Od Waplewa Wielkiego do Kwidzyna

 

Pomezania - lipiec 2021

      Pomezania – pruskie Polesie między Wisłą i Nogatem a górną Drwęcą, kraina staropruska podbita przez Zakon Krzyżacki.
     W trzy dni odwiedziłam kilkanaście miejscowości Pomezanii i Ziemi Chełmińskiej: Waplewo Wielkie, Kwidzyn, Rodowo, Klecewo, Krzykosy, Nowa Wioska, Cieszymowo, Licze, Orkusz, Podzamcze, Stążki, Stary Targ oraz Mgowo, Mełno, Bartoszewice, Otłówko, Kowalewo Pom., Ryńsk...
Odwiedzone miejscowości poklasyfikowałam według ich obecnego wykorzystywania.

      Zwiedzane obiekty: Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim oraz Muzeum Zamek w Kwidzynie

Waplewo Wielkie - ostatnia właścicielka, hrabina Izabella Sierakowska, przekazała pałac w 2006 r. Muzeum Narodowemu w Gdańsku. Obecnie mieści się tam Muzeum Tradycji Szlacheckiej, a w nim szafy gdańskie i z Gdańska. Biblioteka liczyła dawniej 11 tys. woluminów. Izabella przez niemal pół wieku była żoną Bohdana Tomaszewskiego - dziennikarza sportowego.

Zespół katedralno-zamkowy – Kwidzyn - zamek kapituły pomezańskiej w Kwidzynie wzorowany na zamkach krzyżackich. XIV w. zawiera: Przyziemie (Wystawa Ciałopalenie), Krużganki: północny i zachodni. Refektarz Zimowy ze sklepieniem gwiaździstym, a w nim  anonimowy portret "Mężczyzna z czaszką"  z kolekcji hrabiów Sierakowskich z Waplewa Wielkiego, Kancelaria kapitulna, Mieszkanie Prepozyta, Wieża Studzienna, Dormitorium i… Gdanisko - w ganku Gdaniska znajduje się ekspozycja etnograficzna Dolnego Powiśla. Piętro - Wystawa Przyroda Polski Północnej.
Konkatedra diecezji pomezańskiej z XIV w. o charakterze pseudobazyliki. Prezbiterium i nawa główna kryte są sklepieniem gwiaździstym z żebrem przewodnim.

      Obiekty użytkowe: Rodowo, Licze, Podzamcze, Mgowo, Mełno, Ryńsk, Willa Miłosna

Rodowo - Rezydencja na miarę naszych czasów :)
Licze - Obóz pracy, a po wojnie magazyny wojskowe i przetwórni owocowo-warzywnej, obecnie Dom Seniora Elite Prestige.
Podzamcze – Właściciel Wróblewski wprowadził trzodę chlewną i bydło do pomieszczeń dworu i mieszkał razem z nimi do chwili zawalenia się dachu w 1958 r. Obecnie mieści hotel Biały Dwór.

Mgowo - Hotel Pałac Victoria. Herb Działowskich - Prawdzic - zachował się po remoncie w 1951, gdy pałac pozbawiono cech stylowych. Ostały się marmurowe schody na piętro i odkryte fragmenty ceglanych murów.
Mełno – pałac mieści obecnie Instytut Zootechniki. W Mełnie w 1422 r zawarto pokój pomiędzy Królestwem Polski, Wielkim Księstwem Litewskim a zakonem krzyżackim.
Ryńsk – dwór z neorenesansową facjatą. Mikołaj z Ryńska wraz z bratem Janem z Pułkowa założyli 1397r (posadzono cis) Związek Jaszczurczy - Mikołaja stracono w 1411. Obok dworu kościół.
Willa Miłosna Kwidzyn - stuletnia willa w stylu dworkowym zbudowana dla dyrektora pobliskiej stadniny obecnie funkcjonuje jako hotel - Stylowy, romantyczny, klimatyczny...

 

     Obiekty prywatne: Nowa Wioska, Bartoszewice

Nowa Wioska – tworzy zespół ruralistyczny i pałacowo-parkowy z eklektycznym pałacem z XVIII w., stadniną, pomnikiem konia, kościołem (połączony tunelem z pałacem?).   
Bartoszewice dwór – willa z 1911-1913 roku i ciekawa architektonicznie kuźnia z 1911 r. (góralskie inspiracje?).

      Obiekty zamieszkałe: Cieszymowo, Otłówko

Cieszymowo – Neoklasycystyczny pałac z dwiema kondygnacjami poddasza nakryto wysokim czterospadowym dachem z oknami powiekowymi. W 1797 r. naprzeciwko dworu stanął budynek gospodarczy o konstrukcji szachulcowej z namiotowym dachem, który spełniał rolę uprzężalni, stolarni, dyspozytorni a obecnie – kaplicy…
Otłówko - pałac w stylu eklektycznym z czterokondygnacyjną barokową wieżą mieszcząca klatkę schodową, zwieńczoną neobarokowym hełmem wzniesiono na fundamentach prastarego dworu. Wewnątrz rzeźbione schody z balkonem.

 

     Obiekty opuszczone: Klecewo, Orkusz, Stążki

Pałac w Klecewie – Neorenesansowa rezydencja z trójarkadowym portykiem, ryzalitami i spiczastymi wieżami. Elewacje bogato zdobione herbami wykutymi w kamieniu.
Dwór w Orkuszu - neoklasycystyczny, czterokondygnacyjny nakryty mansardowym dachem z facjatami i oknami powiekowymi jest budowlą dosyć tajemniczą…
Dwór-pałac w Stążkach stylizowany na włoski renesans, narożna wieża z podcieniem nakryta hełmem namiotowym. piwnica posiada pomieszczenia o krzyżowych sklepieniach i beczkowych.

Pozostałe obiekty: Stadnina Miłosna Kwidzyn, Konsulat II RP Kwidzyn, Krzykosy, Stary Targ, Kowalewo Pom.

Stadnina Miłosna Kwidzyn - miasteczko „koniarzy” - jednorodny architektonicznie zespół. Trzy potężne stajnie, kryta ujeżdżalnia, wieża wodociągowa z wiatrakiem, dom dyrektora z pokojami gościnnymi i budynek klubu i kasyna, dom z mieszkaniem dla kwatermistrza, pokojami dla nieżonatych stajennych oraz kuchnią i stołówką oraz czterorodzinne domy dla pracowników z własnymi budynkami gospodarczymi…
Kwidzyn - siedziba Konsulatu II RP w Kwidzynie (1932-1939)  -  hr. Stanisław Sierakowski z Waplewa Wielkiego - pierwszy konsul generalny. Obecnie przedszkole.

Krzykosy - zespół folwarczny założony na planie czworoboku. Dominuje budynek z czteroboczną wieżą, zwieńczoną w narożach wielobocznymi wieżyczkami - neogotyk.
Stary Targ – kościół i plebania. Królowie Polski Zygmunt III Waza oraz Szwecji Gustaw II Adolf podpisali rozejm w 1629 r.
Kowalewo Pom. – przy ul. Odrodzenia znajduje się willa w stylu dworkowym - Warsztaty Terapii Zajęciowej Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.

      Popandemiczna eskapada, długo wyczekiwana, spełniła moje założenia tematyczne, a nawet dostarczyła mi pewnej wartości dodanej. Do listy dworów, pałaców i zamków stanowiących oś moich zainteresowań dołączyłam obiekt, w którym poczesne miejsce zajmują nie ludzie, a konie, tj. stadninę – ponad stuletnią! Ponadto spotkałam arcyciekawych ludzi, którzy dla obcowania z zabytkową budowlą przeorganizowali swe życie, ale o tym opowiem innym razem…

Fot. pruskihoryzont.blogspot.com

* zdjęcia własne