Życie codzienne i niecodzienne w przedwojennej Polsce

 

Maja i Jan Łozińscy

Prószyński i S-ka 1999

Narty, dancing, brydż

      Znawcy tematyki przedwojennej Polski przedstawili wybrane aspekty „Życia codziennego i niecodziennego” obywateli Rzeczypospolitej. W swej albumowej publikacji Wstęp i rozdział pierwszy poświęcili nakreśleniu szerokiego kontekstu historycznego omawianych zagadnień. Ukazali skomplikowaną sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną w Polsce po zakończeniu I wojny światowej. Problemy, jakie piętrzyły się przed młodym państwem na wszelkich możliwych frontach wiązały się z odbudową zniszczonej Ojczyzny, scalaniem trzech światów różniących się niemal we wszystkim oraz zachodzącymi równolegle przemianami cywilizacyjnymi, kulturowymi i obyczajowymi w życiu polskiego społeczeństwa. W kolejnym rozdziale przybliżono „Pejzaże miast” z ich rzeczywistym stanem rozwoju oraz uwarunkowaniami dziejowymi determinującymi postępowe przeobrażenia. W skrótowy, ale zupełnie wystarczający sposób scharakteryzowano sześć głównych miast Drugiej Rzeczypospolitej (zapomniano o Łodzi – mieście, drugim, co do liczby ludności w Polsce), podkreślając ich kluczowe atuty i różnorodność. Jednocześnie „Na wsi, we dworze, w pałacu” panowało jeszcze większe zróżnicowanie i to nie tylko na linii chłopi – ziemiaństwo i arystokracja, ale także pod względem lokalizacji na mapie kraju. Określenie Polska A i Polska B wyraża rozbieżność w aktualnym stanie rolnictwa i wsi w różnych częściach kraju. Z niekłamanym sentymentem autorzy zaprowadzili czytelników do kilku arystokratycznych rezydencji akcentując specyfikę staropolskiej gościnności, „niespiesznych posiłków”, wigilijnych i wielkanocnych tradycji. „Czas zabaw i bankietów”, jaki nastąpił po wypędzeniu z Polski bezwzględnych zaborców, pozwolił artystom zrzucić „znoszony już nieco płaszcz Konrada” i beztrosko uprzyjemniać sobie czas. Bawiono się „W kinie, w kabarecie…”, teatrach, lokalach, jak również słuchano Polskiego Radia. Szkoda, że przy okazji nie wspomniano o początkach polskiej telewizji (rok 1938). Pomimo fatalnego stanu dróg i kolei w okresie międzywojnia Polacy często przebywali „W podróży”, oddawali się turystyce, sportom, automobilizmowi, jeździli pociągami „Narty, dancing, brydż” czy Luxtorpedami. „Automobiliści, lotnicy i inni” uprawiali różnorodne sporty, brali udział w rajdach, wyścigach, olimpiadach, i to z sukcesami. Nadzwyczaj szeroko omówiono w książce problematykę lotnictwa (w tym sportowego). „Ostatnie lata” Drugiej Rzeczypospolitej upłynęły pod znakiem ideologii faszystowskiej i antysemityzmu rodem z Trzeciej Rzeszy. Wskrzeszona ojczyzna cieszyła się z licznych zmian na lepsze w gospodarce, komunikacji, elektryfikacji, budownictwie, kanalizacji, handlu. Jednak 1 września 1939 roku Polacy obudzili się w koszmarnej rzeczywistości, która pogrzebała szalone lata dwudzieste i trzydzieste…

 

Opuszczamy minioną epokę

     Gorzki smak odzyskanej niepodległości autorzy łagodzili ciekawostkami, relacjami i anegdotami z tego wyjątkowego okresu w historii Rzeczypospolitej. Wspomnieli o kapitańskich balach na polskich transatlantykach: Piłsudskim i Batorym, które cechowała elegancja i wytworność tak strojów gości, jak i wystroju sal balowych na statkach. Przytoczyli żartobliwy opis pióra pani ministrowej, tzw. herbatek i fajfów, na których uprawiano żonglerkę filiżankami, spodeczkami, łyżeczkami. Przywołano nostalgiczną relację z konnej wizyty w rezydencji Niemojowskich, z wytwornym obiadem i lokajami, którą amazonka zakończyła słowami „Odjeżdżaliśmy pod wrażeniem, że opuszczamy minioną epokę”…
     Barwne czasy dwudziestolecia międzywojennego zilustrowano mnóstwem reprodukcji dzieł sztuki, kopii dokumentów i zdjęć z epoki pochodzących z archiwów państwowych i prywatnych oraz z wcześniejszych wydawnictw autorów. Na szczególną uwagę zasługują liczne cytaty ze wspomnień świadków historii, umiejętnie wplecione w tekst pp. Łozińskich, doskonale go uzupełniając i uwierzytelniając. Popularnonaukowy charakter publikacji uzasadnia powierzchowne traktowanie większości poruszanych zagadnień, skutkiem czego książka wydaje się być trochę nijaka. Drobnym mankamentem treści książki są zachwiane proporcje w zakresie przedstawiania elementów życia w przedwojennej Polsce (lotnictwo z jego niuansami).
     Podsumowując uwagi na temat rzeczonej lektury autorstwa pp. Łozińskich – znakomite wydawnictwo, dopracowane edytorsko, z bogatą bibliografią przedmiotową, niewątpliwie wzbogaciło wachlarz literatury historycznej, a kolejne wydanie tej pozycji dowodzi, że czytelnicy docenili jej wartość merytoryczną i artystyczną.

 

 

 

 

* zdjęcia własne z książki