Pani na Złotym Potoku

Magdalena Jastrzębska

 

Wydawnictwo LTW - 2020

Opowieść o Marii z Krasińskich

     „Pani na Złotym Potoku. Opowieść o Marii z Krasińskich Raczyńskiej” to już siódma książka autorstwa Magdaleny Jastrzębskiej, którą z ogromną przyjemnością komentuję. Tym większą, że jej lektura pochłonęła mnie całkowicie na kilka godzin, pozostawiając niedosyt swoim „niespodziewanym” zakończeniem. Biografia córki naszego wieszcza – Zygmunta Krasińskiego – dzięki swej chronologicznej kompozycji, podzielona na rozdziały według etapów życia bohaterki, powoduje u czytelnika naturalną ciekawość skwitowaną pytaniem: „i co dalej?”. Czyta się ją z zapartym tchem, niczym sensacyjną powieść z nagłymi zwrotami akcji. Tom, który wyszedł spod pióra znakomitej pisarki historycznej, jest opracowaniem wielopłaszczyznowym. Obok zasadniczej części, poświęconej kolejom losu młodej dziedziczki rodu Krasińskich, zawiera szeroki kontekst spowinowaconych rodzin Raczyńskich i Branickich,  wraz z dokładnie wyjaśnionymi koligacjami.

Królewska korona?

      Krótkie życie Marii z Krasińskich Raczyńskiej, jakie opisała Magdalena Jastrzębska obfitowało w dramatyczne, a nawet tragiczne wydarzenia. Wychowywała się w atmosferze niezbyt udanego małżeństwa rodziców: poety Zygmunta Krasińskiego i Elizy z Branickich, obok których żyła „ta trzecia” – Delfina z Komarów Potocka – flama artysty. W otoczeniu rodzinnym Marii Krasińskiej zawierane były pierwsze i kolejne małżeństwa jej krewnych. Bohaterka książki przygotowywana do zaślubin z królem Szwecji i Norwegii Karolem XV przeżyła jego nagłą i niespodziewaną śmierć. Po kilku latach konkurowała ze szwagierką w drodze do ożenku z Edwardem Raczyńskim i stanęła z nim na ślubnym kobiercu (dopiero w wieku 27 lat, sic!). Niestety, żoną i matką dane jej było cieszyć się jedynie siedem lat. Zmarła przedwcześnie, w wieku 34 lat w niezbyt jasnych okolicznościach. Wcześniej pochowała oboje rodziców i przeżyła troje rodzeństwa…

Kobieta egzotyczna

      Magdalena Jastrzębska, przybliżając nam postaci z najbliższych kręgów przyszłej Pani na Złotym Potoku, niezwykle wnikliwie dokonuje ich psychologicznej charakterystyki, jednocześnie daleko pozostając od ich krytycznego oceniania. Maria Raczyńska wydaje się być osobą inteligentną, wykształconą, aktywną, ciekawą świata, utalentowaną. Jednocześnie przez współczesnych postrzegana była jako „trochę zwariowana” „kobieta egzotyczna” z powodu swego krytycyzmu, posiadania i głoszenia własnych poglądów, poczucia swojej wartości, nietolerowania działań na pokaz i wszechobecnej obłudy. Wszystkie te cechy nie przysparzały jej zwolenników, także w rodzinie, a różnice charakterów w jej małżeństwie doprowadziły do jego rozpadu.

Mariaże i intercyzy

      W kolejnej już książce, Magdalena Jastrzębska z dużą znajomością tematu kreśli przed czytelnikami wielobarwny obraz wyjątkowej epoki, jaką był wiek XIX., bowiem „były to czasy, w których wiele wybaczano mężczyźnie, ale prawie nic kobiecie”. Z uwagi na styl życia arystokratów podróżujących między rodowymi posiadłościami w kraju oraz zagranicznymi atrakcyjnymi miejscowościami, wędrujemy prowadzeni przez autorkę do okazałych magnackich rezydencji (Złoty Potok, Rogalin, Krasne, Opinogóra, Krzeszowice, Biała Cerkiew), do wód – światowych kurortów czy najmodniejszych miast Europy. Podążając za narracją pisarki przyglądamy się chłodnemu planowaniu mariaży nastoletnich panienek oraz ustalaniu warunków małżeńskiej intercyzy, co pozostaje w sprzeczności z porywami serc bohaterów doby romantyzmu, w którym znaczy udział miał ojciec autor „Nie-Boskiej komedii” Marii Beatrix (drugie imię zawdzięczała postaci Beatrycze z „Boskiej komedii” Dantego Alighieri).

 

 

 Imienny przewodnik

      Popularnonaukowa publikacja wydawnictwa LTW posiada czytelną strukturę ułatwiającą jej analizowanie: Bibliografię ułożoną według rodzajów materiałów, Wykaz ilustracji z podaniem ich pochodzenia, Indeks nazwisk osób pojawiających się na kartach tomu. Wśród pozycji źródłowych znalazły się Materiały archiwalne, Prasa, pamiętniki i listy drukowane oraz Opracowania ogólne. Na szczególne uznanie zasługuje ogrom pracy, jaki wykonała autorka przygotowując rzeczoną biografię. Znikoma ilość materiałów źródłowych związanych z osobą Marii z Krasińskich wymusiła na Magdalenie Jastrzębskiej przestudiowanie literatury tematu niekoniecznie bezpośrednio dotyczącego bohaterki. Z licznych rozproszonych wzmianek, wiadomości, zapisków stworzyła imienny przewodnik po życiu młodej spadkobierczyni Krasińskich, który czyta się z prawdziwym zainteresowaniem. Pisane z pasją opowieści biograficzne odtwarzające losy nietuzinkowych dam z minionych epok, kobiet niebanalnych i oryginalnych zachowują je w pamięci potomnych, jak kolorowe kamyki w potoku przedstawicielek wyższych sfer (czy złotym potoku?)…

 

 

 

 

 

 

 

 

 * zdjęcia własne z książki