2012
Nieprzeciętne
Twierdza Chocim - obecnie na terytorium Ukrainy |
Twierdza w Kamieńcu Podolskim - obecnie na terytorium Ukrainy |
Wydawnictwo Dragon opublikowało w serii IMAGINE album zatytułowany „Kresy – najpiękniejsze miejsca i budowle” i zgodnie z zapowiedzią przedstawiło wybrane miejscowości a w nich „wybitne dzieła architektury”. Ponieważ w ostatnich latach tematyka Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej stała się bardzo modna (patrz „Kresy II Rzeczpospolitej” autorstwa M. Koprowskiego, „Kresy – najpiękniejsze zakątki” autorstwa A. Dylewskiego, „Kresowa Atlantyda” autorstwa S. Nicieji) sięgając po książkę Dragona obawiałam się, że będzie ona kolejnym przeciętnym wydawnictwem komercyjnym wykorzystującym edytorski trend. Moje obawy okazały się jednak płonne. Album jest od początku do końca przemyślanym opracowaniem, którego przejrzysta kompozycja ukazuje kresowe miejscowości obecnie znajdujące się na terytorium Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy, umiejscawiając je na mapkach tych rejonów. Kwintesencją albumu są naturalnie kolorowe, profesjonalnie wykonane fotografie, ukazujące urokliwe zakątki, majestatyczne siedziby i natchnione świątynie.
Kościół św.Anny w Wilnie - obecnie terytorium Litwy |
Pałac Metropolitów w Czerniowcach - obecnie terytorium Ukrainy |
Fenomen
We wstępie wyjaśniono na czym polega „fenomen polskiej kultury Kresów”, którymi „nazywano obszary południowo – wschodniej Polski utracone na rzecz Rosji w wyniku zaborów”. Każda notka o miejscowości zawiera krótką historię ze szczególnym uwzględnieniem jej początków, okresu I Rzeczypospolitej, II Rzeczypospolitej i okresu po 1945 roku. We wszystkich przypadkach omówiono wpływ wojen na stan opisanych miejsc, a w tym wojen szwedzkich, moskiewskich, kozackich, tureckich, inflanckich oraz I i II wojny światowej. Kresy leżące na pograniczu Rzeczypospolitej płaciły wysoką daninę krwi i tkanki architektonicznej za wierną przynależność do Polski. Polskie ślady znajdują się na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie, a zatem stwierdzenie litewskich ziemian „genti Lituani, nationi Polonii” – z urodzenia Litwini, z narodowości Polacy – należy rozszerzyć na pozostałe kraje Kresów Rzeczypospolitej.
Dworek Kościuszków w Mereczowszczyźnie - obecnie terytorium Białorusi |
Dworek Mickiewiczów w Nowogródku |
obecnie terytorium Białorusi |
Wieszcze
W publikacji wydawnictwa Dragon został zaznaczony, będący tematem – rzeką, historyczno – literacki fenomen Kresów. Miejsca urodzenia naszych Wieszczów, sielskiego dzieciństwa i górnej młodości (Nowogródek - Adam Mickiewicz i Krzemieniec - Juliusz Słowacki) znajdują się wszak na wschodnich rubieżach Polski. Również na Kresach akcję swojej trylogii, pisanej „ku pokrzepieniu serc”, zlokalizował Henryk Sienkiewicz (właściciel dworku w Oblęgorku). Pamiętamy z kart powieści takie nazwy, jak: Zbaraż, Kamieniec Podolski, Sicz Zaporoska, Kiejdany.
Ale nie tylko życie literackich postaci związane było z kresowymi zamkami, warowniami, pałacami. Ich właścicielami byli przedstawiciela polskiej arystokracji: Radziwiłłowie, Lubomirscy, Potoccy, Sapiehowie, Poniatowscy. Majątki i posiadłości przechodziły z rąk do rąk jako następstwo dynamicznych granic Rzeczypospolitej, np. słynny Chocim znajdował się kolejno pod panowaniem polskim, tureckim, rosyjskim, rumuńskim i ukraińskim.
Ale nie tylko życie literackich postaci związane było z kresowymi zamkami, warowniami, pałacami. Ich właścicielami byli przedstawiciela polskiej arystokracji: Radziwiłłowie, Lubomirscy, Potoccy, Sapiehowie, Poniatowscy. Majątki i posiadłości przechodziły z rąk do rąk jako następstwo dynamicznych granic Rzeczypospolitej, np. słynny Chocim znajdował się kolejno pod panowaniem polskim, tureckim, rosyjskim, rumuńskim i ukraińskim.
Twierdza w Brześciu - obecnie na terytorium Białorusi |
Zamek w Mirze - obecnie na terytorium Białorusi |
Polskość
Osadzenie wymienionych miejsc w polskości wyjaśnia czytelnikom ich znaczenie dla utrzymania Kresów w świadomości narodowej Polaków, aby określenia „polskie Wilno” czy „polski Lwów” nie były uważane za hasła polskich nacjonalistów, lecz za hasła oddające prawdę historyczną. Przyznać należy, że historia postąpiła z naszymi Kresami Wschodnimi nikczemnie, odbierając je Polsce po apokalipsie II wojny światowej.
Album "Kresy..." z tekstami Elżbiety Kobojek i Sławomira Kobojek doskonale wpisał się w nurt publikacji kresowych, tym bardziej, że teksty te stanowią ciekawe źródło podstawowej wiedzy o ważnych dla polskiej historii miejscach, dziś znajdujących się na terenie Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy.
Powtórzę więc za Heraklitem: „panta rhei”.
Zamek w Podhorcach - obecnie na terytorium Ukrainy |
* zdjęcia własne z książki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz