Od Koźmina Wielkopolskiego do Konferencji w Dobrzycy

 

 Wielkopolska

wrzesień 2024

     Kolejną wizytę w Wielkopolsce spowodowała wrześniowa Konferencja Naukowa w Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Po drodze odwiedziłam zabytkowe budowle: zamki, pałace i dwory, dziś pełniące przeróżne funkcje. Były wśród nich muzea, szkoły, hotele, pensjonaty, domy opieki, siedziby firm. Nie rzadko obiekty łączyły po dwie formy działalności – szkołę i muzeum.

Zamek w Koźminie Wielkopolskim

     W 1232 r. Władysław Odonic, książę wielkopolski, nadał Zakonowi Templariuszy wieś Koźmin. W latach 1312-1338 Koźmin był miastem królewskim. W 1338 r. Król Kazimierz Wielki nadał dobra koźmińskie Maćkowi Borkowicowi - późniejszemu staroście poznańskiemu, który za liczne rozboje skazany został na śmierć głodową na zamku w Olsztynie (koło Częstochowy). Budowę murowanego zamku w drugiej połowie XIV wieku rozpoczął Bartosz Wezenberg z Odolanowa, wojewoda poznański. Zmieniający się właściciele zamku rozbudowywali go i przebudowywali dostosowując do własnych potrzeb. Od 1865 roku w zamku rozpoczęły działalność placówki edukacyjne, a podczas Powstania Wielkopolskiego (1918-1919) znajdowała się tu siedziba sztabu i szpitala wojskowego. Po roku 1919 (z przerwą na czas okupacji 1939-1945) w zamku mieściły się różne szkoły – dziś Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Józefa Marcińca.
     Dawny zamek królewski to współcześnie oskarpowana, otynkowana budowla, składająca się z trzech skrzydeł mieszkalnych ustawionych w otwartą od zachodu podkowę. Składa się na nią ponad sto pomieszczeń rozlokowanych na czterech kondygnacjach. Charakterystyczną pozostałością po gotyckiej warowni jest ceglana oktogonalna wieża nakryta neobarokowym hełmem. Częściowo zachowały się również fosy oraz relikty dawnego przedbramia i osłaniających go wieżyczek. 

Muzeum Ziemi Koźmińskiej 

     W gotyckiej baszcie zamku znajduje się Muzeum Ziemi Koźmińskiej otwarte 22 grudnia 1988 r. z okazji siedemdziesiątej rocznicy Powstania Wielkopolskiego. Zgromadzono w nim eksponaty związane z historią Koźmina i ziemi koźmińskiej. Twórcą i kustoszem Muzeum jest doktor Michał Pietrowski – były nauczyciel historii w tutejszym liceum.

Sale muzealne i niektóre z muzealnych eksponatów:
1. Izba poświęcona Powstaniu Wielkopolskiemu 1918/1919, Wiośnie Ludów 1848 r., bractwu kurkowemu, chórowi, harcerstwu i prasie koźmińskiej.
- pierwszy sztandar chóru z 1889 r., sztandar uczestników Powstania Wielkopolskiego, ufundowany w 1926 r., eksponaty dotyczące Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Koźminie,
2. Izba renesansowa w wieży zamkowej.
- jedyny czynny kominek w zamku oraz umywalka z XIX wieku,
3. Izba  poświęcona organizacjom społecznym, dziejom Koźmina w czasie II wojny światowej oraz czasom powojennym.
- tj. Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Koźminie, Towarzystwa Kołowników, Cyklistów i Motocyklistów, Związku Hallerczyków, Koźmińskiej Straży Pożarnej, Towarzystwa Pożyczkowego, późniejszego Banku Spółdzielczego, Rodzinnego Ogrodu Działkowego I Towarzystwa Miłośników Koźmina Wlkp.
- Pamiątki po Janinie Kłopockiej, urodzonej w Koźminie, polskiej artystce, twórczyni znaku „Rodła",

4. Izba  poświęcona historii zamku koźmińskiego oraz szkół na zamku do 1939 r.
- Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego z lat 1919 - 1932, Szkoły Ogrodniczej z lat 1867-1939, Szkoły Rolniczej Zimowej z lat 1908-1939,
5. Izba poświęcona malarzom związanych z Koźminem.
- Obrazy olejne oraz akwarele i grafiki przedstawiające Koźmin i okolice.
6. Izba przedstawiająca rozwój przestrzenny Koźmina.
- Na siedmiu planszach przedstawiono rozwój przestrzenny miasta od VIII do XX wieku,

7. Izba prezentująca zbiory etnograficzne.
- Z tej kondygnacji można wejść na punkt widokowy i obejrzeć panoramę Koźmina Wielkopolskiego.
8. Loch Maćka Borkowica.
- tron, na którym umieszczono króla Kazimierza Wielkiego znajduje się ponad dziewięciometrowym lochem z postacią skazańca, 
9. Korytarz z pozostałymi eksponatami.
- w gablocie fotografie zamku z różnych okresów, fotografie pałaców i dworów z gminy Koźmin Wlkp, drzeworyty, linoryty i grafiki S. Wojcieszyńskiego, a także eksponaty przekazane do muzeum przez braci kurkowych.

 

     Opus vitae dr Michała Pietrowskiego – regionalne muzeum – dostarcza niezapomnianych wrażeń wszystkim odwiedzającym, a wzbogacone gawędą kustosza nikogo nie pozostawia obojętnym wobec tego dzieła.

 

Muzeum Ziemiaństwa w Zespole Pałacowo – Parkowym w Dobrzycy

     Pałac w Dobrzycy – klasycystyczny pałac położony w południowo-wschodniej części Dobrzycy. Mieści się w malowniczym parku krajobrazowym utrzymanym w stylu angielskim, gdzie oprócz oficyny, zlokalizowano budowle ogrodowe: monopter, panteon, oranżerię. Pałac został wybudowany w latach 1798–1799 przez czołowego architekta epoki klasycyzmu, Stanisława Zawadzkiego, dla adiutanta i szefa kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, generała Augustyna Gorzeńskiego. W pałacu mieści się Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy, otwarte dla zwiedzających w 2005 r. Od 1 stycznia 2019 roku zespół pałacowo-parkowy posiada status Pomnika Historii.  

 

IX Konferencja naukowa w Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

    W Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy we wrześniu 2024 r. odbyła się IX Konferencja naukowa poświęcona m.in. szerokiemu kręgowi zagadnień związanych z pozostającymi w rękach prywatnych i udostępnianych domów rodzin ziemiańskich. Dotyczy to nie tylko przywracaniu dobrostanu architektury i najbliższego otoczenia, ale w dużej mierze charakteru, sposobu życia obecnych właścicieli upamiętniających historię dawnych mieszkańców tych rodowych siedzib oraz kultywowaniu tradycji domu ziemiańskiego.

Referaty wprowadzające wygłosili:
1. Andrzej Novák-Zempliński (Honorowy Prezes stowarzyszenia Domus Polonorum, właściciel dworu w Tułowicach) – o działalności Stowarzyszenia w propagowaniu dworu polskiego jako zjawiska kulturowego, historycznego i architektonicznego.
2. Dr Maciej Rydel (Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego): prezentacja multimedialna „Dwory i pałace prywatne w Polsce kontynuujące tradycje ziemiańskie”.
3. Prof. dr hab. Marian Wolski (laureat w konkursie „Zabytek Zadbany”) i dr Agata Wolska – „Konserwacja, restauracja i rewitalizacja renesansowego dworu w Hawłowicach Górnych”.

     W Panelu dyskusyjnym wzięli udział zaproszeni właściciele pięciu dworów, zachowujących nie tylko zewnętrzny wygląd oraz klimat tradycyjnego wnętrza, ale i organizujących działalność kulturalną oraz społeczną, otwartą dla osób zainteresowanych odczytami, koncertami, plenerami artystycznymi itp. Dyskusja uczestników konferencji – właścicieli dworów, przedstawicieli organizacji ziemiańskich i środowiska akademickiego zajmującego się historią ziemiaństwa – zakończyła się uroczystym pożegnaniem Dyrektora  Muzeum Ziemiaństwa, Wiesława Kaczmarka, który odchodzi z Muzeum na zasłużoną emeryturę. 

 

     Pozostały tylko jeszcze rozmowy przy grillu – czas na spotkania, rozmowy, wymiany doświadczeń, nawiązywanie nowych kontaktów.  A wszystko to w atmosferze biesiady środowiska potomków rodzin ziemiańskich, współczesnych właścicieli dworów, społeczników i zainteresowanych historią oraz grona naukowych badaczy akademickich. Główny akcent spotkania położony na kultywowanie tradycji domu ziemiańskiego z pewnością pozostanie w pamięci jego uczestników.

* zdjęcia własne CANON EOS 1300