Igor Newerly
Czytelnik 1999
Dlaczego Igor Newerly napisał po – ostatnią książkę?
(nie przedostatnią)
1986 roku Igor Newerly wydał książkę pod tytułem „Wzgórze
Błękitnego Snu” kończącą Jego przywilej bycia pisarzem. Kilkadziesiąt lat
wcześniej niedorosłemu jeszcze Igorowi Newerlemu „wymknął się pierwszy wierszyk
i poparzył duszę”, tymczasem Jego ostatnie literackie dziecko tę duszę
zabalsamowało. Tworzenie powieści „Wzgórze Błękitnego Snu” pomogło pisarzowi
przetrwać trudny dla wszystkich Polaków okres stanu wojennego (wprowadzono 13
grudnia 1981 roku). Kilka tygodni wcześniej Igor Newerly odwiedził kwatery
Sybiraków na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. W obliczu
symbolicznej obecności Polaków, którzy z powodu bycia Polakami oddali swoje
życie na nieludzkiej ziemi, Igor Newerly poczuł wewnętrzny imperatyw
poświęcenia tym ludziom swej po-ostatniej książki – „napisania powieści z życia
zesłańców na Syberii”. Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku oprócz Wacława
Sieroszewskiego drobny przyczynek do literatury sybirackiej dodał Zbigniew
Domino w opowiadaniach syberyjskich zatytułowanych „Cedrowe orzechy” (wydane w
1974 roku).
Należy w tym miejscu wspomnieć, że powieść „Wzgórze
Błękitnego Snu” powstała w pewnym stopniu dzięki prywatnemu archiwum Haliny
Wojciechowskiej, wnuczki powstańca styczniowego Narcyza Wojciechowskiego, które
to archiwalia przekazała autorowi w 1981 roku. Większą część udostępnionych
wspomnień Sybiraka autor powieści włączył do tekstu rozmowy bohatera książki Bronisława
Najdarowskiego z samym Narcyzem Wojciechowskim.
Pożegnanie Europy - Jacek Malczewski
Kim był Igor Newerly?
Igor Newerly był postacią niejednoznaczną, którą z
perspektywy trzydziestu lat po jego śmierci trudno oceniać. W życiorysach
obejmujących czasy rewolucji i wojen często można znaleźć epizody ukazujące
postępowanie ludzi w odcieniach szarości a nie tylko w tonacji czarno-białej.
Młody Igor Newerly był członkiem Komsomołu a po wojnie przez kilkanaście lat
należał do PZPR. Będąc synem oficera carskiej armii Mikołaja Abramowa, przyszły
pisarz, mając 21 lat, nie znał jeszcze języka polskiego. Ale wystarczyły mu dwa
lata, aby nauczyć się języka polskiego, a już po kilku następnych latach zadebiutował
w polskiej prasie (1932 rok). Znaczącym wydarzeniem w życiu Igora Newerlego
okazało się spotkanie z Januszem Korczakiem, którego został sekretarzem i
współpracownikiem i od którego uczył się pisarstwa i umiłowania dzieci. W
Warszawie Igor Newerly poświęcił się pracy pedagogiczno – wychowawczej z
potrzebującymi pomocy dziećmi i młodzieżą. Wiele lat później Igor Newerly
pomagał prześladowanym przez władze komunistyczne działaczom opozycji, min.
zatrudniał Jacka Kuronia jako swego sekretarza (fortuna kołem się toczy).