sobota, 30 kwietnia 2016

Dwory polskie – Najpiękniejsze posiadłości ziemskie

Wydawnictwo DRAGON 2011













 

 

 

Dzieje, architektura, wyposażenie

     Nośny tytuł albumu wydawnictwa DRAGON „Dwory polskie – Najpiękniejsze posiadłości ziemskie” zapowiadał sentymentalną wędrówkę po urokliwych gniazdach rodzinnych naszej Ojczyzny. A tymczasem… Chciałabym wiedzieć według jakiego klucza wybierane były przez autora? redaktora? obiekty, których skąpe charakterystyki znajduje czytelnik w publikacji albumowej. Autor tekstów zamieszczonych w książce – Marcin Pielesz – historyk z wykształcenia, z konieczności ograniczył do minimum przekazywane o posiadłościach informacje, ustępując miejsca na stronach publikacji profesjonalnym fotografiom siedzib. Udało mu się jednak przedstawić krótko historię dworu polskiego oraz cechy jego architektury i wyposażenia a także scharakteryzować jego mieszkańców. Bardzo plastyczne opisy zewnętrznego wyglądu dworów pozwalają odnaleźć na zdjęciach przywoływane elementy architektoniczne. Ułatwieniem w rozumieniu fachowego języka objaśnień może okazać się lektura studium Macieja Rydla zatytułowana „Dwór – polska tożsamość”.

Nagłowice Mikołaja Reja
Nagłowice Mikołaja Reja

Kolorowy "Dom pański"

     W części teoretycznej opracowania Marcin Pielesz przypomina jak, to „Mądrym zwyczajem staropolskim przestrzegano, aby dwór był budowany «na jedenastą godzinę», to jest aby jego czoło czyli fasada frontowa miała pełne słońce w tej porze dnia, kiedy ono nie dobiega jeszcze samego południa”. Autor wyjaśnia również jakie było przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń w typowym dworze, nie omijając tych o zagadkowo brzmiących nazwach, jak np. alkierz, apteczka, sklep, buduar. Celem właściwej identyfikacji pomieszczeń stosowano „barwne” nazewnictwo „Każdy pokój miał swoje właściwe barwy. Salon białą, bawialny niebieską, sypialny zieloną, jadalny żółtą”. Odrębną budowlę jaką był „dom pański” otaczały zabudowania gospodarcze o bardziej lub mniej oczywistych funkcjach, chociażby oficyna, sernik, spichlerz, lamus tzn. „Komora na podwórzu mocna, w obie drzewo zbudowana, obwarowana na kształt skarbnicy”.

Radziejowice - bywał tu Jerzy Waldorff
Radziejowice - bywał tu Jerzy Waldorff

Wybicki, Paderewski, Matejko, Poniatowski

     Właścicielami lub tylko mieszkańcami ziemiańskich posiadłości byli często wybitni Polacy, którzy zasłużyli sobie na miano pierwszych obywateli Rzeczypospolitej. W szlacheckim dworze w Będominie urodził się Józef Wybicki – twórca naszego hymnu narodowego. Dworek w Kąśnej Dolnej należał do premiera Polski Ignacego Jana Paderewskiego. We dworze w Krzesławicach swą letnią rezydencję i pracownię artystyczną urządził najznakomitszy polski malarz historyczny Jan Matejko. A w oficynie krakowskiego dworku w Prądniku Białym pracuje w siedzibie orkiestry Sinfonietta Cracovia mój Syn Kamil :).

Biały Prądnik - Kraków
Biały Prądnik - Kraków

Hitlerowcy, bolszewicy, PGR-y

     Dzieje ziemiańskich siedzib były równie tragiczne, jak cała historia naszej Ojczyzny. Dwory ograbiane i dewastowane najpierw przez Niemców, później przez Sowietów, po II wojnie światowej były upaństwawiane, a w sporadycznych przypadkach wracały do prawowitych właścicieli lub ich spadkobierców. Siedzibom odbudowanym po zniszczeniach wojennych i powojennych przywracano formę i wystrój  z epoki.  Nigdy jednak nie udało się odtworzyć panującej we dworach przed wojną atmosfery przyczółka patriotyzmu i ostoi polskości, a wznoszone na podobieństwo polskich dworów dzisiejsze budowle stanowią najczęściej specyficzny „współczesny bezstyl narodowy”. 


http://miasteria.pl/miejsce/muzeum-chopina-w-zelazowej-woli.html
http://miasteria.pl/miejsce/muzeum-chopina-w-zelazowej-woli.html

To nie tak  :)

      Na zakończenie próbka poczucia humoru Marcina Pielesza – autora teksów w albumie. Opisanie dziejów dworu w Lublinie sfinalizował zdaniem „Historia ta dotyczy jednak dworu wojewody… a nie dworu Gorajskich”,  którego dotyczy rozdział.



* zdjęcia https://pl.wikipedia.org/wiki/

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz