środa, 22 lutego 2023

Od Pszczyny do Szczyrku

 

Pogórze Śląskie - 2017







 Pszczyna

     Dzieje Pszczyny, położonej w Kotlinie Oświęcimskiej, rozpoczynają się w XIV wieku. Dzięki tak długiej historii w mieście znajduje się ponad dwadzieścia zabytkowych budowli. Absolutnym priorytetem jest neobarokowy zamek-pałac – rezydencja książąt Hochberg von Pless. Według mnie obiekt ten należy do najpiękniejszych w Polsce. Licząca ponad 600 lat budowla należy do nielicznych muzeów, które zachowały historyczne, bogate wyposażenie (80% oryginalnego). Wnętrza perły górnośląskiej architektury wprawiają w zachwyt, ale i onieśmielają. Ekspozycje Muzeum Zamkowego (od 1946 roku) mieszczą się na czterech kondygnacjach, włącznie z piwnicami. Zwiedzać można m.in. Apartamenty cesarskie, Apartamenty księcia Hansa Heinricha XV i księżnej Daisy, Salę Lustrzaną, Salę Polską im. ks. Józefa Poniatowskiego, Salon Wielki, Salon Zielony, Galerie, Bibliotekę, Zbrojownię, itd. W Parku Zamkowym, z architekturą ogrodową, główna aleja wiedzie od zamku do Cmentarza św. Jadwigi. XVII-wieczna Brama Wybrańców, która była głównym wjazdem na teren zamku, mieściła kwatery straży zamkowej. Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy otrzymała status Pomnika Historii w 2021 roku.

Zamek w Pszczynie Zamek w Pszczynie
Park pszczyński - główna aleja


Klatka schodowaBibliotekaSala LustrzanaW Bibliotece

czwartek, 16 lutego 2023

Księżna Izabela Czartoryska

 

Katarzyna Maria Bodziachowska

 

RYTM - 2021









 

Od Izabeli z Flemingów do księżnej Czartoryskiej

     Katarzyna Maria Bodziachowska, absolwentka filologii polskiej i polonistka, której dwie pasje – historia i literatura polska – doskonale się uzupełniają, pochyliła się nad postacią Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Wielowymiarowa postać Księżnej, znakomicie nadawała się na bohaterkę powieści historycznej. Pani na Puławach pełniła w życiu liczne role: od bardzo kontrowersyjnych do wielce doniosłych. Bywała nieszczęśliwą półsierotą i wnuczką, piętnastoletnią żoną księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, romansującą kochanką kilku mężczyzn, matką siedmiorga ślubnych i nieślubnych dzieci, założycielką ogrodów i muzeów, filantropką i społeczniczką, oświeceniową literatką, kolekcjonerką sztuki oraz żarliwą patriotką. Autorka opowieści o wybitnej Polce przedstawiła czytelnikom niezwykle silną kobietę, obdarzoną wieloma talentami, zdolną do wielkich poświęceń, konsekwentną w działaniach, wzbudzającą różnorodne emocje, o której z pewnością nie można powiedzieć słaba płeć. Pisarka ukazała metamorfozę Izabeli z Flemingów, brzydkiego kaczątka, które dzięki niebywałemu uporowi, determinacji i samozaparciu przeobraziło się w światłą arystokratkę, oddaną sprawie Ojczyzny. Protektorka pamiątek ukazujących historię państwa polskiego stworzyła w Puławach pierwsze w Polsce muzeum - Świątynię Sybilli – opatrzoną na frontonie mottem „Przeszłość przyszłości” oraz Dom Gotycki mieszczący dzieła sztuki i świadectwa historii światowej (gdzie wystawiano tzw. Wielką trójkę: „Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta, „Portret młodzieńca” Rafaela i obraz „Dama z łasiczką” Leonarda da Vinci).


czwartek, 19 stycznia 2023

Szlakiem rezydencji wiejskich. Dwory i pałace

 

KUJAWSKO-POMORSKIE CENTRUM KULTURY w BYDGOSZCZY

Dom Wydawniczy MARGRAFSEN 2017








Przewodniki z serii: Kierunek Kujawsko-Pomorskie – autor koncepcji: Ewa Krupa.

     Wydawnictwo poświęcone jest wybranym grupom zabytków w województwie kujawsko-pomorskim. Opracowania mają charakter przewodnika - bogato ilustrowane strony wraz z ujęciem historycznym i opisem detali architektonicznych zachęcają do odwiedzania poszczególnych miejscowości i odkrywania ich dziedzictwa. Do tej pory ukazały się następujące przewodniki:

Przewodniki z serii: Kierunek Kujawsko-Pomorskie
1 Szlakiem gotyckich figur. Madonny i piety (2016)
2 Szlakiem rezydencji wiejskich. Dwory i pałace (2017)
3 Szlakiem miejsc pamięci. Przełomowe lata 1918-1920
4 Szlakiem architektury drewnianej. Świątynie (2019)
5 Szlakiem wyjątkowych miejsc. Pomniki historii (2020)
6 Szlakiem architektury militarnej. Zamki gotyckie (2021)
7 Szlakiem świętych patronów. Kapliczki przydrożne (2022)

 

     Z okazji Europejskich Dni Dziedzictwa 2017 Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy przygotowało ponownie niezwykły przewodnik. Tym razem można dzięki niemu wędrować szlakiem kujawsko-pomorskich dworów i pałaców. Ta niewielka, bogato ilustrowana książka odkrywa przed czytelnikiem zabytki architektury dworsko-pałacowej nie tylko sławne i licznie odwiedzane, jak Ostromecko czy Lubostroń, ale także te mniej znane, położone na uboczu głównych tras turystycznych, ukryte pośród pól, łąk i lasów. Wiele z nich otaczają piękne założenia parkowe, z okazami drzew, które są pomnikami przyrody. We wprowadzeniu do publikacji Bogna Derkowska-Kostkowska stwierdziła: „Próbując stworzyć przewodnik po rezydencjach wiejskich, odwoływaliśmy się zwłaszcza do walorów krajobrazowo-architektonicznych. Jednocześnie – chcąc, aby przewodnik stał się pretekstem do podróży przez województwo kujawsko-pomorskie – prezentujemy zabytki ze wszystkich jego 19 powiatów. Na zaproponowanych przez nas trasach znalazło się 48 zabytkowych założeń. (…) zamysłem nie było stworzenie katalogu, lecz zwrócenie uwagi na walory poznawcze związane z tą intrygującą grupą zabytków, a także (…) przybliżenie różnorodności rozwiązań formalnych i stylistycznych, jak również przywołanie wyjątkowych postaci właścicieli i ich gości, którzy wpisali się w dzieje regionu kujawsko-pomorskiego”.

Powyższy tekst ze strony:  https://kpck.pl/przewodniki-z-serii-kierunek-kujawsko-pomorskie/ 


Sypniewo Kołdrąb Jastrzębie

poniedziałek, 9 stycznia 2023

Dwory Polski północno-wschodniej


 




Katarzyna i Jerzy Samusikowie

 

Fundacja Sąsiedzi – 2021






Wędrówki śladami przeszłości

     Katarzyna i Jerzy Samusikowie „przemierzają zaprzeszłe ogrody w poszukiwaniu świadectw pamięci ożywionych nostalgią” i znajdują je. Owocem wieloletnich wędrówek śladami przeszłości jest ich kolejna publikacja zatytułowana „Dwory Polski północno-wschodniej”. Autorzy umownie podzielili obszar Polski na Mazury, Podlasie, Ziemię Łomżyńską i Suwalszczyznę i wybrali z niego ponad sto dwadzieścia dworów, które opisali i zilustrowali zdjęciami. Krótsze lub dłuższe charakterystyki budowli posiadają czytelną strukturę – zawierają początki obiektów, ich zmienne dzieje, kolejnych właścicieli, zacnych gości oraz architekturę posiadłości i zabudowań gospodarczych, a także dworskich parków i otoczenia krajobrazowego.
     XX wiek obchodził się z dworami bardzo niełaskawie. Wojny światowe, okupacje wojenne i powojenne wszystkim ziemiańskim rezydencjom przynosiły dewastację, a nawet zagładę. Niszczyli je hitlerowcy i bolszewicy, a po zakończeniu wojny sowieccy okupanci. Ziemiańskie majątki podlegały parcelacji i tworzono z nich tzw. Państwowe Gospodarstwa Rolne, a dwory stawały się ich siedzibami lub mieszkaniami pracowników tychże PGR-ów. Później było już tylko gorzej… Autorzy kwitują te sytuacje zdaniem „dwór przetrwał obie wojny w niezłym stanie”, nie uchronił się jednak przed „porządkami” komunistycznej władzy. Podobne były koleje losu dziedziców posiadłości – mordowani przez Niemców i Rosjan w czasach wojennej apokalipsy, ginęli też w lasach Katynia, Charkowa, Miednoje czy ubeckich katowniach.

Gałki
RomanówSucha

 

sobota, 31 grudnia 2022

Czartoryscy czyli wieczna pogoń


 


Witold Banach

 
Wydawnictwo Poznańskie 2022

 

 


 



"Ojczyzno! Nie mogłam Ciebie obronić, niech Cię przynajmniej uwiecznię"
Izabela Czartoryska
 

 Wieczna pogoń Czartoryskich

     Witold Banach z perspektywy czasu obserwował „wieczną pogoń” Czartoryskich „za rodowym prestiżem”, „za reformą i korona Rzeczypospolitej”, „za odzyskaniem królestwa” i wreszcie „za ratowaniem dziedzictwa”. Autor, który wcześniej przyjrzał się burzliwym losom Radziwiłłów jest historykiem, regionalistą, pisarzem i dyrektorem Muzeum Ostrowa Wielkopolskiego. W tegorocznej publikacji zatytułowanej „Czartoryscy czyli wieczna pogoń” przedstawił jednocześnie dzieje różnych elementów rzeczywistości o niejednolitych zakresach. Na ponad pięciuset stronach wykładu o historii Rzeczypospolitej znalazły się bitwy, wojny, rozbiory, powstania, sejmy, elekcje, koronacje, unie itp. Z kronikarską precyzją literat opowiedział koleje losu rodu herbu Pogoń począwszy od litewskiego księcia Giedymina, ojca księcia Koriata i dziada Konstantego – księcia na Czartorysku – protoplasty rodziny. Wśród zdarzeń z przeszłości tego rodu miały miejsce narodziny, śluby, śmierci, podróże, koalicje, spiski, zdrady, procesy sądowe, nominacje, dymisje, emigracje, spory majątkowe, konfiskaty mienia, itd. Na treść monografii Czartoryskich składają się skomplikowane życiorysy członków zasłużonej dla Polski rodziny oraz postaci Wielkiej Historii naszej ojczyzny. Obok ludzkich losów twórca zamieścił równie zawiłe dzieje majątków, posiadłości, rezydencji, a w tym Puław, Hotelu Lambert, Sieniawy, Czartoryska, Klewania, Korca, Gołuchowa, etc., a także kolekcji sztuki, zbiorów muzealnych i bibliotek Czartoryskich.


Izabrla z Flemingów Czartoryska - mal. A. RoslinKonstancja z Czartoryskich Poniatowska - mal. M. BacciarelliAdam Kazimierz Czartoryski - mal. L-F. Marteau

 

niedziela, 4 grudnia 2022

Polskie Muzea Literackie


Muzeum Literatury 2011













Muzeum Literatury

      Dziewięćdziesiąt dziewięć „Polskich Muzeów Literackich” znalazło się w trzecim wydaniu przewodnika opracowanego przez Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Muzeum to jest centralną instytucją sprawującą pieczę nad polską spuścizną literacką. Ponadto prowadzi działalność wystawienniczą, naukową, archiwalną, edytorską, edukacyjną. Wersja książki z 2011 roku zawiera informacje o muzeach uwzględniając ich rodzaj, tj. historyczno-literackie, biograficzne, gabinety, izby pamięci. W muzeach tych, o zróżnicowanej strukturze organizacyjnej, prezentowane są niezwykle bogate zbiory literackie na stałych i czasowych wystawach przybliżające związki pisarzy z obiektami mieszczącymi muzeum. Tak liczne placówki realizują wielorakie zadania i pełnią istotne funkcje w lokalnych środowiskach. Zlokalizowane są nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami. Kilka, ze znajdujących się na terenie kraju, upamiętnia twórców obcych urodzonych na ziemiach polskich. 

Muzeum Adama Mickiewicza w ŚmiełowieMuzeum Jana Kasprowicza w ZakopanemMuzeum Jarosława Iwaszkiewicza w Stawisku

wtorek, 29 listopada 2022

Kobiety ze słynnych obrazów


Iwona Kienzler

LIRA - 2019







 

 

 

Zagadkowa tożsamość

     Iwona Kienzler zagłębiając się w rozważaniach kim były „Kobiety ze słynnych obrazów – muzy, modelki, kochanki” ograniczyła się do jedenastu powszechnie znanych dzieł światowego malarstwa. Wybór autorki padł na obrazy, które zapisały się w zbiorowej świadomości nowożytnych społeczeństw. We Wstępie do książki postawiono kluczowe pytania, na które odpowiedzieć było niezwykle trudno, nawet badaczce doskonale orientującej się w historycznej tematyce. Zagadkowa tożsamość przedstawicielek płci pięknej z płócien wielkich mistrzów jest dla czytelników publikacji niezwykle interesującą kwestią. Pisarka nakreśliła szeroki kontekst historyczny i społeczny twórczości wymienionych artystów. Przedstawiła sytuację polityczną w wybranych krajach i czasach. Skupiła się także nad miejscem w społeczeństwie, jakie wtedy zajmowali malarze, ich relacjach z dworami królewskimi, sferami rządzącymi i zleceniodawcami obrazów. Przybliżyła specyfikę organizacji, w jakich zrzeszali się artyści (gildie, firmy portretowe) oraz funkcjonujące specjalizacje, np. martwa natura, animalia, pejzaże, portrety.

Biografie, analiza, symbolika

     Miłośnicy historii mogą znaleźć w zbiorze biografie artystów – nie łatwe losy twórczych indywidualności, skomplikowane uwarunkowania rodzinne, liczne związki uczuciowe i ich owoce – dzieci z prawego lub nie prawego łoża. Inna część rozdziałów zawiera opisy wybitnych obrazów, ich pogłębioną analizę i wyjaśnienie symboliki, którą stosowali i rozumieli ówcześni twórcy i odbiorcy sztuki, np. kolorystykę czy znaczenie obiektów (gronostaj, lewa pierś), itp. Iwona Kienzler niezwykle interesująco przedstawiła losy omawianych dzieł sztuki, zmiany ich właścicieli i wędrówki po galeriach, muzeach i kolekcjach prywatnych całej Europy, np. odnalezienie portretu „Damy z łasiczką” po niemal trzystu latach, kwestia autorstwa „Mony Lisy z Isleworth” czy spieniężenie opus magnum Leonarda da Vinci po siedemnastu latach od zlecenia jego wykonania.

Madonna z Dzieciątkiem wśród Aniołów - Jean Fouquet
Olimpia - Edouard ManetGalarina - Salvador Dali

piątek, 28 października 2022

Od Fromborka do Gniewu

  

Pobrzeże i Pojezierze - lipiec 2017










 
     Przemierzając naszą Ojczyznę wzdłuż i wszerz trafiłam do kilku miejscowości Wysoczyzny Elbląskiej i Pojezierza Starogardzkiego. Urzekły mnie gotyckie zamki, katedry, klasztory, wiekowa zabudowa i atmosfera dawnych czasów. Dziś w niektórych zabytkach mieszczą się muzea i hotele. Pozostałe służą ludziom zgodnie ze swym pierwotnym przeznaczeniem.

Frombork

     Gotycka Bazylika Archikatedralna we Fromborku z XIV w jest głównym obiektem w Zespole Wzgórza Katedralnego. Dzięki swej architekturze, dziejom i cennej zawartości (ołtarze, kaplice, epitafia, organy grobowiec Mikołaja Kopernika) w 1994 r. zyskała miano Pomnika Historii. Katedra powstała jako trójnawowy bezwieżowy kościół halowy z wydłużonym prezbiterium, a następnie dobudowano do niej sygnaturkę i kaplice.
     Muzeum Mikołaja Kopernika (dawny pałac biskupi) działa od 1948 r, z okazji 500-lecia urodzin astronoma oddano do użytku odrestaurowane obiekty muzealne. W Wieży Kopernika, najstarszym elemencie Wzgórza Katedralnego, znajdowało się mieszkanie uczonego. W 1912 r. urządzono tam izbę pamięci kanonika. Wieża Wodociągowa (wieża ciśnień) powstała w 1571 roku. Obecnie funkcjonuje jako wieża widokowa z galerią i kawiarnią. W Wieży Radziejowskiego zawieszone jest wahadło Foucaulta. Pozostałe zabytkowe obiekty Fromborka to Baszta Żeglarska, Kanał wodny Kopernika, poewangelicki kościół św. Wojciecha.
 
Frombork - Zespół Wzgórza KatedralnegoFrombork - Bazylika ArchikatedralnaFrombork - Muzeum Mikołaja Kopernika


Frombork - Bazylika ArchikatedralnaFrombork - Archikatedra - Grobowiec Mikołaja KopernikaFrombork - Muzeum Mikołaja Kopernika




niedziela, 23 października 2022

Od Łężan do Świętej Lipki przez Nakomiady

 

Mazury - 2022








    
 
      „Mazury Cud Natury” to nie tylko chwyt marketingowy! Zachwyciły mnie dwory, pałace i sanktuarium położone na pojezierzu Mrągowskim, którego obszar należał do historycznej krainy zwanej Prusami Wschodnimi. Prowincja Prusy Wschodnie powstała w 1772 r., po pierwszym rozbiorze Polski, z części ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów... 

Łężany

     Pałac Łężany pojawił się w interesującym filmie zatytułowanym „Kamerdyner”, który uświetnił Kortez piosenką „Stare drzewa”. Neobarokowa budowla powstała około roku 1910 z inicjatywy Reinholda von Fischer-Lossainen. Jego druga żona, zarządzająca majątkiem po śmierci kontradmirała w 1940 roku, po wkroczeniu na Warmię sowietów w styczniu 1945 r. popełniła samobójstwo. Budynek pałacu ostał się z drugowojennej zawieruchy po czym utworzono tam Fundusz Wczasów Pracowniczych. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. majątek wraz z pałacem przejęła Akademia Rolniczo-Techniczna w Olsztynie). W latach dziewięćdziesiątych XX w. w pałacu mieściła się siedziba polskiej lewicy (do 2003 r.). obecnie gospodarzem obiektu jest Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
     Założenie pałacowo-parkowe składa się z neobarokowego pałacu, parku i zabudowań gospodarczych (neogotyckich). Bogato zdobiona budowla mieszkalna posiada wieże, werandę, ryzality, taras, pergolę, balkon. W jej najbliższym otoczeniu licznie występuje starodrzew, a w dalszej części postawiono kaplicę (dawniej mauzoleum rodu Fischerów). Spacer przypałacowymi alejkami pozwala przenieść się w czasy minione… 
 
Łężany - pałac
Łężany - pałacŁężany - pałac


Łężany - kuźniaŁężany - zabudowania folwarczneŁężany - zabudowania folwarczne


Nakomiady

      W 1704 roku powstała w Nakomiadach manufaktura ceramiczna, a następnie na zlecenie Johanna von Hoverbecka dokonano gruntownej przebudowy pałacu w Nakomiadach. Następne prawie 140 lat właścicielami majątku Nakomiady była rodzina Redeckerów, która wyjątkowo ukochała te okolicę. Już po II wojnie światowej odwiedzali oni pałac i partycypowali w kosztach remontów. Na pobliskim cmentarzu spoczęły prochy ostatnich właścicieli Nakomiad.
     Zespół pałacowo-parkowy oprócz pałacu i parku krajobrazowego zawiera zabudowania folwarczne. Pałac zbudowano w duchu baroku holenderskiego o „oszczędnym detalu architektonicznym”. Dwukondygnacyjny budynek posiada również dwukondygnacyjne piwnice. W parku zachowała się neogotycka kaplica, a wśród starodrzewu, na osi pałacu, malownicza aleja. Ogród warzywny oddziela od parku ceglany mur. W Manufakturze Nakomiady ręcznie, według oryginalnych technologii, produkuje się m.in. repliki kaflowych pieców i detale ceramiczne.
Obecnie Pałac Nakomiady należy do grupy „Hotele Historyczne Polska”, będącej częścią „Historic Hotels of Europe”.
 
Nakomiady - pałacNakomiady - pałacNakomiady - do pałacu
Nakomiady - zabudowania folwarczne

Nakomiady - do ogrodu Nakomiady - kaplica