Festiwal "Pogranicza Literatury"

Łubowo - czerwiec 2025

Na pograniczu literatury i świata 

    Trzy dni. Dziesiątki inspirujących spotkań. Setki rozmów. Tysiące myśli, które zabrały uczestników dalej niż jakiekolwiek bilety. Tak minął I Festiwal Podróży i Książek „Pogranicza Literatury”, który odbył się w czerwcu 2025 roku w Łubowie – miejscu, gdzie historia spotkała się z pasją, a literatura z wędrówką przez świat i przez siebie. Weekend, który pachniał książkami, brzmiał opowieściami, smakował przygodą i historiami z końca świata. Było tak, jak z dobrą książką: żal, że się skończyła…

Od pomysłu do pasji w działaniu

    Za ideą festiwalu stoi Karol Soberski, dziennikarz, pisarz i niestrudzony popularyzator lokalnych tajemnic. Jak sam podkreślił, głównym celem wydarzenia była promocja turystyczna regionu Gniezna, a zwłaszcza gminy Łubowo – obszaru pełnego niedocenionych perełek historycznych, kulturowych i przyrodniczych. Ale – jak to zwykle bywa z podróżami – droga poprowadziła znacznie dalej.
Wraz z Instytutem Literackim im. Marii i Franciszka Rubaszewskich, Fundacją Historyczną „Przywracamy Pamięć”, portalem Pojezierze24.pl oraz Biblioteką Publiczną i Centrum Kultury Gminy Łubowo, Karol Soberski stworzył wydarzenie, które z powodzeniem połączyło świat książki z podróżniczą przygodą.

Wystawy na rozgrzewkę

    Festiwal rozpoczął się w piątkowy wieczór wernisażem trzech wystaw historyczno-artystycznych, mocno zakorzenionych w lokalnej tożsamości. Tadeusz Panowicz zaprezentował „Skarby Lednicy i Gniezna” – graficzno-archeologiczną podróż do przeszłości Ostrowa Lednickiego. Wojciech Śmielecki zaskoczył filatelistyczno-medalierską wystawą o Bolesławie Chrobrym. A Robert Anioł wzruszył ekspozycją fotograficzną „Ślady”, poświęconą postaci rzeźbiarza Juliana Boss-Gosławskiego.
    Nie zabrakło też stoisk z książkami, gdzie można było porozmawiać z autorami, zdobyć autograf, ale przede wszystkim – chłonąć tę wyjątkową atmosferę. Bez barier, bez dystansu – tu każdy mógł podejść, zapytać, podyskutować. Bo taka właśnie była formuła festiwalu: blisko ludzi, blisko pasji, blisko słowa.  Piotr Karsznia, znawca historii militarnej, regionalista, kronikarz i dokumentalista programu TVP, a przede wszystkim rysownik i malarz ilustrował sceny historyczne i bardzo aktualne.

 

Czytasz? To podróżuj. Podróżujesz? To czytaj.

    Przez dwa festiwalowe dni odbyło się kilkanaście pasjonujących prelekcji. Na scenie pojawili się podróżnicy, eksploratorzy, pisarze i badacze z Polski, USA, Hiszpanii i Niemiec. Wśród nich Karol Soberski, Tomasz Grzywaczewski, Malwina Kowszewicz, Jacek Podemski, Andrzej Ceglarski, Joanna Sypuła-Gliwa, Jolanta Maria Kaleta, Mikołaj Gospodarek, Tomasz Górski, Magdalena Woch, Marek Dudziak, Dariusz Garba czy Maciej Jędrzejczak – każdy z własną historią, każdy z misją otwierania głów i serc na świat. 

 

    Była mowa o tajemnicach II RP, nieznanych komandoriach templariuszy, konfederatach barskich, pustyniach Australii, grobowcach Inków, Kraju Kwitnącej Wiśni, kobietach Książa i o Polsce, której nie znajdzie się w turystycznych folderach. Literatura była tu przewodnikiem, a podróże – przypisem do każdej opowieści.

 

 

 

 

  

Panel dyskusyjny i zmierzch z duchami historii

    Sobotni wieczór zwieńczył panel dyskusyjny pod hasłem „Świat jest jak książka. Ci, którzy nie podróżują, czytają jedynie pierwszą stronę”. Uczestnicy – w tym pisarze i podróżnicy – zgodnie stwierdzili, że podróże nie tylko uczą, ale i leczą z uprzedzeń, otwierają oczy i pomagają zrozumieć samych siebie. O zachodzie słońca przyszedł czas na zwiedzanie z przewodnikiem najstarszego drewnianego kościoła powiatu gnieźnieńskiego – św. Mikołaja w Łubowie (rok budowy: 1660). Drewniane ściany wyszeptały uczestnikom niejedną legendę... 

Literatura na walizkach

    I Festiwal "Pogranicza Literatury” zbliżył miłośników podróży i książek. Celem wydarzenia było połączenie pasji do podróży i książek oraz promocja turystyczna okolic Gniezna. Trzydniowa uczta duchowa dla podróżników, miłośników książek i poszukiwaczy tajemnic, powiązała literaturę z odkryciami. Inspirujące spotkanie pasjonatów, którzy odkrywają świat przez pryzmat książek i podróży, wzbogaciło wyobraźnię i poszerzyło horyzonty uczestników Festiwalu. Impreza ta udowodniła, że książki i podróże to duet idealny – inspirujący, odkrywczy i zaskakująco lokalny. Czerwcowy event stał się centrum spotkań z historią, pasją i ludźmi, którzy nie boją się myśleć szerzej niż granice mapy. Jeśli literatura to podróż, to właśnie odbyliśmy ją w najlepszym towarzystwie.
   I Festiwal „Pogranicza Literatury” zakończył się, ale zostawił po sobie coś więcej niż tylko wspomnienia: zachętę do czytania świata uważniej, do odkrywania tego, co blisko – i do nieustannego przekraczania granic. Tych na mapie i tych w sobie.
    Na Pograniczach Literatury spotkamy się już za rok… 

Skrócony program festiwalu:

Piątek, 27 czerwca
Otwarcie wystaw w sali Biblioteki Publicznej i Centrum Kultury Gminy Łubowo:

• wystawa Tadeusza Panowicza pt. „Skarby Lednicy i Gniezna” - prezentacja grafik architektury oraz metalowych zabytków wczesnośredniowiecznych z Ostrowa Lednickiego

• wystawa Wojciecha Śmieleckiego pt. „Historyczne rocznice związane z Bolesławem Chrobrym i dynastią piastowską w filatelistyce i medalierstwie”

• wystawa fotograficzna Roberta Anioła pt. „Ślady” - wystawa związana z postacią Juliana Boss-Gosławskiego, wybitnego artysty rzeźbiarza, który połowę życia spędził nad brzegami Jeziorem Lednickiego

Sobota, 28 czerwca
Prelekcje:

• Karol Soberski - „Perły turystyczne okolic Gniezna”
• Malwina Kowszewicz - „Przekraczanie granic w podróży i w miłości”
• Mikołaj Gospodarek - „Polska nieodkryta”
• Joanna Sypula-Gliwa - „Oddech Pustyni, czyli przez australijski interior”
• Andrzej Ceglarski - „Największa tajemnica II RP. Mord na Generale Zagórskim”
• Tomasz Grzywaczewski - „Wymazana granica. Śladami II Rzeczpospolitej”
• Jacek Podemski - „Japonia - wędrówki w cieniu Fudżi”
• panel dyskusyjny pod hasłem „Świat jest jak książka. Ci, którzy nie podróżują, czytają jedynie pierwszą stronę” (św. Augustyn). Udział wezmą: Malwina Kowszewicz, Magdalena Woch, Tomasz Grzywaczewski, Dariusz Garba, Tomasz Górski i Andrzej Ceglarski.
• zwiedzanie z przewodnikiem najstarszego drewnianego kościoła w powiecie gnieźnieńskim pw. św. Mikołaja w Łubowie, zbudowanego w 1660 r.

Niedziela, 29 czerwca
Prelekcje: 

• Maciej Jędrzejczak - „Kasztelania Ostrowska - region odkrywany na nowo”
• Dariusz Garba - „Templariusze. ‚W kapeluszu’, śladami (nie)znanych komandorii po Europie”
• Jolanta Maria Kaleta - „Zapomniane groby, zapomniani bohaterowie”
• Magdalena Woch, Marek Dudziak - „Historia i tajemnice: kobiety Książa”
• Tomasz Górski - „W poszukiwaniu tajemniczych miejsc czyli od urbexu w Arktyce po grobowce Inków” 

 

 I ja tam byłam... 

Foto https://pojezierze24.pl/aktualnosci/od-atrakcji-turystycznych-okolic-gniezna-po-wedrowki-w-cieniu-fudzi,17238

* zdjęcia własne oraz https://www.facebook.com/BPiCKlubowo i https://www.facebook.com/pojezierze24pl 

 

Polska na weekend

 

 

Wydawnictwo Pascal - 2008

Aktywnie na weekend

     „Polska na weekend” to jedna z ciekawszych serii przewodników turystycznych na polskim rynku, skierowana do osób, które chcą odkrywać uroki naszego kraju w krótsze, kilkudniowe wyjazdy. Wydawnictwo Pascal, znane z wysokiej jakości publikacji podróżniczych i tym razem nie zawodzi, oferując czytelnikom praktyczne, pięknie wydane i przystępnie napisane książki.
    Każdy tom serii (10) koncentruje się na innym regionie lub zagadnieniu – od wielkich miast, przez szlaki górskie, po mniej znane zakątki Polski. Przewodniki są logicznie podzielone: na wstępie znajdziemy krótkie wprowadzenie oraz zestawienie „największych hitów” regionu. Następnie autorzy prowadzą nas po proponowanych trasach lub miejscach, które można zwiedzić w ciągu weekendu. Wiele rozdziałów zawiera gotowe pomysły na jednodniowe wycieczki lub propozycje tematyczne (np. „weekend w naturze”, „weekend z historią”).

Pałace Świętokrzyskie

Rafał Jurkowski

Wydawnictwo CM - 2019

Ze Wstępu

   «„Pałace Świętokrzyskie. Dzieje, atrakcje, sekrety” to drugi tom serii przewodników "Świętokrzyskie wędrówki historyczne". Przedstawiono w nim losy niemal sześćdziesięciu pałaców znajdujących się w granicach województwa świętokrzyskiego. Są pośród nich tak znane budowle jak Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach czy pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, są również obiekty, które w trakcie wieków utraciły funkcje obronne i z zamków przeistoczyły się w pałace. Znajdziemy na kartach przewodnika informacje o zabytkach, które podzieliły los pałacu Karskich we Włostowie, i na skutek dziejowych zawirowań z architektonicznych perełek zamieniły się w porośnięte trawą ruiny. W przewodniku znalazło się również miejsce na przypomnienie historii pałacyków wzniesionych na terenie Kielc i Ostrowca Świętokrzyskiego na przełomie XIX i XX stulecia.
    Podobnie jak w poświęconym zamkom świętokrzyskim, pierwszym tomie serii, także w niniejszej książce zamieszczone zostały informacje o wartych odwiedzania zabytkach znajdujących się w pobliżu opisywanych obiektów.
    Na przełomie 1944 i 1945 roku właściciele wielu pałaców ewakuowali się przed nadciągającą Armią Czerwoną. To, czego nie udało im się wywieźć z rodowych posiadłości, padało łupem żołnierzy z czerwoną gwiazdą na czapkach. Pozostałości pałacowych księgozbiorów i stylowych mebli dogorywały w ogniskach, przy których żołnierze ze Wschodu ogrzewali zmarznięte kości przed dalszym marszem na Berlin.”»

Miasta i miasteczka. Polska z pomysłem

 

Beata i Paweł Pomykalscy

Bezdroża - 2022

Ze Wstępu

    "Świat małych miasteczek… Pozornie niepozornych, czasem spokojnych, a nawet bardzo sennych, ale tak różnorodnych, jak różne są regiony Polski. I choć część z nich pozostała na uboczu ważnych wydarzeń politycznych, to wiele stało się sceną dla mnóstwa fascynujących historii.
    Wybór tych miejscowości nie był łatwy – aby opisać ok. 90, należało dokonać selekcji spośród dziesiątek, a być może nawet setek. O tym zaś, by umieścić którąś z nich w gronie miast i miasteczek zaprezentowanych w niniejszej publikacji, zdecydowały rozmaite czynniki. Musiały one m.in. posiadać piękne lub unikatowe zabytki, skrywać w sobie jakąś wyjątkową opowieść, kusić klimatem lub pięknym położeniem. Przy wyborze stanęliśmy więc w obliczu ogromnej liczby malowniczych rynków, wielkich świątyń, zdumiewających zamków i pałaców, dostojnych kamienic i drewnianych chałup oraz opowieści o królach i możnowładcach, alchemikach i czarownicach, a także żołnierzach, kupcach i flisakach. Każda z tych postaci odcisnęła piętno na dziejach swojej miejscowości i wpłynęła na jej charakter Dla porządku zdecydowaliśmy się zastosować podział na województwa, choć i wewnątrz poszczególnych jednostek administracyjnych przeplatają się różne regiony historyczne, a w nich przenikają się różne kultury i różne wpływy. Na przykład zupełnie inaczej jest na sielskim Podlasiu, które podlegało wpływom rosyjskim, niż na Śląsku, który od XIV w. nie należał do Polski, a kolejno do Czech, Austrii, Prus (Niemiec).
    Rezydencje magnackie lubelskiego i wielkopolskiego, przecięcia szlaków handlowych i punkty styku kultur podlaskiego oraz podkarpackiego, nadmorski klimat i szachulcowa zabudowa pomorskiego, ceglane zabytki zachodniopomorskiego i drewniane małopolskiego, Habsburgowie i srebro w śląskim, Hohenzollernowie i złoto w dolnośląskim… To tylko niektóre z różnic, które można by mnożyć bez końca! I dobrze! Bo każda z nich świadczy o bogactwie kulturowym i odmienności każdego miasteczka. A poszukiwanie odmienności jest tym, co w podróżach, nawet do miejsc najbliższych, wydaje się najcenniejsze.
    Podróżowanie po Polsce szlakiem miast i miasteczek może być niezwykłą przygodą oraz doskonałą okazją do uprawiania świadomego slow travel. Usiądźmy zatem z rana na budzącym się do życia rynku, wypijmy aromatyczną kawę, wsłuchajmy w opowieści mieszkańców małych miasteczek, poznajmy historię ich małej ojczyzny (a przez ten pryzmat bogatą historię naszego kraju), odwiedźmy zabytki, zajrzyjmy do lokalnych galerii sztuki i sklepów z rękodziełem. Kupmy pamiątkę wykonaną przez miejscowego rzemieślnika-artystę, wypijmy lampkę lokalnego wina, cydru lub soku, rozsmakujemy się w regionalnej kuchni, a potem poznajmy okolicę: góry, morze, jeziora, rzeki. Na dodatek możemy to uczynić z perspektywy kajaka, roweru lub końskiego grzbietu – koncepcji z pewnością nie zabraknie. W końcu to Polska z pomysłem!"

 

Wioski i sielskie zakątki. Polska z pomysłem

 

 Beata i Paweł Pomykalscy 

 

Bezdroża - 2023

„Ja to mam szczęście
Że w tym momencie
Żyć mi przyszło w kraju nad Wisłą”
Grzegorz Tomczak

Przewodnik z pomysłem

    Publikację Państwa Pomykalskich zatytułowaną „Wioski i sielskie zakątki. Polska z pomysłem” można określić mianem „przewodnik krajoznawczy z pomysłem”. Zawiera bowiem wszystko, co szanujący się bedeker winien oferować turystom. Czytelna struktura książki uzupełniona została poglądowymi mapami, a opisy poszczególnych wiosek tworzą logiczną całość, co ułatwia planowanie wędrówki po naszej ojczyźnie. Esencjonalne informacje dotyczące ponad stu miejscowości zawierają bogactwo wiadomości o tym, co trzeba wiedzieć wyruszając na wyprawę. Niedługie teksty w przystępny sposób przedstawiają charakterystyki obiektów atrakcyjnych turystycznie, a uzupełniają je barwne fotografie – szkoda tylko, że bez podpisów. Brakuje mi także alfabetycznego skorowidzu miejscowości, których nazwy pojawiły się w tekście.

Specyficzne atrakcje

    Autorzy wiejskiego vademecum zaproponowali różnorodne tematycznie wycieczki, których specyfika powinna inspirować do licznych wojaży. Przedstawione miejsca i obiekty różnią się regionem geograficznym, architekturą zabytków, historią miejscowości, krajobrazem kulturowym, religią mieszkańców, przynależnością etniczną, itp. Przyjmują wielorakie formy organizacyjne od skansenów (Maurzyce, Kluki, Tokarnia) przez parki etnograficzne (Wdzydze Kaszubskie), zagrody tematyczne (Guciów), izby regionalne (Chochołów), parki miniatur (Pobiedziska, Hajnówka), zabytki inżynierii (Stańczyki, Bóbrka) do muzeów (Toruń). W wiejskich klimatach przywołanych przez podróżników znalazły się klasztory i świątynie (Wigry, Święta Lipka, Kruszyniany, Orla), kolejki wąskotorowe (Rudy), warsztaty rzemieślników (Koniaków, Osieczna), układy ruralistyczne (Pokój), przejawy osadnictwa (Wiączemin Polski) oraz strefy kultywowania swoistych obyczajów i obrzędów (Lipnica Murowana, Zalipie). Walory turystyczne polskiej prowincji podnoszą Wielcy Polacy, którzy tam się rodzili, mieszkali, aktywnie działali lub tworzyli dzieła (Łopuszna, Wierzchosławice, Orońsko) . Nierzadko wioski i miasteczka pełniły funkcje filmowych plenerów także dla produkcji historycznych (Tykocin, Jaśliska). 

Krajobraz po życiu. Śladami Galicji

 

Barbara Gaweł

 HELION 2019

 

Opowieści o niezwykłych ludziach i miejscach Podkarpacia – recenzja Hubert Lewkowicz - ekspresjaroslawski.pl

    «Gdyby nie panna Henrietta z Machowej koło Pilzna, inna by mogła być treść „Pana Tadeusza” Mickiewicza. Literatura światowa i teatr nie miałyby Arthura Millera, gdyby pewien żydowski chłopiec nie ruszył samotnie za ocean z Radomyśla Wielkiego. Czy wystawione by było „Wesele” Wyspiańskiego, gdyby nie ród Pawlikowskich z Medyki? Historie opisane przez Barbarę Gaweł w książce „Krajobraz po życiu” pokazują, jak wiele ważnych rzeczy się tu wydarzyło, jak wielu niebanalnych ludzi przeszło przez naszą, podkarpacką ziemię, jak niezwykły przebieg mogą przybrać historie, które zaczynają się zupełnie nijako. I jak czasem przypadek sprawia wywinąć się losowi lub dać początek zupełnie nowej historii. A może nie przypadek, tylko przeznaczenie?
    Ta książka to opowieści o ludziach, którzy kiedyś tu żyli. Przez ich niezwykłe historie przebijają się bohaterowie drugiego planu – podkarpackie miasta, miasteczka i wioski. Czasem to ktoś z tej biednej Galicji dokonywał rzeczy niezwykłych gdzieś daleko, czasem niezwykłe historie działy się tutaj. A jeszcze innym razem ktoś po prostu tu tylko umarł lub się urodził. W książce Barbary Gaweł „Krajobraz po życiu. Śladami Galicji. Opowieści o ludziach i miejscach”, która wciąga czytelnika od pierwszej strony, odnajdziemy wszystko – miłość, romanse, zdrady, śmierć, zbrodnie, genialne wynalazki, wielki świat gwiazd, odjazdy i powroty. I to wszystko prawdziwe, to historie ludzi z krwi i kości. A w dodatku nasze, galicyjskie, podkarpackie. To, że nasze Podkarpacie to ziemia urodzajna, wiemy od dawna. Barbara Gaweł w swojej książce, która ukazała się w kończącym się roku, pokazuje, że ta ziemia rodziła ludzi, których historie miały wpływ na losy innych, by nie powiedzieć górnolotnie, nierzadko na losy świata.

Teść Marylin Monroe pochodził z Podkarpacia

    Weźmy choćby taki Radomyśl Wielki w powiecie mieleckim, w którym ma swój początek historia z jednego z reportaży zamieszczonych w książce. To właśnie w tym małym miasteczku przyszedł na świat Izydor Miller, syn Samuela, żydowskiego krawca. Chłopiec, którego rodzice, a jako jedynego z siedmiorga dzieci, nie wzięli w podróż do Ameryki. Po kilku miesiącach wuj, który się nim zajął, powiesił tabliczkę na szyję dziecka i wysłał za ocean. Po trzech tygodniach mały Izydor dotarł do brzegu w Nowym Jorku i dołączył do rodziny. Choć do końca był analfabetą, jego syn – Arthur Miller stał się najwybitniejszym dramatopisarzem i mężem Marylin Monroe, która bardzo polubiła teścia i nawet po rozstaniu z mężem utrzymywała z nim kontakt. Czuła, że łączy ich tożsamość losu, historia odtrąconych dzieci. Dzięki temu niepiśmienny chłopak z Radomyśla, który pod pokładem, w ścisku i smrodzie, płynął, by dołączyć do rodziny gościł potem na urodzinach u prezydenta Kennedy'ego. Gdyby został w Radomyślu, prawdopodobnie podzieliłby los innych Żydów – zginąłby z rąk Niemców. Tak jak jego wuj, który się nim opiekował po wyjeździe rodziców. Takich opowieści w publikacji jest dużo więcej.