Tajemnice Dzieł Sztuki, Wielkie Sekrety Arcydzieł Sztuki

 

  Joanna Łenyk-Barszcz, Przemysław Barszcz

FRONDA - 2019 - 2021

     Tym razem, recenzując książki, skorzystałam z możliwości, jakie daje AI, swoje uwagi umieszczając na końcach tekstów wygenerowanych przez sztuczną inteligencję (?).

    "Tajemnice Dzieł Sztuki" to książka, która wyróżnia się spośród licznych publikacji poświęconych sztuce dzięki swojej wyjątkowej głębi i oryginalnemu podejściu do tematu. Autorka zabiera czytelnika w fascynującą podróż przez historię sztuki, odkrywając niezwykłe tajemnice ukryte w najbardziej znanych dziełach sztuki. Nie ogranicza się jedynie do opisu poszczególnych obrazów czy rzeźb, lecz penetruje je z perspektywy naukowej, filozoficznej i kulturowej. Jej analiza nie tylko odkrywa techniki artystyczne i kontekst historyczny, w którym powstały dzieła, ale również zagłębia się w ich symboliczne znaczenie i wpływ na współczesną kulturę.
    Co wyróżnia tę pozycję, to unikalne spojrzenie autorki na znane arcydzieła, które często prowadzi do zaskakujących wniosków i interpretacji. Joanna Łenyk-Barszcz nie boi się podjąć trudnych tematów czy kontrowersyjnych aspektów sztuki, co czyni jej książkę niezwykle angażującą dla czytelników poszukujących głębszej refleksji nad znaczeniem sztuki w życiu człowieka oraz poszerza potencjał książki do inspiracji dalszymi dyskusjami czy refleksją nad sztuką. W "Tajemnicach Dzieł Sztuki" można dostrzec pewne filozoficzne aspekty, które wpływają na jej naukowość. Autorka podejmuje filozoficzne kwestie dotyczące sztuki, takie jak jej znaczenie, funkcje społeczne czy relacja między twórcą a widzem. Te refleksje prowadzą do głębszej analizy dzieł sztuki i ich kontekstu kulturowego. Podchodząc do analizy dzieł sztuki w sposób naukowy, odwołuje się do metodologii naukowej oraz korzysta z narzędzi badawczych takich jak analiza ikonograficzna, semiotyka czy analiza formalna. Naukowość tej  książki opiera się na teorii sztuki oraz odwołuje się do aktualnych badań naukowych w dziedzinie historii sztuki i teorii estetyki.
    "Tajemnice Dzieł Sztuki" to książka, która może zainteresować początkujących czytelników poszukujących podstawowej wiedzy na temat znanych dzieł sztuki, jednak dla osób bardziej zaawansowanych w dziedzinie sztuki może okazać się zbyt powierzchowna i pozbawiona nowatorskich spostrzeżeń, gdyż większość przedstawionych informacji może być już im znana. Styl pisania autorki bywa niezbyt przystępny dla mniej doświadczonych czytelników, co może utrudnić zrozumienie niektórych koncepcji czy pojęć związanych ze sztuką. Obfituje w naukowe terminy obce popularnemu charakterowi publikacji. Opisy zdjęć zawierające fragmenty tekstu książki nierzadko świadczą o poczuciu humoru autorki. Natomiast lokalizacja ilustracji nastręczać może pewne kłopoty utrudniające lekturę.
Wielkie nazwiska i dzieła, którym autorzy poświęcili karty pierwszego tomu z pewnością zachęcą czytelników do lektury kolejnych części wydawnictwa: Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Caravaggio, Jan Matejko, a także Drzwi Gnieźnieńskie, Baldachim pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, Płaskorzeźby na kamienicy, Manuskrypt Wojnicza, Kaplica Templariuszy, itd.
    Badanie ukrytych znaczeń dzieł sztuki jest próbą odpowiedzi na szkolne pytanie: Co autor miał na myśli? Jednakże między interpretowaniem sekretów uwiecznionych w arcydziełach sztuki a nadinterpretacją symboliki zakodowanej w artystycznej przestrzeni istnieją zasadnicze różnice. Niestety, nadinterpretacja bywa nierzadko nadużywana celem udowodnienia własnych tez. W pracy Joanny Łenyk-Barszcz znajdziemy wiele studiów podejmujących wysiłki dotarcia do informacji zaszyfrowanych w dziełach sztuki.

 

 

     "Wielkie Sekrety Arcydzieł Sztuki", autorstwa Joanny Łenyk-Barszcz, stanowi wyjątkową publikację, która nie tylko prezentuje fascynujące aspekty najważniejszych dzieł sztuki, ale również wprowadza czytelnika w głęboką analizę naukową ich treści. Autorka nie ogranicza się jedynie do opisów dzieł sztuki, lecz penetruje je z perspektywy naukowej, wykorzystując narzędzia z dziedzin takich jak historia sztuki, psychologia, socjologia czy semiotyka. Jej podejście obejmuje zarówno badanie kontekstu historycznego, w którym powstawały poszczególne arcydzieła, jak i analizę technik artystycznych oraz symboliki użytej przez twórców. Wzięła pod lupę m.in. dzieło Vincenta van Gogha pt. „Gwiaździsta noc”, „Zagadka Hitlera” autorstwa Salvadora Dali, „Tysiącletnie królestwo” Hieronima Boscha, „Dziwny ogród” Józefa Mehoffera czy „Krzyk” Edvarda Muncha.
    Jednym z najbardziej porywających aspektów tej książki jest sposób, w jaki autorka ożywia poszczególne obrazy i rzeźby, ukazując ich głębsze znaczenie i wpływ na kulturę oraz społeczeństwo. Książka nie tylko dostarcza wiedzy na temat poszczególnych dzieł, ale również inspiruje do refleksji i własnych interpretacji. Czytelnik po lekturze "Wielkich Sekretów Arcydzieł Sztuki" na pewno spojrzy na znane mu obrazy czy rzeźby w zupełnie inny sposób, dostrzegając w nich nowe, głębsze znaczenia. Joanna Łenyk-Barszcz przedstawia nie tylko historię i kontekst powstania tych dzieł, ale także odkrywa ich ukryte znaczenia, symbolikę i techniki użyte przez artystów oraz inspiracje i kontrowersje, które je otaczają.
    Choć książka ma tytuł sugerujący odkrywanie sekretów, to w rzeczywistości większość przedstawionych informacji może być już znaną lekturą dla osób zainteresowanych sztuką. Brak jest konsekwencji w podejściu do poszczególnych dzieł - niektóre są bardziej szczegółowo analizowane, podczas gdy inne są traktowane powierzchownie. Dla czytelników interesujących się ciekawostkami ze świata sztuki książka autorstwa pp. Barszczów będzie emocjonującą pozycją. Dla bardziej wymagających czytelników może jednak wydać się nie do końca satysfakcjonującą. W omawianej publikacji znajdują się głębokie dyskusje nad interpretacją dzieł sztuki, uwzględniające różnorodne perspektywy badawcze. Autorka nie unika również kontrowersyjnych tematów czy interpretacji, co czyni lekturę niezwykle angażującą dla osób poszukujących wiedzy na temat sztuki oraz dodaje tej książce wartości i zachęca do dalszych dyskusji na temat sztuki.
    Osadzenie interpretacji dzieł w nauce, odniesienia do mitologii, nawiązania do Biblii ukazują ich nieoczywistość i inspirują do krytycznej lektury publikacji, a także do dalszego zgłębiania problematyki "Wielkich Sekretów Arcydzieł Sztuki". Większość rozdziałów  bardziej mówi o zjawiskach naukowych niż o sztuce, a przy tym przesycone są terminami naukowymi. Nie znam wartości naukowej stawianych hipotez i głoszonych teorii, ale wielostronną analizę dzieł charakteryzuje szczegółowość do granic możliwości (a może do granic absurdu?). Pomimo tego obydwa tomy czyta się bardzo dobrze 😊

 

Autorzy:

Joanna Łenyk-Barszcz – filozof i kulturoznawca, absolwentka latynoamerykanistyki,
Przemysław Barszcz - leśnik i dziennikarz, prezes Polskiej Fundacji Przyrodniczo-Leśnej.

 * zdjęcia https://commons.wikimedia.org

Ostatnie lata polskiego Lwowa

Sławomir Koper, Tomasz Stańczyk

FRONDA 2019

Tygiel narodów, kultur i religii

      Na ostatnie półwiecze polskiego Lwowa, w wersji podanej przez Sławomira Kopera i Tomasza Stańczyka, złożyły się wydarzenia ważne dla historii Polski i najpiękniejszego miasta Galicji. Charakterystyczny dla niego tygiel narodów, kultur i religii, owocował w przeszłości niezliczoną ilością faktów opisanych w rzeczonej książce. Oddzielnie i bardzo szeroko (jedna trzecia część książki) przybliżono wojenne i okupacyjne dzieje grodu nad Pełtwią, zapoczątkowane wrześniową hekatombą 1939 roku. W „mieście, którego już nie ma” dokonywały się zacięte obrony Polaków przed Niemcami, Sowietami, Ukraińcami, prześladowania i eksterminacje oraz trwały okrutne okupacje.
     Przekrój tematyki poruszanej przez autorów wykazuje się ogromną różnorodnością: od Panoramy Racławickiej do Lwowskiej szkoły matematycznej rezydującej w kawiarni Szkocka, od Cmentarza Orląt na Łyczakowie do Wesołej Lwowskiej Fali, od Mordu profesorów lwowskich do piłkarzy Pogoni i Czarnych Lwów. Obok jasnych kart historii Lwiego Grodu, jak np. narodziny ruchu strzeleckiego, ormiańskie osadnictwo, walki o polskość czy nadanie miastu orderu Virtuti Militari, historycy podali do wiadomości czytelników informacje o incydentach z pogranicza półświatka: morderstwo namiestnika Galicji, zabójstwo aktoreczki przez przyszłego samobójcę, defraudacja funduszy przez seksoholika i liczne skandale obyczajowe. Ciemne strony lwowskich dziejów miały także większy ciężar gatunkowy – konflikty wieloetnicznego polsko-żydowsko-ukraińskiego miasta skutkowały gettem ławkowym, krwawymi pogromami, politycznymi zabójstwami, co rzetelnie odnotowali badacze historii, podsumowując swą pracę: „To  r z e c z y w i s t y  obraz miasta i jego mieszkańców, bez idealizacji czy retuszu”.

Odbrązowić przeszłość

     Na kartach historycznej publikacji swoje miejsce znaleźli wybitni Polacy, dla których Lwów był matecznikiem pamiętanym do końca życia i ewidentnie determinującym ich przyszłość. Autorzy starali się odbrązowić przywoływane postaci, lecz niejednokrotnie sięgali do zbyt osobistych szczegółów ich biografii (granice dobrego smaku przekroczyła charakterystyka tasiemca Gabrieli Zapolskiej). Szczęśliwym trafem, łagodniej odniesiono się do legendy Szczepka i Tońka – słynnych bałakających batiarów, poety i satyryka Mariana Hemara czy pisarza science fiction Stanisława Lema.
     Walory książki o Lwowie znacznie podniosła jej przebogata warstwa graficzna. Zdjęcia pochodzące z archiwów autorów oraz zasobów bibliotek i Narodowego Archiwum Cyfrowego doskonale dopełniły tekst oparty na dokumentach wzmiankowanych w przypisach. Archiwalne i współczesne, barwne i czarno-białe fotografie przedstawiające osoby, miejsca i wydarzenia, kopie dokumentów, wycinki prasowe, okolicznościowe afisze, reprodukcje obrazów znakomicie zilustrowały „Ostatnie lata polskiego Lwowa”. Mój podziw wzbudziła również bogata, kilkunastostronicowa Bibliografia, zawierająca pozycje literatury wspomnieniowej, opracowania nt. Lwowa, artykuły prasowe i adresy stron internetowych.

Kresowi Sarmaci

Joanna Puchalska

Fronda 2015

Z rodu litewskiego szlachcic polski

     "Kresowi Sarmaci" mogliby zainteresować się "Paniami kresowych siedzib", chociaż książki te wyszły spod różnych piór. Od strony formalnej publikacje są podobne – przedstawiają koleje losu postaci żyjących na rubieżach Rzeczypospolitej w niedawnych wiekach. Ale dalej porównanie nie jest już tak oczywiste, gdyż dochodzi do głosu kwestia płci bohaterów – kresowych Pań i Panów. Jestem zdania, że płeć człowieka determinuje jego rolę społeczną i postrzeganie świata. Od biologii nie da się uciec. Kresowi Sarmaci zajmowali bezsprzecznie odmienną pozycję w społeczeństwie niż ich odpowiedniczki, pomimo równego statusu majątkowego czy wywodzenia się z tej samej sfery. Autorka opowieści zaprosiła na karty swej książki grono szlachetnie urodzonych mężów o zróżnicowanej proweniencji, losach i zasługach dla ciężko doświadczanej przez wieki Ojczyzny. Tytułowi Sarmaci, przedstawiciele polskiej (litewskiej) szlachty obdarzeni hojnie przez literatkę w wady i zalety właściwe dla tej grupy społecznej, mówili o sobie „de gente Lithuana nobilis Polonus” (z rodu litewskiego szlachcic polski). Inna sprawa, że owe przymioty z czasem ulegały przewartościowaniu. W epoce słusznie minionej Sarmatów utożsamiano głównie z warchołami, pieniaczami, ksenofobami. „Zapominano” jednakże o sarmackim umiłowaniu Ojczyzny, złotej wolności, demokracji i równości oraz przywiązaniu do narodowych tradycji i wiary chrześcijańskiej. Rzeczpospolita szlachecka rozpostarta między Zachodem a Wschodem, Europą a Azją, stanowiła „scutum, murus i antemurale” (tarczę, mur i przedmurze) chrześcijaństwa, jak wg Jana Długosza twierdził legat papieski Hieronim Lando.

Edward Woyniłłowicz

Jan Bułhak

Konanie świata szlacheckich siedzib

     Katalog Sarmatów Joanny Puchalskiej obejmuje niepospolite postaci, które poruszyły emocje autorki, postaci reprezentujące niejednorodną wewnętrznie społeczność Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Bohaterami publikacji są obywatele ziemscy, księża, artyści, zesłańcy, powstańcy, awanturnicy, których nazwiska winny być znane rzeszom czytelników, np. Syrokomla, Bułhak, Woyniłłowicz, Meysztowicz. Jeśli zaś są obce niektórym czytelnikom, to lektura „Kresowych Sarmatów” jest świetną okazją do poznania ich skomplikowanych i niezwykle ciekawych losów, nakreślonych ręką kontynuatorki kresowych tradycji. 

„Siedemnastego września 1939 roku zaczęło się konanie świata szlacheckich siedzib”, których dziedziców uchroniła przed zapomnieniem Joanna Puchalska. Opowieści o polskich szlachcicach z rodu litewskiego oparła na licznych źródłach pisanych, których logiczną bibliografię uzupełniła o dokumenty rękopiśmienne i literaturę wspomnieniową. Celem przybliżenia czytelnikom obrazu życia kresowych Sarmatów w książce zamieszczono kilkadziesiąt czarno-białych ilustracji pochodzących ze zbiorów publicznych i prywatnych.

Dziewczyny Wyklęte

Szymon Nowak 

Fronda  2015

Wyklęte czy Niezłomne?

     Szymon Nowak jest historykiem, autorem książek o Powstaniu Warszawskim i Żołnierzach Wyklętych. Wyklętych czy Niezłomnych? W przypadku Dziewczyn, o których jest omawiana książka, należy użyć obydwu tych określeń. Ponieważ były Niezłomne, to zostały Wyklęte.

     Bohaterki książki i bohaterki Niepodległej w wojennej i powojennej rzeczywistości pełniły funkcje sanitariuszek, łączniczek, kurierek, prowadzących placówki, w których znajdowali schronienie ludzie ścigani przez UB i NKWD. Te młode kobiety i dziewczyny walczyły z obydwoma okupantami, którzy napadli na Polskę we wrześniu 1939 roku. Niezachwiana wiara w człowieka, pomimo okropności wojennych, jakie były udziałem dziewcząt, ich bliskich lub znajomych, prowadziła je na leśne ścieżki walki o prawdziwą niepodległość Polski
. Z drugiej jednak strony doprowadziła większość z nich na ławy oskarżonych w sfingowanych komunistycznych procesach, gdzie świadkami prokuratury byli niedawni współtowarzysze partyzanckiej niedoli a oskarżycielami przeistoczeni w sowieckich towarzyszy Polacy.

Danuta Szyksznian z d. Janiczak ps. Sarenka

Janina Przysiężniak z d. Oleśkiewicz ps. Jaga