Od Winnej Góry do Racota

Wielkopolska - czerwiec 2022

 

 

Polski styl narodowy

      Wysoczyzna Leszczyńska, Pojezierze Krzywińskie, Kotlina Śremska to kolejne eksplorowane przeze mnie wielkopolskie krainy. Podczas trzydniowej wędrówki obejrzałam lub zwiedziłam ponad dwadzieścia zabytkowych budowli i jedną współczesną. Część z nich reprezentuje polski styl narodowy, tak charakterystyczny dla Wielkopolski, kilka słynie z pobytu Adama Mickiewicza w latach 30’ XIX wieku, inne mieszczą instytucje związane z uprawą lub hodowlą albo ochroną zdrowia. Następne pełnią lub będą pełnić funkcje hotelowe, pozostałe zaś są obiektami prywatnymi.
     Od dawna interesuje mnie w architekturze tzw. polski styl narodowy uwzględniający nasze dziedzictwo kulturowe oraz wzorujący się na stylistyce poprzednich epok (historyzm). Architektura określająca tożsamość narodową i nasycona pierwiastkami narodowymi doskonale wpisuje się w polski krajobraz – szlacheckie dwory i ziemiańskie pałace z kolumnowym portykiem – czy może być coś bardziej polskiego?

 

     Neoklasycystyczny pałac w Winnej Górze obecnie mieści Muzeum gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, twórcy Legionów Polskich we Włoszech i bohatera naszego hymnu narodowego – Mazurka Dąbrowskiego. W 1807 roku dobra winnogórskie nadał gen. Dąbrowskiemu sam Napoleon. Pałac wg projektu architekta S. Boreckiego kształtem przypomina tradycyjny dwór z czterokolumnowym portykiem w wysokim porządku, podtrzymujący trójkątny fronton i belkę z napisem: „SI DEUS NOBISCUM QUIS CONTRA NOS” (Jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam). Jest to budowla parterowa, z poddaszem w dachu łamanym polskim z lukarnami. 

  

      Klasycystyczny piętrowy pałac w Racocie, kryty czterospadowym dachem, posiada portyk z czterema kolumnami zwieńczony przyczółkiem zawierającym tympanon z herbem. W latach 1921- 28 ustanowiony był rezydencją prezydenta Rzeczypospolitej, a następnie utworzono w Racocie Stadninę koni funkcjonującą do dziś. W XXI wieku powstał w pałacu hotel, a w połowie XIX wieku przebywał w nim Adam Mickiewicz (na szlaku: Podróże z panem Tadeuszem).

     W Kopaszewie zlokalizowany jest klasycystyczny jednopiętrowy pałac przykryty dwuspadowym dachem z naczółkami. W jego fasadzie wzniesiono portyk czterokolumnowy zakończony trójkątnym podniesionym tympanonem z termalnym okienkiem. Na osi pałacu znajduje się unikalna aleja platanowa. W pałacu gościli prezydent S. Wojciechowski, aktorka H. Modrzejewska i Adam Mickiewicz (na szlaku: Podróże z panem Tadeuszem). Aktualnie kopaszewską rezydencją administruje Zakład Nasienno-Rolny.

      W Dłoni obejrzeć można architektoniczne dzieło Rogera Sławskiego – klasycystyczny pałac nakryty mansardowym dachem. Charakterystyczny joński portyk z czterema wysokimi kolumnami osadzono na tle dwukrotnie wyłamywanego ryzalitu, nad którym rozpościera się wielopołaciowy dach. W zabytkowej budowli mieści się uniwersyteckie Gospodarstwo Doświadczalne.

      Klasycystyczny pałac w Pawłowicach to trójkondygnacyjna rezydencja posiadająca dwie ćwierćkoliste parterowe galerie arkadowe kończące się proporcjonalnymi oficynami. Środkowy ryzalit w fasadzie stanowi zarazem czterokolumnowy portyk zwieńczony attyką z rzeźbami figur kobiecych. Mansardowy dach mieści użytkowe poddasze, przy bramie znajdują się oryginalne domki odźwiernych. Obok pałacu i parku murowana zabudowa folwarczna użytkowana tak, jak i pałac przez Instytut Zootechniki. 

 

 

      W Tarchalinie wystawiono parterowy dwór z mansardowym czterospadowym dachem tzw. łamanym dachem polskim. Cztery wysokie kolumny z głowicami w stylu jońskim tworzą portyk, na którym osadzono trójkątny przyczółek z półkolistym okienkiem w tympanonie. We dworze mieszczą się popegeerowskie mieszkania…

„Podróże z Panem Tadeuszem” 

      Projekt LGD Gościnna Wielkopolska prezentuje dwanaście miejsc, w których zatrzymywał się wieszcz Adam Mickiewicz odwiedzając Wielkopolskę. Kilka z nich udało mi się obejrzeć. 

 

      W Choryni postawiono klasycystyczny parterowy budynek nakryty dachem naczółkowym. Wejście do niego ujęto w pary kanelowanych pilastrów podtrzymujących trójkątny naczółek. Niestety, elewację ogrodową dworu „upiększono” podziemnymi garażami (sic!). Naprzeciw niego położona jest oficyna (zwana nowym dworem), w której kilkakrotnie goszczono Adama Mickiewicza. Dziś dwory mieszczą Zarząd Spółki Hodowla Roślin.

      Do pałacu w Turwi dobudowano kaplicę w stylu neogotyku angielskiego, lecz cała budowla jest mieszaniną stylów (od baroku począwszy), spowodowaną trzema przebudowami. Nieopodal pałacu urządzono Muzeum gorzelnictwa. W rezydencji przebywali: Napoleon Bonaparte, Helena Modrzejewska, Adam Mickiewicz (na szlaku: Podróże z panem Tadeuszem). Obecnie pałac zarządzany jest przez Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego. Niepozorny parterowy późnobarokowy dwór w Gryżynie nakryty został wysokim mansardowym dachem z naczółkami. W elewacji frontowej znajduje się wystawka z trójkątnym przyczółkiem z datą budowy 1793 i herbami. Przed głównym wejściem dobudowano ganek z balkonem, ozdobiony pilastrami. Obok dworu usytuowano ciekawy budynek – lodownię zbudowana z cegły i kamienia polnego ze stożkowym dachem krytym strzechą. Dalej funkcjonuje dawny folwark. W Gryżynie gościł Adam Mickiewicz (na szlaku: Podróże z panem Tadeuszem).

      Wieszcz Adam w wielkopolskim Cichowie nie przebywał, ale trafiły tam elementy scenografii Allana Starskiego do filmu „Pan Tadeusz” w reżyserii Andrzeja Wajdy. Do spichlerza, wozowni, lamusa, stajni, stodoły, kurnika dobudowano parterowy „dwór”, a obiekt nazwano Skansenem Filmowym Soplicowo. W Cichowie „Akademię zwierząt filmowych” prowadzi M. Pinkowski – twórca skansenu.

Zdrowie i hotele

      W zabytkowych obiektach Osiecznej i Górzna urządzono Centra rehabilitacji.
Zamek w Osiecznej ma formę trzech skrzydeł z wysoką wieżą wokół (wbrew nazwie) otwartego dziedzińca. Elewacje budowli wzbogacono efektownymi wykuszami, balkonami i tarasami. Najcenniejszym detalem architektonicznym jest manierystyczny portal z kartuszem i herbem (ok. 1600 r) oraz sala rycerska nakryta sklepieniem kolebkowo-krzyżowym.

      Klasycystyczny pałac w Górznie nakryto czterospadowym dachem mieszczącym użytkowe poddasze. W fasadzie korpusu umieszczono pięcioosiowy ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem, a przed ryzalitem znajduje się czterokolumnowy portyk, podtrzymujący balkon. W parku spacerują przeurocze alpaki – terapeutki.

 

      W niektórych zabytkowych obiektach odwiedzonej przeze mnie części Wielkopolski funkcjonują (lub będą) hotele, np. Drzeczkowo, Rydzyna, Osowo i niezabytkowy Katarzynin.

      W Drzeczkowie neogotycki piętrowy pałac nakryty dwuspadowym dachem wzbogacono o mezaniny, ryzality, sterczyny, gzymsy, pseudokrenelaż i oculus.

      Czteroskrzydłowa i trzypiętrowa magnacka budowla z narożnymi wieżami, otoczona fosą znajduje się w Rydzynie. Rezydencja królewskiego rodu Leszczyńskich w 1945 została ograbiona i spalona przez Armię Czerwoną. Odbudowa i rekonstrukcja trwała ćwierć wieku(!), w czym miało udział Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich – SIMP, do którego obecnie należy Hotel "Zamek w Rydzynie".
W Katarzyninie od kilku lat trwa budowa hotelu imitującego styl klasycystyczny o architekturze podobnej do dawnych pałaców. 

      Nocleg w hotelu o nazwie Pałac Warchałowskich, zlokalizowanym w Osowie Gostyńskim, należał do wyjątkowo przyjemnych i relaksujących. Niewymuszona gościnność właściciela, interesujące rozmowy towarzyskie, klimatyczne przytulne wnętrza, stylowy wystrój gościnnych pokojów, atmosfera dawnych czasów…  

   

Uprawa, hodowla i... ?

      Piętrowy pałac w Garzynie, w stylu północnoniemieckiego neorenesansu, ozdobiono trójarkadową loggią i graniastą czterokondygnacyjną wieżą. Właściwą pieczę nad nim sprawuje Ośrodek Hodowli.
Klasycystyczny pałac myśliwski wzniesiony w Gogolewie, z pilastrami portykiem i frontonem w fasadzie, poprzedza niepokaźna brama wejściowa. Swa siedzibę ma tutaj Stadnina Koni. 

       Ostatnie trzy zabytkowe budowle mają zapewne prywatnych właścicieli, którzy przejawiają różną dbałość o narodowe dobro. Dostępu do barokowego pałacu w Czempiniu i klasycystycznego w Kąkolewie strzegą zamknięte ogrodzenia, natomiast stan neorenesansowego pałacu w Gorzyczkach pozostawia wiele do życzenia…

      W Wielkopolsce znajduje się wiele zabytkowych budowli, dworów, pałaców i zamków, które chciałabym zwiedzić ,a zatem z pewnością jeszcze ją odwiedzę…

* zdjęcia własne

Od Kurozwęk do Rytwian

Świętokrzyskie - grudzień 2018

      W powiecie staszowskim woj. świętokrzyskiego odwiedziłam dwie miejscowości: Kurozwęki i Rytwiany, a w nich zupełnie odmienne zabytkowe obiekty: zespół pałacowo-parkowy i kompleks klasztorny. Obydwa dostarczyły mi niespodziewanych wrażeń i napełniły nadzieją, że dziedzictwo kulturowe można nie tylko ocalić, ale i użytkować z korzyścią dla społeczeństwa.

Pałac Popielów w Kurozwękach

     Pałac Popielów w Kurozwękach znajduje się w rękach rodu Popielów herbu Sulima od 1833 r (z przerwą w latach 1944-1991). W skład zespołu pałacowo - parkowego wchodzą: pałac, pawilon wschodni (oficyna), pawilon zachodni (oranżeria), stajnia cugowa, budynek administracji. W Stadninie Koni Kurozwęki hodowane są także bizony.
Przewodnik oprowadzający po zamku opowiada o Kurozwękach, Stajni Cugowej, Browarze Popiel, Parku, Oficynie, Oranżerii, Labiryncie, zwierzętach, a przede wszystkim o Rodzinie Popielów. Jej godny potomek Jan Marcin (Jean Martin ) Popiel, ojciec ośmiorga dzieci, w związku z objęciem majątku Kurozwęki podjął decyzję o przeniesieniu się do Polski.
     W pałacu do zwiedzania udostępnione jest Muzeum, Sala balowa, Taras widokowy, Salon portretów Sołtyków, Salon czerwony i zielony. W Muzeum znajdują się Skarby i pamiątki rodu Popielów wraz z galerią obrazów znanego malarza i pisarza Józefa Czapskiego oraz Henryka Siemiradzkiego. Udostępniono do zwiedzania lochy i piwnice z gotyckimi sklepieniami.

 

 

     Jak bardzo trzeba kochać Ojczyznę i gniazdo rodowe, aby porzucić dotychczasowe dostatnie życie, odkupić od państwa majątek przodków, stworzyć wizję przyszłości podupadającego zabytku i podnieść go z ruin do stanu świetności… Chapeau bas!