczonych dachami z czerwonej dachówki. Otaczają one dziedziniec ze studnią
i drewnianymi gankami, a na zewnątrz znajdują się dwie narożne baszty na
kamiennych cokołach.
W 1945 roku zamek przejęły władze państwowe. W
latach 1970–1978 przeszedł gruntowną renowację, a od 1978 roku mieści się w
nim oddział Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie.
Korzkiew
Zamek w Korzkwi – zamek rycerski z XIV wieku
znajdujący się na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowany w systemie tzw.
Orlich Gniazd, we wsi Korzkiew, w powiecie krakowskim. W 1352 roku
sędzia krakowski Jan de Syrokomla, kupił wzgórze Korzkiew i wybudował na nim
prostokątną, kamienną, podpiwniczoną wieżę, pełniącą funkcję obronną i
mieszkalną. Wnuk Jana, Zaklika Korzkiewski dowodził chorągwią w Bitwie pod
Grunwaldem. W 1805 roku zamek przestał pełnić funkcję mieszkalną dla właścicieli dóbr.
Pod koniec XIX w. zamieniony na spichlerz zamek popadł w ruinę. Od 1997 r.
jego właścicielem jest architekt Jerzy Donimirski, który podjął się
odnowienia i odbudowania zamku. Planowana jest także odbudowa mieszczącego się
dawniej w pobliżu zamku dworu, stawów, a także stworzenie małego muzeum i
skansenu.
Ojców
Zamek wzniesiono na polecenie
Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV w. Po 1536 r. zamek na 20 lat
przeszedł w ręce królowej Bony Sforzy. W 1829 r.
Konstanty Wolicki
nabył zamek od rządu Królestwa Kongresowego. Wielokrotnie zmieniał
właścicieli, był niszczony i przebudowywany. Po 1859 r. A.
Przeździecki z kamienia pochodzącego z zamkowych murów wybudował hotel
„Kazimierz” i restaurację „Łokietek”. Kolejne remonty odtworzyły wieżę
bramną i basztę obronną udostępniane do zwiedzania. Dziś to tylko ruina
zamku na Szlaku Orlich Gniazd.
Kaplica „Na Wodzie” - Wzniesiona została w 1901, w
miejscu dawnych łazienek zdrojowych „Goplana”, na betonowych
fundamentach okrakiem nad dwoma brzegami potoku Prądnik. Niezwykłe
usytuowanie obiektu wynikało z ominięcia carskiego zakazu budowania na ziemi
ojcowskiej, zbudowano więc kaplicę na wodzie. Kapliczka utrzymana jest w
stylu szwajcarsko-ojcowskim.
Rzezawa
Hotel Kasztel stylizowany na zamek, to
nowoczesny obiekt o wnętrzach, nawiązujących swoim wystrojem do tajemniczych
legend, bajek i czasów rycerskich. Nastrojowe oświetlenie korytarzy
inspirowane było średniowieczem. Restauracja oraz sale konferencyjne
i bankietowe ozdobiono unikalnymi malowidłami.
O pałacach, dworach, sanktuariach Ziemi Krakowskiej
będzie później :)
* zdjęcia własne CANON EOS 1300D
