Podlasie Południowe
maj 2024
Podlasie Południowe (bardzo) w maju:
W maju odwiedziłam Podlasie Południowe z Siedlcami i Drohiczynem oraz kilka miejscowości z interesującymi zabytkowymi budowlami. Trafiłam do Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego w Nowej Suchej, Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie, prywatnego Muzeum Sarmatyzmu w Gałkach, zespołu pałacowo-parkowego w Korczewie, dworku w Ostrówku, pałacu w Patrykozach, dworu w Woli Suchożebrskiej, pałacu w Sinołęce i w Mordach. Było pięknie (prawie zawsze)…
Nowa Sucha
Modrzewiowy dwór w Suchej wzniesiono 1743, z
inicjatywy kasztelana liwskiego Ignacego Cieszkowskiego. W 1787 we
dworze wizytę złożył król Stanisław August Poniatowski. Barokowy parterowy
budynek, z narożnymi alkierzami od frontu, przykryty jest czapą
wysokiego dachu, wyłożonego podlaskim gontem struganym. W roku 1843 dwór
został wzbogacony klasycystycznym trzyarkadowym portykiem, z
trójkątnym tympanonem, w którym wymalowano herb "Dołęga"
Cieszkowskich; niżej na fryzie widnieje łaciński napis:
"Sub veteri tectu sed parentali", co w polskim tłumaczeniu znaczy: "Pod starym dachem, lecz rodzicielskim".
W 1988 roku
Maria i Marek Kwiatkowscy nabyli zniszczony modrzewiowy dwór. W
250-tą rocznicę istnienia dworu 14 października 1993 nastąpiło otwarcie
obiektu dla zwiedzających, jako
Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego. Na zespół
skansenu w Suchej składają się następujące budynki: dwór
Cieszkowskich, dwór klasycystyczny z 1825, dwór miejski z połowy XIX w. (z
zabudową gospodarczą), dwór miejski z 1850, budynki miejskie XIX w.,
oficyna dworska, wikarówka 1840, lodownia dworska, stajnia, organistówka z
XIX w., dzwonnica z XVIII w., plebania z 1900, wiatrak holenderski,
karczma plebańska z 1900, spichlerz, chałupy wiejskie, stodoła, maneż,
owczarnia, spichlerz, kuźnia z wozownią, drewniana kapliczka projektu M.
Kwiatkowskiego.
Dąbrowa
Dwór postawiony dla rodziny
Dobrzyńskich w 1850 roku. Był to klasycystyczny parterowy,
murowany obiekt pokryty czterospadowym dachem. Na osi posiadał portyk
wgłębny z dwiema kolumnami toskańskimi. Obok, dwa lata później (1852 r.)
wzniesiono także murowaną, parterową oficynę nakrytą również
czterospadowym dachem z wejściową wnęką ujętą parą półkolumn.
Podczas
II wojny światowej dwór stał się ostoją dla ukrywających się
żołnierzy AK, m.in. zaopatrywał oddziały w żywność. W 1944 roku
NKWD aresztowało ostatniego właściciela dworu
Ignacego Fonberga i przez półtora roku przetrzymywano go w
siedleckim więzieniu. Majątek rozparcelowano, a rodzina musiała opuścić
Dąbrowę.
Prace remontowe trwały w latach
2011-2015 dzięki czemu otwarto
Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie - o. Muzeum Regionalnego w Siedlcach. Można w nim zwiedzać ekspozycję
Wnętrza ziemiańskie
z przełomu XIX/XX: Pokój kredensowy, sień dworska, pokój pani domu, pokój pana domu,
sypialnia, salon, pokój stołowy, kuchnia dworska, kancelaria, łazienka,
jadalnia. Odtworzono także część gospodarczą, w której skład weszły:
spichlerz, drewutnia, gołębnik i pasieka. Podworskim terenom przywrócono
charakter parku otaczającego dwór i pięknie urządzono – są tam
drzewa i krzewy ozdobne, aleje, szpalery, kwiaty a nawet starodrzew,
stuletni sad i staw z łodziami.
Korczew
Architekt
Franciszek Jaszczołd (1808–1873), (autor pałacu w
Patrykozach), wzniósł pałac dla
Joanny z Wulfersów i Aleksandra Kuczyńskich około 1834 r.
Aleksander Kuczyński - Oficer w czasie Powstania Listopadowego, członek
sztabu generała Chłopickiego, organizator gwardii ruchomej w
województwie podlaskim. Joanna Kuczyńska (1812-1888) przyjaźniła się z
Cyprianem Kamilem Norwidem, którego poznała w Paryżu (gdzie
przebywała w 1861 r. wraz z trzema córkami). Poeta utrzymywał z nią
15-letnią korespondencję. Zachowało się kilkadziesiąt listów Norwida do
"Pani na Korczewie" oraz dedykowane jej wiersze.
Podczas remontu budynku po pierwszej wojnie
światowej, gdy właścicielem pałacu był Krystyn Ostrowski,
przeprojektowano fasadę według szkiców
Stanisława Noakowskiego ur. w Nieszawie, dawnego
nauczyciela Wandy z Krafftów, żony Krystyna. Jest to jeden z niewielu
wykonanych projektów architektonicznych Noakowskiego, który słynął
przede wszystkim jako rysownik i wykładowca. Kierownikiem remontu został
Marian Walentynowicz - ilustrator książek o
Koziołku Matołku.
Ostatni pan na
Korczewie Krystyn Ostrowski po wybuchu II wojny światowej wyjechał z rodziną jako
członek ekipy transportującej polskie złoto za granicę. Trafili
do Londynu. Był tam przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych Rady
Narodowej. Córki Beata oraz Renata Ostrowskie powróciły do
Polski w 1989 roku i odkupiły dawny rodzinny dom – pałac był
wówczas w stanie całkowitej ruiny. Bez środków na generalny remont i bez
żadnej gwarancji powodzenia stopniowo remontowały budynek. Od samego
początku na ogrodzeniu wisiała tabliczka z napisem „Turyści mile widziani”. W 2018 roku zakończono remont. Niestety, w listopadzie
2021 r. pożar zniszczył główny budynek założenia
pałacowego. Kolejna odbudowa obiektu trwa do dziś. Letni pałacyk
"Syberia" z końca XIX w. zbudował Franciszek Jaszczołd na
fragmentach starego muru średniowiecznego zamku obronnego. Wg
legendy w lochach zamku trzymano polskich więźniów w drodze na Sybir.
Obecnie gości przyjmuje Kuźnia Pałacowa położona naprzeciw
kordegardy – wieży zegarowej umieszczonej w ogrodzeniu obok bramy
głównej. Całość założenia otacza klimatyczny park ze
starodrzewem.
Ostrówek
W barokowo-klasycystycznej estetyce stylu polskiego znajdujemy dwór z 1923 roku – parterowy, nakryty dachem czterospadowym z wystawką na osi zwieńczoną falistym szczytem i kolumnowym gankiem poprzedzającym wejście, złożonym z dwóch par pękatych kolumn, nad owalnym oknem data budowy. Dwór znajduje się w niewielkim lecz zadbanym parku. Centrum Kultury otwarto 17 września 2023 (sto lat po zbudowaniu)! Dzięki dworkowi i jego właścicielowi Stanisławowi Lipińskiemu uratowano podczas okupacji kilka okolicznych rodzin.
Patrykozy
1832 – 1843 Teodor Szydłowski, adiutant
księcia
Józefa Poniatowskiego
i weteran spod Lipska zlecił Franciszkowi Jaszczołdowi (temu od
Korczewa) budowę romantycznego neogotyckiego pałacu. Teodor
Szydłowski „i zabudował wieś całą bardzo pięknemi murowanemi domkami dla
włościan, z których każdy w innym guście, a nawet gospodarskiemi
budowlami, sadem i ogrodzeniem jeden od drugiego różniącemi się”
Oryginalna nieregularna bryła z każdej strony
jest inna:
• od południa – dwukondygnacyjna
okrągła baszta
• od zachodu –
trzykondygnacyjna wieża ze ściętymi narożnikami
•
środkowa część jest wzniesiona na planie wycinka koła: wypukła
galeria – oranżeria, przeciwna strona „wklęsła” to wejście do
pałacu
Rampa na kolebkowo sklepionych piwnicach, tworzy
obszerny podjazd, co daje wejście główne na wysokości pierwszego piętra.
Wokół rozciąga się romantyczny park w stylu angielskim oraz
stawy wraz z traktem pałacowym i dwoma mostami.
Zdewastowany obiekt w roku 1993 kupili Gesslerowie i w 2000 runęła wieża
uszkadzając ścianę frontową. W 2003 r. pałac odkupił
Maurycy Zając, wyremontował go i wyposażył około
2012 roku!
Wola Suchożebrska
Ignacy Marcinkowski herbu Gryf i w 1835 roku zbudował w Woli Suchożebrskiej murowany dwór. Ostatnimi właścicielami w latach 1939-1946 byli Zofia z Łobaszewskich i Stanisław Makowieccy z Wielicka na Wołyniu. Sokołowskie Zakłady Mięsne S.A przeprowadziły jego remont w 2014 roku. Wygląd dworu w porównaniu z tym, jaki prezentował w okresie międzywojennym, zmienił się diametralnie. Urządzono w nim ośrodek konferencyjny i luksusowy pensjonat. Na ścianach zawisły obrazy wypożyczone z Muzeum Narodowego w Warszawie.
Sinołęka
Pałac z 1911 r. zbudowano dla
Filewiczów wg projektu Józefa Gałęzowskiego (1877–1963),
autora zwycięskiego projektu na dwór Krasińskich w
Opinogórze z 1908 roku. Jego architektura nawiązuje do angielskiego domu wiejskiego
z początków XX w. Obok pałacu znajduje się dwór z 1830 r.,
drewniany kościółek z XVIII w i spichlerz z XVII w.
Niestety
właściciele nie pozwalają podziwiać pałacu nawet z parku…
Mordy
W 1717 r. na zrębach fortyfikacji zniszczonego
zamku obronnego Ciecierscy wybudowali nowoczesny, murowany, barokowy
pałac. W 1930 roku w pałacu zmarł Jerzy Hutten-Czapski, ojciec
malarza Józefa Czapskiego i pisarki Marii Czapskiej. Rodzina
Przewłockich odzyskała zespół pałacowo-parkowy z ruiną pałacu w 2018
r. i do tej pory nic się tam nie dzieje.
Podlasie Południowe z Siedlcami i Drohiczynem w następnej części…
O dworze Gujskich w Gałkach pisałam już wcześniej :)
* zdjęcia własne oraz www.dwory.net/ oknakrolewskie.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz