Życie niewłaściwie urozmaicone

Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK.

Kazimierz Leski

Oficyna Wydawnicza FINNA - 2009

Nie o taką Polskę walczyliśmy!

    „Nie o taką Polskę walczyliśmy…” mówił przedwojenny inżynier budujący okręty podwodne (m.in. ORP Orzeł) Kazimierz Leski ps. Bradl. Wojennym wspomnieniom spisywanym od połowy lat siedemdziesiątych XX wieku nadał rozbudowany tytuł „Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK”. Książka ta jest trzecim kompendium wiedzy o okresie okupacji 1939 – 1945 obok „Tajnego Państwa” autorstwa Jana Karskiego i „Kuriera z Warszawy” autorstwa Jana Nowaka Jeziorańskiego. Kazimierz Leski podczas opracowywania wspomnień posiłkował się nie tylko swoją pamięcią ale również pamięcią współtowarzyszy w walce przeciw okupantom. W zróżnicowanym materiale źródłowym zamieszczonym w książce znaleźć można fragmenty wspomnień kolegów Kazimierza Leskiego, liczne załączniki, schematy organizacyjne, skorowidz nazwisk i pseudonimów oraz wywiad z autorem (na płycie DVD). Na ponad 170 fotografiach przedstawiono bohaterów książki, których rolę w swojej walce z okupantem Kazimierz Leski wielokrotnie podkreślał. 

Kazimierz Leski 1938

Kazimierz Leski 1941

Od Muszkieterów do komunistycznego więzienia

     W pierwszym tomie książki z kronikarską dokładnością autor zaprezentował czytelnikowi proces tworzenia wywiadu i kontrwywiadu polskiego. Razem z Kazimierzem Leskim czytelnik „uczestniczy” w organizowaniu pierwszej polskiej organizacji wywiadowczej Muszkieterowie, którą z czasem podporządkowano Związkowi Walki Zbrojnej. Dalsze losy Kazimierza Leskiego i jego komórki wywiadowczej związane były z Oddziałem II Komendy Głównej Armii Krajowej. Natomiast drugi tom książki zawiera wspomnienia „Bradla” walczącego w zbuntowanej Warszawie na czele kompanii batalionu „Miotła” oraz jego późniejsze działania po rozwiązaniu Armii Krajowej (19 stycznia 1945 roku).

Drugą warstwą książki obok walki z niemieckim okupantem jest walka z następstwami reżimu sowieckiego po agresji bolszewików na Polskę 17 września 1939 roku.

Mimo wszystko

    Kazimierz Leski rozpoczął odbudowywanie kraju po zniszczeniach wojennych podejmując pracę w Zjednoczeniu Stoczni Polskich w Gdańsku. Latem 1945 roku został osadzony przez UB (Urząd Bezpieczeństwa) w więzieniu i skazany dwoma wyrokami za działania „mające na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego” oraz domniemaną współpracę z Niemcami. Bradl ponownie przystąpił do pracy na rzecz Ojczyzny po wyjściu na wolność w 1955 roku poświęcając się pracy naukowej w PAN (Państwowa Akademia Nauk) i Stowarzyszeniu Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów oraz zdobył stopień doktora nauk humanistycznych.

Generał Wermachtu

    Pozycja „Życie niewłaściwie urozmaicone” zawiera bardzo dokładną analizę wywiadowczej i kontrwywiadowczej „kuchni”, w której działał Kazimierz Leski. Moją uwagę przykuły rozdziały, w których ukazał on misterne działania wielu bohaterskich ludzi służące budowaniu dróg przerzutowych dla kurierów i emisariuszy oraz prowadzeniu łączności z ludźmi uwięzionymi przez hitlerowców. Sam grając rolę generała Wermachtu podróżował wielokrotnie do Berlina, Brukseli, Paryża celem sprawdzenia możliwości przerzutu kurierów z tajnymi informacjami.

Drogi przerzutowe dla kurierów

Wywiad i Kontrwywiad

      Obok doskonale opisanych metod i technik zdobywania informacji autor podzielił się z czytelnikami wiadomościami na temat analizy i dystrybucji tych informacji np. pracując w ramach Biura Studiów Wojskowych. Kontrwywiadowcza działalność wobec osób podejrzanych o współpracę z okupantem (m.in. volksdeudschów) wymagała niezwykłej rzetelności , na którą szczególną uwagę zwracał wielokrotnie Kazimierz Leski na kartach swej biografii.

Skrytki i legalizacja

     Nader interesujące fragmenty książki ilustrują budowanie i umieszczanie skrytek, z których korzystały łączniczki i kurierzy a także system ich optymalnego wykorzystywania, gwarantującego maksimum bezpieczeństwa kontaktujących się osób. Równie zajmujące są podrozdziały odtwarzające sposoby legalizacji osób walczących w ruchu oporu, za pomocą niepodważalnych dokumentów czy wiarygodnych „życiorysów” uzasadniających np. przebywanie tych ludzi w różnych miejscach i różnym czasie. 

Kazimierz Leski 1945

Kazimierz Leski 1955

Drugie zdjęcie wykonane zostało po dziesięciu latach spędzonych w więzieniach komunistycznych.

Struktura kryształu

      To, co mnie urzekło najbardziej podczas lektury „Życia niewłaściwie urozmaiconego” to fenomenalne nakreślenie ogólnego obrazu działalności konspiracyjnej w okupowanej Polsce jako skomplikowanego systemu naczyń połączonych, których sprawne współdziałanie decydowało o życiu czy śmierci innych. Podobnie kompleksowego opisania Polski Podziemnej dokonał Jan Karski w głośnej książce „Tajne Państwo” natomiast Jarosław Molenda wpisuje się w dyskusję na temat: "Krystyna Skarbek - Królowa podziemia czy zdrajczyni" poświęconą wybitnej polskiej wywiadowczyni.

Oddech potwora Stalina

     Kazimierz Leski wspomnieniom sześciu lat okupacji (1939 – 45) poświęcił znacznie więcej miejsca w swojej książce niż dziesięciu latom (1945 – 55) spędzonych w komunistycznych więzieniach tzw. Polski Ludowej. Na „chłodno” opisał metody znęcania się nad więźniami politycznymi – fizyczne i psychiczne tortury, prowadzące najczęściej do powolnego konania, jak również wtajemniczył czytelnika w zasady swoistego treningu psychicznego, mającego go uchronić od załamania psychicznego i poddania się komunistycznym oprawcom.

     Życie Kazimierza Leskiego było rzeczywiście niewłaściwie urozmaicone. Po powrocie z ciężarną żoną z urlopu w 1960 roku zastał swoje mieszkanie zajęte przez pracownika KC PZPR, a własne meble i rzeczy odnalazł na podwórzu (sic!).

Kazimierz Leski 1970

Kazimierz Leski 1960

 

 

„Ziemia, ojczyzna wszystkich ludzi”

      Do książki dołączono bardzo wartościowy fragment nieopublikowanej pracy Kazimierza Leskiego zatytułowanej „Ziemia, ojczyzna wszystkich ludzi”, zawierający analizę systemu organizacji społeczeństwa i zagadnienia sprawiedliwości społecznej. Znajduje się tam interesująca propozycja zmiany tego systemu na zapewniający „obywatelom kraju realnego wpływu na to co się w ich kraju i społeczeństwie dzieje…”. Wynikiem budowania reprezentacji terytorialnej społeczeństwa byłby sejm, jako Izba Terytorialna Parlamentu - czy nie przypomina to postulatu JOW-ów (Jednookręgowych Okręgów Wyborczych)?

„Bierność wobec błędów jest współuczestnictwem w tych błędach”

     Kazimierz Leski będąc również wielkim humanistą o szerokich horyzontach i zainteresowaniach komentował polską rzeczywistość historyczną pisząc np.

 „od ponad trzech wieków woda w naszym polskim stawie jest ciągle mieszana, nie jest przezroczysta. I jakoś nie umiemy dopomóc jej się ustać… Jedyna droga, po której możemy… doprowadzić do ustania się wody w naszym stawie tak, by nikt inny w nim ryb nie mógł łowić, to nasza wspólna praca, każdy na swoim odcinku.”

Ten inżynier z wykształcenia jest też autorem niezwykle trafnych refleksji, np.

„Bierność wobec błędów jest współuczestnictwem w tych błędach”.

Kazimierz Leski 1980

Kazimierz Leski 1990

          Autobiografia Kazimierza Leskiego Bradla została doceniona i nagrodzona przez PEN Club, „Epokę” i Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie.
     Kazimierz Leski do końca swoich dni zabiegał o dobro Polski a lista jego zasług od przedwojnia, przez okres okupacji i lata powojenne upoważnia i zobowiązuje do upamiętnienia Go i zapewnienia Mu miejsca w pamięci Naszego Narodu. Walczył przecież o to, abyśmy my mieli

"życie właściwie urozmaicone".

*zdjęcia własne z książki