Kazimierz Krajewski
Wydawnictwo Literackie 2014
Armia Krajowa znalazła się „na straconych posterunkach” na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej dzięki swym „sojusznikom” i „sojusznikom naszych sojuszników”, którzy sprzedali Polskę tak szybko, jak tylko się dało. Już na przełomie listopada i grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie, ustalono wschodnią granicę Polski na tzw. linii Curzona pozbawiającej nas Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego.
Polscy żołnierze zmobilizowani w przeddzień wybuchu II wojny światowej przeszli drogę przez mękę, zyskując na końcu zaszczytne miano Żołnierzy Wyklętych, ale i Niezłomnych, którzy mogli by powiedzieć o sobie:
Wydawnictwo Literackie 2014
Kalendarium
W tabeli na końcu przedstawiłam najważniejsze wydarzenia związane z II wojną światową na Kresach Wschodnich, które pozwolą zrozumieć walkę Polaków na straconych posterunkach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.13 milionów Polaków
Wykład Kazimierza Krajewskiego zatytułowany „Na straconych posterunkach” dostarczył nam, czytelnikom, olbrzymią ilość informacji pozwalających uświadomić sobie skalę działań podejmowanych przez podziemie niepodległościowe na terenie Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Autor przedstawił szeroki kontekst historyczny, uwarunkowania geograficzne i czynniki demograficzne, jakie doprowadziły do apokalipsy Kresów z ich żywą tkanką – trzynastoma milionami Polaków. Wschodnie województwa Rzeczypospolitej, tj. białostockie, wileńskie, nowogródzkie, poleskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie i wołyńskie zamieszkiwali Polacy (69%), Ukraińcy (14%), Żydzi (9%), Białorusini (3%), Niemcy (2%), Litwini (1%), Rosjanie (1%) i inni.Agresje, okupacje, walki
Hekatombę Ziem Utraconych rozpoczęły wrześniowe agresje Trzeciej Rzeszy i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich 1939 roku. Skutkiem tych wydarzeń były kolejne okupacje Kresów: pierwsza okupacja sowiecka (1939-1941), okupacja niemiecka (141-1944), druga okupacja sowiecka (1944-?). Naturalnym odruchem Kresowian były podjęte już we wrześniu 1939 roku pierwsze próby organizowania konspiracji niepodległościowej. Koncepcje działalności podziemnej na Kresach zmieniały się wraz ze ewolucją teatru działań II wojny światowej oraz momentami zwrotnymi w niestabilnych doraźnych sojuszach międzynarodowych. Specyfika Kresów Wschodnich narażała członków polskiego ruchu oporu na walkę z wieloma wrogami: Niemcami, Ukraińcami, Litwinami, Żydami, Białorusinami, Armią Czerwoną, sowiecką partyzantką, a w ostateczności z funkcjonariuszami NKWD i UB.Polski honor vs wschodnia i zachodnia zdrada
W publikacji Kazimierza Krajewskiego uznanej za „Najlepszą książkę naukową poświęconą dziejom Polski i Polaków w XX wieku” w VIII edycji konkursu za rok 2015, poruszono gros kwestii wyjaśniających przyczyny, przebieg i skutki polskiej wojny o Kresy. Wojny, podczas której zderzyły się polska uczciwość, wiara w wypowiedziane słowa, honorowe dotrzymywanie obietnic ze wschodnią i zachodnią zdradą, wszechobecną cyniczną dwulicowością, pozbawionym skrupułów podstępnym spiskowaniem. Wojny, która kosztowała nas utratę nie tylko ponad połowy terytorium, ale kosztowała życie milionów Polaków ginących z rąk wrogów i „przyjaciół” w walce o Niepodległą Ojczyznę. Patriotyczne elity Narodu, zwierające szeregi w obliczu zagłady, tworzyły organizacje konspiracyjne w wyniku inicjatyw oddolnych i odgórnych. Z czasem udało się działania większości z nich skonsolidować, ale nawet wspólne zmagania z wrogami nie mogły przynieść pożądanych skutków. Największa z kilkunastu struktur podziemnych, Armia Krajowa, na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, znajdowała się „na straconych posterunkach”, gdy w sierpniu 1941 przystąpiono (jeszcze pod szyldem ZWZ) do realizacji organizacji dywersyjnej KG ZWZ pod kryptonimem „Wachlarz”. A później było już coraz gorzej…Zgrupowanie Józefa Kurasia Ognia |
6 Brygada Wileńska AK |
Wachlarz, Uderzenie, Burza
Kazimierz Krajewski, opracował naukowo całokształt zagadnień uzasadniających podtytuł „Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej”. Ukazał rozległą strukturę Armii Krajowej z obszarami, okręgami, inspektoratami, obwodami, komendami zwracając uwagę na terytorialność działań i form walki na Kresach, jak również zaznajomił czytelników z „geografią kresowego pola walki”. Autor przeznaczył blisko sto stron swego traktatu na przedstawienie szeregowych żołnierzy i oficerów, oddziałów partyzanckich, jakie formowali oraz warunków, w jakich przyszło im walczyć i żyć. Historyk IPN-u doskonale odtworzył kolejne etapy projektów powstających w Komendzie Głównej AK pod wpływem instrukcji płynących od Rządu RP na Uchodźstwie, takie jak „Wachlarz”, „Uderzenie”, „Burza”, „Ostra Brama”, gdzie rozbieżność teorii i praktyki przyniosła brzemienne w tragedie, dalekosiężne skutki. Ponowne wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej położyło kres polskim zbrojnym wysiłkom na rzecz odzyskania niepodległości i wtrąciło Kresowian w otchłań sowieckiej rzeczywistości. Partyzancka działalność struktur poakowskiego podziemia trwała jeszcze kilka lat. „Na straconych posterunkach” Ziem Utraconych pozostali jedynie Żołnierze Wyklęci, ale i Oni odeszli na wieczną wartę.(Nie)Poprawności politycznej cd.
Lektura monografii Kazimierza Krajewskiego częściowo odbrązowiła obraz Armii Krajowej i Rządu Emigracyjnego, jaki chcielibyśmy mieć w sercach. Najostrożniejsze określenia nasuwające się w odniesieniu do niektórych postanowień czynników decyzyjnych w Kraju i poza Nim to arbitralność, łatwowierność, bezkrytyczne zaufanie do tzw. sojuszników, (nie)poprawność polityczna wytrącająca argumenty z ręki (pokutująca do dziś). Oderwani od realiów sowieckiej okupacji dowódcy i wodzowie kreślili plany powszechnego powstania uwzględniając potencjalne, a nie rzeczywiste możliwości zbrojnego wystąpienia ludności przeciw wrogom. Powtarzające się reorganizacje terenowych oddziałów AK spowodowane nierzadkimi sporami kompetencyjnymi między dowódcami różnych szczebli, z których część zyskała miano „papierowych” dowodząc podległymi jednostkami spoza miejsca ich pobytu, nie przyczyniały się do zwycięstwa.Łagry, kołchozy, doły śmierci
Kazimierz Krajewski, znawca tematyki kresowej okresu II wojny światowej i stalinizmu, obnażył zakłamanie, obłudę, perfidię, wyrachowanie sowieckich „sojuszników” nie dotrzymujących żadnych umów zawieranych z polską stroną, tak w wymiarze lokalnym, jak i krajowym. Nasi „sprzymierzeńcy” walczyli z jednostkami Armii Krajowej, atakowali oddziały partyzanckie oraz prześladowali ludność cywilną przy użyciu Armii Czerwonej, partyzantki sowieckiej, formacji NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) oraz band komunistyczno – rabunkowych. Agentury sowieckie rodem z NKWD rozprawiły się z pierwszą wrześniową konspiracją, aresztując działaczy podziemia niepodległościowego już zimą1939 roku i w „najlepszym” wypadku proponując im współpracę z NKWD (ci zdrajcy przygotowywali m.in. listy proskrypcyjne Polaków). Wachlarz metod walki sowietów z Polakami zawierał ponadto przymusowe wcielanie do Armii Czerwonej, wcielanie do Armii Berlinga, masowe wywózki do syberyjskich łagrów, zsyłki do kołchozów w Kazachstanie i fizyczną eksterminację. Zdarzały się nawet sowieckie denuncjacje do władz niemieckich, trudno uchwytnych polskich konspiratorów.Armia Krajowa znalazła się „na straconych posterunkach” na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej dzięki swym „sojusznikom” i „sojusznikom naszych sojuszników”, którzy sprzedali Polskę tak szybko, jak tylko się dało. Już na przełomie listopada i grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie, ustalono wschodnią granicę Polski na tzw. linii Curzona pozbawiającej nas Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego.
Kompania C2 (AK - NIE) pod Dynowem |
I kompania oddziału leśnego Obwodu Sambor AK |
Dwa rozkazy
Zbrodnie sowietów przyjęły wyjątkowo odrażającą formę w szczególności po odkryciu grobów katyńskich w kwietniu 1943 roku i zerwaniu przez Związek Sowiecki stosunków dyplomatycznych z Polską – np. Mord w Nalibokach, w Koniuchach, w Dokudowie, w Augustowie, w Naroczy, itd. W tym kontekście trudno jest zrozumieć intencje Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, autora rozkazu zakazującego walki z Sowietami, wydanego 20 listopada 1943 roku: „Unikać obecnie zatargów z oddziałami sowieckimi... Z naszej strony dopuszczalna jest jedynie akcja samoobrony". Podobnie niełatwe jest wyjaśnienie analogicznego rozkazu marszałka Edwarda Rydza ps. Śmigły wydanego 17 września 1939 roku, już po agresji Związku Sowieckiego na Polskę: „Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów".
Armia Krajowa znalazła się „na straconych posterunkach” na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej dzięki swym „sojusznikom” i „sojusznikom naszych sojuszników”, którzy sprzedali Polskę tak szybko, jak tylko się dało. Już na przełomie listopada i grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie, ustalono wschodnią granicę Polski na tzw. linii Curzona pozbawiającej nas Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego.
To już jest koniec...
Tytuły końcowych rozdziałów rozprawy: „Ostatni etap działalności AK”, „Ostatni leśni”, czy „Ostatnie przejawy polskiej działalności niepodległościowej” nie pozostawiają złudzeń, co do losu żołnierzy Armii Krajowej na Kresach. Ci, którzy przeżyli piekła hitlerowskiej i bolszewickiej okupacji walczyli w tzw. strukturach poakowskich, stawiających przed sobą dwa główne cele. Żyjąc nadzieją trzeciego globalnego konfliktu chcieli stanowić „polską zbrojną obecność na Ziemiach Utraconych”, która w momencie przełomu będzie przywracać tam Polskę. Doraźnym celem oddziałów partyzanckich była zaś samoobrona społeczeństwa przed terrorem sowieckim (czasem z niezłym skutkiem: „faktycznie panowała dwuwładza. W dzień rządzili komuniści, w nocy – partyzanci”). Polskie powojenne podziemie niepodległościowe i antykomunistyczne pozostało w pamięci potomnych dzięki niezłomnej walce Żołnierzy Wyklętych, z których ostatni, Józef Franczak ps. Lalek, poległ 21 października 1963 roku. Cześć Ich Pamięci!Przysięga w batalionie Trzaska 27 Wołyńskiej DP AK |
Żołnierze Okręgu Wileńskiego AK |
Wyklęci Żołnierze Niezłomni
Dzieło, zajmujące poczesne miejsce w najnowszej literaturze historycznej, zawiera analizę kondycji klasy politycznej po przełomie 1989 roku. Tragedia Kresów Wschodnich w dużej mierze przyczyniła się do kryzysów ostatniego ćwierćwiecza wolnej Polski „skutki półwiekowych rządów dyktatury obcej nam cywilizacyjnie partii komunistycznej… podzieliły i głęboko zdemoralizowały społeczeństwo”. Kazimierz Krajewski słusznie konstatuje, iż „wymordowanie narodowych elit przez obu okupantów, hitlerowskiego i komunistycznego” przyniosło Polsce różnorodne konsekwencje, które pozwoliły na „przeorywanie świadomości” społeczeństwa polskiego. Procederowi temu służyło cenzorowanie polskiej najnowszej historii przez postkomunistów, tak aby nie dopuścić do kreacji nowych bohaterów narodowych. Mieliśmy nie poznać Inki, Łupaszki, Zapory, Warszyca, Ognia, Ponurego, Wilka, Pługa, Lalka, Nila, Kotwicza, Kmicica, Olecha, Witolda, Roja, Młota, Żelaznego, Krysia, Ragnera, Mena, Ponurego, Hubala…Polscy żołnierze zmobilizowani w przeddzień wybuchu II wojny światowej przeszli drogę przez mękę, zyskując na końcu zaszczytne miano Żołnierzy Wyklętych, ale i Niezłomnych, którzy mogli by powiedzieć o sobie:
„Chcieli nas zakopać, nie wiedzieli, że jesteśmy ziarnem”
Kalendarium
W tabeli przedstawiłam najważniejsze wydarzenia związane z II wojną światową na Kresach Wschodnich, które pozwolą zrozumieć walkę Polaków na straconych posterunkach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.
Data/rok
|
Wydarzenie
|
1939
|
|
23.08
|
Pakt Ribbentrop –
Mołotow o nieagresji pomiędzy III
Rzeszą Niemiecką i ZSRR
|
01.09
|
Agresja Trzeciej
Rzeszy na Polskę
|
17.09
|
Agresja Związku
Sowieckiego na Polskę
|
27.09
|
Utworzenie SZP (Służba
Zwycięstwu Polski)
|
01.11
|
Wołyńskie,
tarnopolskie, stanisławowskie i lwowskie włączone do USRR
|
13.11
|
Utworzenie ZWZ (Związek
Walki Zbrojnej)
|
1940
|
|
02
|
I deportacja
Kresów
|
03.04
|
Rozstrzelanie w
Katyniu pierwszej grupy oficerów polskich
|
04
|
II deportacja
Kresów
|
20.04
|
Utworzenie ZO (Związku
Odwetu)
|
30.04
|
Zamordowanie
Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal
|
06
|
III deportacja
Kresów
|
08
|
Utworzenie
Chłopskiej Straży (później Bataliony Chłopskie)
|
1941
|
|
14.02
|
Zrzut pierwszych
Cichociemnych nad Polską
|
06
|
IV deportacja
Kresów
|
06 - 07
|
Masakry NKWD w
więzieniach na Kresach - 30 tys. ofiar
|
22.06
|
Agresja Trzeciej
Rzeszy na Związek Sowiecki
|
01.07
|
Utworzono NOW (Narodowa
Organizacja Wojskowa)
|
30.07
|
Układ Sikorski –
Majski o tworzeniu armii polskiej w ZSRR
|
08
|
Utworzenie
organizacji dywersyjnej Wachlarz
|
1942
|
|
14.02
|
Przekształcenie ZWZ
w Armię Krajową
|
03
|
Ewakuacja Armii
Andersa do Iranu
|
20.09
|
Utworzenie NSZ (Narodowe
Siły Zbrojne)
|
1943
|
|
22.01
|
Utworzenie Kedywu (Kierownictwo
Dywersji Komendy Głównej) AK
|
09.02
|
Początek Rzezi
Wołyńskiej
|
13.04
|
Ogłoszenie
odkrycia Grobów Katyńskich
|
06.05
|
Decyzja o
tworzeniu Armii Berlinga w ZSRR
|
08.05
|
Zbrodnia w
Nalibokach
|
04.07
|
Katastrofa
Gibraltarska – śmierć Władysława Sikorskiego
|
26.08
|
Zamordowano
Antoniego Burzyńskiego ps. Kmicic - Narocz
|
20.11
|
Rozkaz Tadeusza Komorowskiego
ps. Bór o akcji Burza
|
28.11–1.12
|
Konferencja w
Teheranie – ustalenie linii Curzona wschodnią granicą Polski
|
01.12
|
Pacyfikacja
Zgrupowania Stołpeckiego w Puszczy Nalibockiej
|
1944
|
|
04.01
|
Przekroczenie granic
Polski przez Armię Czerwoną
|
22.01
|
Zbrodnia w
Koniuchach
|
05.03
|
Zbrodnia w
Dokudowie
|
16.06
|
Zamordowano Jana
Piwnika ps. Ponury
|
07.07
|
Zdobycie Wilna w
ramach akcji Burza – operacja Ostra Brama
|
22-28.07
|
Walki o Lwów w
ramach akcji Burza
|
01.08
|
Wybuch Powstania
Warszawskiego
|
02.10
|
Koniec Powstania
Warszawskiego
|
22.11
|
Utworzenie NIE (kadrowa
organizacja wojskowa) na Kresach
|
27.12
|
Ostatni zrzut
Cichociemnych
|
1945
|
|
19.01
|
Rozkaz Okulickiego
Niedźwiadka o rozwiązaniu AK
|
4-11.02
|
Konferencja w
Jałcie – podział Europy
|
15.02
|
Utworzenie AKO (Armia
Krajowa Obywatelska)
|
02.05
|
Zdobycie Berlina
przez aliantów
|
07.05
|
Utworzenie
DSZ (Delegatury Sił Zbrojnych) na Kraj
|
08.05
|
Koniec II wojny
światowej
|
24.05
|
Rozkaz Michała Żymierskiego
ps. Rola o likwidacji AK i NSZ
|
17-21.06
|
Proces Szesnastu
przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
|
17.07-2.08
|
Konferencja w
Poczdamie
|
02.08
|
Dekret o amnestii
dla członków podziemia antykomunistycznego
|
02.09
|
Utworzenie WiN (Zrzeszenia
Wolność i Niezawisłość)
|
1946 itd.
|
|
05.02.1946
|
Cesja polskich
Kresów Wschodnich na rzecz Związku Radzieckiego.
|
28.08.1946
|
Zamordowano Danutę
Siedzikówną ps. Inka
|
06.09.1946
|
Pozbawienie
obywatelstwa 76 oficerów PSZ na Zachodzie
|
23.11.1946
|
Proces
przywódców NSZ
|
01-12.1946
|
Pacyfikacje i
masakry w woj. Podkarpackim przez UPA
|
19.02.1947
|
Zamordowano
Stanisława Sojczyńskiego ps. Warszyc
|
21.02.1947
|
Zamordowano Józefa
Kurasia ps. Ogień
|
22.02.1947
|
Dekret o amnestii
dla członków podziemia antykomunistycznego
|
28.04 1947
|
Akcja
Wisła – przesiedlanie Ukraińców – UPA i OUN na zachód
|
12.05.1948
|
Zamordowano
komendanta NSZ Stanisława ps. Kasznica
|
07.03.1949
|
Zamordowano
Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora
|
15.10.1949
|
Utworzenie
Wojskowego Korpusu Górniczego dla antykomunistów
|
06.11.1949
|
Konstanty
Rokossowski marszałkiem Polski i ministrem polskiego MON
|
08.02.1951
|
Zamordowano
Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka
|
01.03.1951
|
Zamordowano
Łukasza Cieplińskiego ps. Pług
|
29.09.1951
|
Zamordowano
Aleksandra Krzyżanowskiego ps. Wilk
|
24.02.1953
|
Zamordowano Augusta
Emila Fieldorfa ps. Nil
|
05.03.1953
|
Śmierć Józefa
Stalina
|
21.10.1963
|
Zamordowano Józefa
Franczaka ps. Lalek
|
1971
|
Zwolnienie
z łagru Bronisława Chwieduka ps. Cietrzew - dowódca samoobrony
|
* zdjęcia http://zolnierzewykleci.polskieradio.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz