Anna Mieszkowska
Wydawnictwo Zwierciadło – 2016
Polacy ochotniczy amatorzy
Anna Mieszkowska podjęła próbę połączenia dwóch światów: lwowskiego Żyda – Jana Mariana Hescheles, znanego jako Marian Hemar oraz pół Węgra, pół Austriaka - Fryderyka Franciszka Jarosy’ego, którzy spotkali się w Warszawie w połowie lat dwudziestych XX wieku. Życiorysy obydwu Mistrzów Kabaretu obfitowały w spektakularne wydarzenia, miejsca o historycznym znaczeniu, relacje z nietuzinkowymi osobami (szczególnie kobietami). Obok tych artystów przetoczyły się zbrojne rewolucje, wojny światowe, krwawe okupacje; zmieniały się granice państw, ojczyzn z wyboru i ojczyzn z konieczności. Osobliwością, jaką dostrzegła pisarka było to, że obaj czujący się Polakami twórcy urodzili się poza obecnymi granicami Polski i umarli również poza jej granicami, nie przestając uznawać się za Polaków.
Polska wciąż jest blisko
Obaj ci „Polacy ochotniczy, Z zaciągu, nie z poboru” pochodzili „z pokolenia, które wyrosło na literaturze”. Ich patriotyzm wyrażał się również w szacunku dla polszczyzny, jaką przez całe życie pasjonowali się, a która brzmi nawet w najprostszych frazach „Serce się kraje, gdy się kraj ma w sercu”, czy w pięknych wierszach z nie pozostawiającą żadnych wątpliwości deklaracją „Moją ojczyzną jest polska mowa, słowa wierszem wiązane”. Ich powojenną ojczyzną stała się emigracja, a każdy z Mistrzów Kabaretu mógł powiedzieć o sobie
„Nie idę z biegiem mody,
na żadne jakieś ugody
Z żadnymi r e ż y m i e s z k a m i”.
Fryderyk Jarosy dodałby jeszcze
„I jestem Jarosy. Ten sam, co byłem.
To świat się zmienił, ale ja się nie zmieniłem”,
a Marian Hemar stwierdziłby nostalgicznie „Dom jest daleko. Polska wciąż jest blisko”.
Polacy humoris causa
Absolwentka wydziału Wiedzy o Teatrze doskonale wykorzystała sposobność, jaką stanowiły koleje losu wybitnych kabareciarzy, do przedstawienia czytelnikom historii polskich kabaretów literackich okresu Międzywojnia. W opowieści Anny Mieszkowskiej pojawiły się: Qui pro Quo, Niebieski Ptak, Cyrulik Warszawski, Kabaret Banda, Cyganeria, Morskie Oko, Teatr Buffo. Przez sceny tych teatrzyków literackich przewinęła się plejada najpierwszych artystów i artystek dwudziestolecia (także partnerek życiowych bohaterów książki). Autorka publikacji z uwagą pochyliła się nad warsztatem artystycznym Mistrzów. Nakreśliła tajniki konferansjerki prowadzonej przez Fryderyka Jarosy’ego „inkrustowanej plotką polityczną i literacką oraz metalingwistycznymi dowcipami” (Tomasz Stępień). Ujawniła fenomen przewodzenia przez „Polaka humoris causa” scenom kabaretowym spostrzegając, iż „bez względu na to, jak się teatr nazywał… zawsze był teatrem Jarosy’ego”. Wspólnie z Marianem Hemarem rozważała istotę niepewności sukcesu przedstawień i piosenek, sukcesu będącego kwintesencją działań twórców. Przytoczyła długą listę przepisów na powodzenie piosenki, która „musi się jak figa ucukrować, jak tytoń uleżeć. Musi powoli nabierać smaku i bukietu, jak nalewka zrobiona na całych latach wspomnień, skojarzeń, wzruszeń, tęsknot i marzeń”.
Pokolenie, które wyrosło na literaturze
Jestem pełna podziwu dla
graficznego opracowania książki (Maryna Wiśniewska), na które złożyło
się kilkaset dokumentalnych ilustracji. Według mnie szczególną wartość
przedstawiają przedruki i kopie afiszy, wycinków prasowych, programów,
listów, tekstów, fotosów, nut itp. Wszystkie te ryciny stanowią nieprzebrane
źródło wiedzy nie tylko o samych kabaretach, ale i o kulturze
Dwudziestolecia Międzywojennego, którego dorobek władze komunistyczne z
upodobaniem przez lata deprecjonowały.
Anna
Mieszkowska, za pomocą niewyszukanego języka, zdołała przekazać czytelnikom
potężną dawkę informacji o twórcach polskiej kultury. Jej opowieści noszą
znamiona niezwykle naukowego studium; są uporządkowane
chronologicznie i tematycznie, oddzielnie przedstawiając obydwu
bohaterów. Jedyne fragmenty, gdzie obok postaci Mariana Hemara pojawiał się
Fryderyk Jarosy dotyczyły współpracy Mistrzów. Całość książki osadzona
została w szerokim kontekście historycznym i społecznym, co przesądza o
jej istotnej wartości merytorycznej. Warto poczytać książkę o Mistrzach
Kabaretu autorstwa Anny Mieszkowskiej, powtarzając za Hemarem:
Tam jest dom mój, gdzie książki moje.
* zdjęcia z książki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz